برگزیده

ارمنستان چگونه حمایت روسیه را در جنگ قره‌باغ از دست داد؟

مشرق

بروزرسانی 1399/09/05 - 15:35

ارمنستان چگونه حمایت روسیه را در جنگ قره‌باغ از دست داد؟

مشرق/متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

ارمني‌ها بر اين باورند که پس از انقلاب مخملي در ارمنستان، احتمالاً بهاي سنگيني را پرداخته‌اند و حمايت ولاديمير پوتين رئيس‌جمهور روسيه در رابطه با منطقه مورد مناقشه ناگورنو-قره‌باغ را از دست داده‌اند.

پايگاه ميدل ايست آي در گزارشي به قلم پيتر اوبورن و يان پستاد نوشت: اکنون دو سال و نيم است که ارمنستان به آخرين دولت شوروي سابق تبديل شده که يک حکومت طرفدار مسکو را کنار زده است. در آوريل ۲۰۱۸، نيکول پاشينيان، روزنامه‌نگار و زنداني سياسي سابق، يک سري از اعتراضات روزانه را رهبري کرد و نهايتاً توانست به نحوي مصالحه‌آميز قدرت را از حکومت سرژ سرکيسيان که تحت حمايت روسيه بود بگيرد، و پاشينيان و حاميانش اين رويداد را يک «انقلاب مخملي» ناميدند.

مخاطبان گرامي، محتوا و ادعاهاي مطرح‌شده در اين گزارش، صرفاً جهت تحليل و بررسي رويکردها و ديدگاه‌هاي انديشکده‌هاي غربي منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالي اين مطالب هرگز مورد تأييد مشرق نيست.

در آن زمان، اين رويداد عمدتاً به عنوان لحظه‌اي باشکوه در تاريخ ارمنستان قلمداد مي‌شد، که طليعه يک سياست دموکراتيک جديد خواهد شد و قوياً با فسادي که باني آن حزب جمهوري‌خواه سابق بود مبارزه خواهد کرد. موضع پاشينيان به عنوان نخست‌وزير از طريق انتخابات‌هاي دسامبر ۲۰۱۸ که در آن جناح پارلماني وي توانست به بيش از ۷۰ درصد آراء دست يابد، تحکيم شد.

از دست دادن حمايت پوتين؟

حالا پس از گذشت دو سال، بسياري از ارمني‌ها درک بسيار متفاوتي از انتقال قدرت دارند. آن‌ها بر اين گمانند که احتمالاً بهاي سنگيني را پرداخته‌اند و حمايت ولاديمير پوتين رئيس‌جمهور روسيه در رابطه با منطقه مورد مناقشه ناگورنو-قره‌باغ را از دست داده‌اند.

زماني که دور جديد درگيري‌ها در ۲۷ سپتامبر آغاز شد، ترکيه به حمايت از آذربايجان پرداخت، و تسليحات، مشاوره راهبردي و جنگنجوهاي ميداني از جمله صدها شورشيان سوري را در اختيار آذري‌ها قرار داد. در مقابل، روسيه علناً موضعي بي‌طرفانه اتخاذ کرد، و پوتين به خبرنگاران گفت که در تماس مستمر با پاشينيان و نيز با الهام علي‌اف رئيس‌جمهور آذربايجان است، و اين که وي از هيچ‌يک از طرفين درگيري جانبداري نخواهد کرد.

آرمان آبويا عضو پارلمان از حزب اپوزيسيون رفاه عنوان کرد که «بازيگران اصلي در منطقه بايد ترکيه يا روسيه باشند. رهبران جهاني بايد با اين بازيگران به توافق برسند». الزام جدي پيش روي ارمنستان اين است که چاره‌اي ندارد جز اين‌که همين کار را انجام دهد و با ترکيه و روسيه به توافق برسد.

