آمریکای بایدن و ترکیه؛ تقابل یا سازش؟
اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
به نظر می‌رسد دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن در کاخ سفید آزمایش سختی برای آنکارا باشد و تصمیمات وی تا حد زیادی در روند پیشرفت روابط ترکیه و امریکا اثرگذار خواهد بود. به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «المانیتور»، دولت جدید ایالات متحده به‌طور قطع ماهیت کنونی روابط آنکارا و واشنگتن را تغییر خواهد داد. این روابط پیش‌تر به دلیل اخلاق‌های عجیب دونالد ترامپ، رییس‌جمهور فعلی امریکا و رجب طیب اردوغان همتای کنونی ترک او کاهش یافته بود و هر دوی این افراد رویکردی بیش از حد شخصی نسبت به سیاست خارجی داشتند.برخلاف شیوه غیرمعمول ترامپ که بسیار انزواطلبانه، عوام‌فریبانه و ضد نهادهای بین‌المللی بود، سیاست خارجی امریکا تحت نظارت جو بایدن قرار است نظم بیشتری پیدا کند. می‌توان از مصاحبه‌ها، سخنان و نوشته‌های یک سال گذشته بایدن چنین نتیجه گرفت که سیاست خارجی ایالات متحده تحت نظارت و رهبری او بر چهار اصل استوار خواهد بود: 1- تحکیم دموکراسی در سطوح جهانی 2- گسترش همکاری‌های امنیتی با متحدان 3- ترویج محافظت از طبقه متوسط در سطح جهان و 4- اولویت‌بخشی به تجارت آزاد جهانی ضمن حفاظت از محیط زیست.
اصول مورد نظر بایدن چه در داخل و چه در سطوح بین‌المللی به یک دستور‌العمل اصلاحی می‌رسد که بر سه پایه نظم لیبرال بین‌المللی استوار است: تجارت آزاد، دموکراسی سیاسی و امنیت اجتماعی. به نظر می‌رسد ترکیه موضوع مهمی برای تیم سیاست خارجی بایدن محسوب شده و دو رویکرد متفاوت در مورد آن وجود دارد.
اولین رویکرد همکاری و سازش است. طرفداران چنین رویکردی ترکیه را در جناح جنوبی متحدی مهم برای ناتو می‌دانند که ایالات متحده نمی‌تواند آن را از دست بدهد یا اجازه دهد تا از بلوک دفاعی غرب دور شده و به سمت روسیه برود. آنها معتقدند رفتار تند امریکا و تحریم‌های آسیب‌رسان اقتصادی علیه ترکیه می‌تواند گرایش اردوغان به نظام استبدادی را بیشتر کرده و سلطه او بر قدرت را افزایش دهد. بنابراین، واشنگتن باید ترکیه را به هر قیمتی شده در بلوک دفاعی غرب حفظ کند حال چه با استفاده از مشوق‌های اقتصادی، دیپلماتیک یا امنیتی؛ و در عین حال باید با استفاده از روش‌های هوشمندانه اپوزیسیون این کشور را تقویت کرده و آن را به سمت اصلاحات دموکراتیک سوق دهد. حلقه‌های حامی اردوغان، که در طول انتخابات امریکا علنا از ترامپ حمایت می‌کردند، اهمیت این رویکرد را به خوبی می‌دانند. آنکارا پیروزی بایدن در انتخابات را خیلی دیر تبریک گفت، اما از زمان ارسال پیام تبریک در روز دهم نوامبر تمام تلاش خود را برای تعامل با رییس‌جمهور جدید انجام داده است. بورهانتین دوران، رییس یکی از اتاق‌های فکر برجسته حامی دولت، روز چهاردهم نوامبر در مقاله مهمی که در روزنامه طرفدار حکومت «صباح» منتشر شد، وعده‌های اخیر اردوغان برای اصلاحات اقتصادی، قضایی و دموکراتیک را به ظهور «دوره جدیدی در سیاست بین‌الملل» پس از پیروزی بایدن ارتباط می‌دهد. به گفته حامیان ترک مصالحه، آنکارا می‌تواند در ترمیم روابط میان اروپا و امریکا و مهار روسیه در لیبی، سوریه و مناطق شرقی مدیترانه، دریای سیاه و قفقاز به دولت بایدن کمک کند. به نظر می‌رسد در تیم سیاست خارجی بایدن حامیان مصالحه اولویت بیشتری دارند. عادلانه است اگر انتظار داشته باشیم دولت بایدن در نخستین ماه‌های کار خود به دنبال رویکردی صلح‌جویانه باشد و ببیند که پاسخ آنکارا در برابر آن چگونه است و نهایتا سیاست خود را بر این اساس شکل دهد. عدم موفقیت در جذب آنکارا می‌تواند واشنگتن را به سمت رویکرد جایگزین مقابله و اجبار سوق دهد. حامیان چنین رویکردی که تقریبا یک‌سوم تیم سیاست خارجی بایدن را تشکیل می‌دهند، به استفاده از «استراتژی چماق» در خصوص نحوه رفتار با ترکیه اعتقاد دارند. این استراتژی به شکل یک بسته تحریمی فوری و گسترده آغاز شده و به نوعی دیپلماسی اجباری شامل ابزارهای اقتصادی، امنیتی و سیاسی پیوند می‌خورد. زمینه چنین رویکردی از قبل برای بایدن مهیا شده است. ترکیه با خرید سامانه دفاع موشکی «اس400»روسیه خود را در مقابل «قانون مقابله با دشمنان امریکا از طریق تحریم» (قانون کاتا) قرار داده است. اعمال حتی چند تحریم در پس چنین اقدامی می‌تواند دردسرهای جدی برای آنکارا ایجاد کند. تحقیقات بعدی امریکا در مورد «بانک خلق» ترکیه خواهد بود که ادعا می‌شود به عنوان یکی از بانک‌های تجاری و دولتی ترکیه برای فرار از تحریم‌های امریکا به ایران کمک کرده است؛ به گفته بسیاری این اقدام می‌تواند اعضای خانواده اردوغان را نیز درگیر ماجرا کند.