تيره‌وتار شدن روابط ارمنستان و روسيه

با اين وجود، از زماني که پاشينيان به قدرت رسيده است، روابط بين ارمنستان و روسيه تيره‌وتار شده است. پاشينيان در راستاي مقابله با فساد، رجل قدرتمند سابق را به دادگاه کشانده است، از جمله يوري خاچاتورف دبير کل فعلي سازمان معاهده امنيت جمعي که بلوکي نظامي به رهبري روسيه است. رسانه‌هاي روس از پاشينيان به دليل سفرهاي مکررش به غرب انتقاد کرده و پيوندهاي برخي از مقامات ارشد دولت با ايالات متحده را برجسته ساخته‌اند. شايد اين امر بتواند به روشن شدن اين قضيه کمک کند که چرا روسيه، که به طور سنتي نزديک‌ترين هم‌پيمان منطقه‌اي ارمنستان و رقيب اصلي ترکيه بوده است، دير وارد گود درگيري شد.

نخستين مداخله بزرگ زماني صورت گرفت که پوتين در کنار الهام علي‌اف، از يک توافق آتش‌بس خبر داد، که ارمني‌ها آن را شديداً تحقيرآميز مي‌دانستند زيرا به معناي آن است که ديگر کنترلي بر منطقه ناگورنو-قره‌باغ نخواهند داشت. در حالي که جامعه بين‌المللي، ناگورنو-قره‌باغ را به عنوان بخشي از آذربايجان به رسميت شناخته است، جمعيت اين منطقه عمدتاً ارمني‌اند، و از زمان جنگ در اوايل دهه ۱۹۹۰ اين منطقه تحت کنترل جدايي‌طلبان تحت حمايت ايروان بوده است. بخش عمده‌اي از اين منطقه قبل از حصول توافق آتش‌بس به دست نيروهاي آذري افتاده بود.

چرخش به سمت ليبرال دموکراسي غرب

به علاوه، چرخش ارمنستان به سمت دموکراسي و ليبراليسم اقتصادي، همسو با سياست‌هاي غرب بوده است. اما اروپا و ايالات متحده هيچ اقدام چشمگيري به منظور کمک به ارمنستاني که درگير جنگ با دشمني بسيار قدرتمندتر بود، صورت ندادند. به همين دليل است که در ايروان شاهد عصبانيت فزاينده از غرب بوديم.

گروهي از معترضان ضددولتي که در بيرون سالن اپراي ملي در ايروان جمع شده بودند، از ما به عنوان دو خبرنگار بريتانيايي استقبال نکردند. اين تظاهرات عمدتاً در مخالفت با پاشينيان و توافق آتش‌بس برگزار شد. بارها اين شعار با صداي بلند سر داده شد که «نيکول خائن است».

اما اعتراضات فقط معطوف به پاشينيان نبود. وقتي مشغول مصاحبه با مردم محلي بوديم، يکي از معترضان در مقابل فرياد زد «لعنت بر بريتانيا». معترض ديگري بارها به سراغ ما آمد تا توضيح دهد که «بريتانيا پشت ارمنستان را خالي کرده است». فردي که راهنماي بود مجبور شد به بسياري از معترضان بگويد که ما فقط روزنامه‌نگاراني هستيم که به گزارش رويدادها مي‌پردازيم و نماينده دولت بريتانيا نيستيم.

معلمي هم به سراغ ما آمد و ناخشنودي‌اش از عدم حمايت غرب از ارمنستان را ابراز کرد. وي گفت که در کنفرانس‌ها و سمينارهاي بين‌المللي بسياري که مربوط به گراميداشت آزادي و دموکراسي بوده، شرکت کرده بوده است. وي عنوان کرد که «ما درخواست کمک کرديم. ما فرياد زديم، اما هيچ‌کس پاسخي نداد. اکنون چطور مي‌توانيم در مورد حقوق بشر با فرزندان‌مان حرف بزنيم؟ من ۲۵ سال اين ارزش‌ها را به دانش‌آموزان ياد دادم. اين ارزش‌ها در خون ما هستند، اما اين ما هستيم که تنبيه شده‌ايم». وي افزود «آن‌هايي که به ما کمک نکردند بايد شرمگين باشند».

بسياري از ارمني‌ها احساس مي‌کنند که دوستي در جهان ندارند

انوش واسيلي آتاجانيان، وکيلي در ايروان که اصالتاً اهل منطقه ناگورنو-قره‌باغ است، دو راهي پيش روي ارمنستان را به صورت زير خلاصه کرد. وي گفت «وقتي ما با روسيه رابطه داريم جهان ما را تنبيه مي‌کند. وقتي با غرب رابطه داريم، روسيه ما را تنبيه مي‌کند».

وي به ما گفت که پسرعمويش در جريان يک حمله پهپادي در درگيري اخير، کشته شده است. وي گفت که پسرعمويش براي کمک به سربازان مجروح به ميدان نبرد رفته بوده است. «ما شديداً مأيوس شده‌ايم. ما اين جنگ را شروع نکرديم و اکنون با اين تراژدي مواجهيم».

بسياري از ارمني‌ها احساس مي‌کنند که دوستي در جهان ندارند. آرمينه الکسانيان سخنگوي دولت جدايي‌طلب در ناگورنو-قره‌باغ که ارمنستان آن را به رسميت مي‌شناخت، احساس مذکور را به قدرت بيان کرد. وقتي ما در دفترش در ايروان با وي ملاقات کرديم، خواستيم که پيامش به جهانيان را بيان کند. وي پاسخ داد «شرم بر همه‌شان. شرم بر تک‌تک کشورها و کل جهانيان. جهانيان به وضوح شاهد کشته‌شدن غيرنظاميان بودند و هيچ کاري نکردند».

وي گفت «سازمان‌هاي بين‌المللي نظير سازمان ملل و اتحاديه اروپا، که وظيفه‌شان نظارت بر رعايت حقوق بشر است، هيچ کاري براي جلوگيري از زجر و مصيبت غيرنظاميان ارمني نکردند».

وي افزود «غيرنظاميان عملاً با تسليحات دشمن هدف قرار مي‌گرفتند، از جمله با پهپادها و بمب‌هاي خوشه‌اي ساخت اسرائيل و ترکيه؛ تسليحاتي که بکارگيري آن‌ها بنا به قانون بشردوستانه بين‌المللي، ممنوع است».

بنا به گزارش سازمان ناظر حقوق بشر، شواهدي وجود دارد مبني بر استفاده نيروهاي آذري و ارمني از بمب‌هاي خوشه‌اي غيرقانوني عليه غيرنظاميان. آرمينه الکسانيان عنوان کرد که در نتيجه انفعال جامعه بين‌المللي، دشمنان ارمنستان اکنون مي‌توانند «هر کاري که مي‌خواهند بکنند». وي نتيجه‌گيري کرد که «بيهوده است که از ديگران انتظار انجام کاري داشته باشيم».

ارمنستان در آينده ديگر به غرب اعتماد نمي‌کند

اين پايگاه انگليسي در پايان نوشت: در آينده چه روي مي‌دهد؟ ارمنستان بحران فعلي را پشت سر خواهد گذاشت. يک احساس قدرتمند هويت ملي در اين کشور وجود دارد که سابقه آن به هزاران سال قبل بازمي‌گردد. اما دولت‌هاي معدودي مي‌توانند در مواجهه با چنين شکست نظامي‌اي پابرجا بمانند و تضميني براي در قدرت ماندن نخست‌وزير نيکول پاشينيان وجود ندارد. درس تلخي اين تراژدي ملي اخير اين بود که احتمالاً ارمنستان در آينده به غرب اعتماد نمي‌کند يا کاري نمي‌کند که مايه آزردگي خاطر رئيس‌جمهور پوتين شود.