روی هم رفته، در روابط ترکیه و امریکا نقاط بحرانی بسیار زیاد و جدی وجود دارد که اردوغان و بایدن برای از بین بردن آنها باید واقعا تلاش کنند. دست کم می‌توان به 9 مورد از اقداماتی که موجب برهم خوردن روابط دوجانبه می‌شوند اشاره کرد: قطعا مساله کردها و پیش‌بینی یک عملیات نظامی جدید از سوی ترکیه علیه گروه‌های کرد سوریه اولین موضوع مورد بحث خواهد بود. بایدن خواهان گفت‌وگو با کردهاست و به عنوان حامی «حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه» و شاخه نظامی آن یعنی «یگان‌های مدافع خلق» شناخته می‌شود. این در حالی است که آنکارا آنها را بخشی از جدایی‌طلبان پ.ک.ک یا «حزب کارگر کردستان» تلقی می‌کند که نزدیک به 4دهه با این کشور در جنگ بوده و در سطوح بین‌المللی به عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شوند. احتمال دارد ترکیه در سال آینده برای مهار «حزب اتحاد دموکراتیک» و «یگان‌های مدافع خلق» حمله نظامی جدیدی به شمال سوریه ترتیب دهد و به این شکل روابط خود با امریکا را به خطر بیندازد. دوم اینکه بایدن احتمالا موانعی را که ترامپ در خصوص موضوع «بانک خلق» ترکیه ایجاد کرده است از سر راه برمی‌دارد، هرچند بعید به نظر می‌رسد که شخصا به این موضوع رسیدگی کند. چگونگی روند بررسی این پرونده ممکن است تحت تاثیر سیاستی قرار بگیرد که بایدن در مورد ایران اتخاذ خواهد کرد. مساله سوم چشم‌انداز فعال‌سازی سامانه «اس 400» از سوی ترکیه و حذف آن از «برنامه مشترک جنگنده تهاجمی «اف 35» به دلیل خرید این سیستم‌هاست. هم‌اکنون 4 سامانه موشکی «اس 400» در آنکارا آماده استفاده هستند. واشنگتن تهدید کرده که در صورت فعال‌سازی کامل این سیستم‌ها تحریم‌های خود را علیه این کشور آغاز می‌کند. منظور از فعال‌سازی کامل، استقرار سامانه‌ها در محل اصلی و فعال شدن رادارهای آنها برای شروع ردیابی موشک‌هاست. بعید به نظر می‌رسد که آنکارا بخواهد تا قبل از تحلیف بایدن در ماه ژانویه دست به چنین اقدامی بزند. ترکیه می‌تواند در مسائل مهم مانند تهدید به تحریم اردوغان و خانواده‌اش یا درگیری بر سر حضور نظامیان ترک در شمال سوریه از لغو برنامه‌های فعال‌سازی به عنوان برگ برنده استفاده کند. نحوه واکنش مسکو به چنین تاخیری در تصمیم‌گیری نیز یکی دیگر از سوالات مهمی است که کمتر کسی در ترکیه به آن توجه می‌کند. افزایش رقابت بر سر انرژی در شرق دریای مدیترانه و دریای اژه چالش دیگری در روابط دوجانبه خواهد بود. در حالی که آنکارا به دنبال نزدیکی به مسکو بوده، امریکا برای گسترش همکاری‌های نظامی با یونان و یونانیان ساکن قبرس دست به کار شده است. اکنون نگرانی ترکیه این است که بایدن این همکاری‌ها را بیشتر کند. او از پیش ترکیه را به «اقدامات تحریک‌آمیز» در منطقه متهم کرده است.
همکاری ترکیه با روسیه در بحث انرژی، از جمله نیروگاه اتمی «آق‌قویو» که روس‌ها در حال ساخت آن در جنوب ترکیه هستند احتمالا در آینده تبدیل به مشکل بحرانی دیگری با امریکا خواهد شد. ششمین مورد این است که مسائل داخلی ترکیه، همچون اوضاع وخیم دموکراسی، حقوق اساسی و آزادی‌ها، حاکمیت قانون، آزادی رسانه و سکولاریسم، می‌تواند تنش‌ها میان دو کشور را افزایش دهد. بایدن در ماه ژوییه تصمیم اردوغان مبنی بر تبدیل شاهکار معماری بیزانسی استانبول، یعنی ایا‌صوفیه، به مسجد را به‌شدت محکوم کرد. هفتم اینکه دولت بایدن عمدتا از طریق وزارت خارجه به گفت‌وگو با آنکارا خواهد پرداخت، اما ممکن است ترکیه مانع چنین اقدامی شود چرا که تاکنون تمامی تصمیم‌گیری‌های این کشور در سطوح ریاست‌جمهوری بوده است. درگیری مجدد میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ نیز می‌تواند موجب اختلاف میان واشنگتن و آنکارا شود، چرا که ترکیه قاطعانه از آذربایجان حمایت می‌کند. علاوه بر این بایدن از اقداماتی که برای نسل‌کشی دانستن قتل‌عام ارامنه به دست امپراتوری عثمانی صورت گرفته، حمایت کرده است. او در اوایل سال جاری میلادی در بیانیه‌ای گفت: «من در کنار تمامی مردم ارمنستان و امریکایی‌های ارمنی‌تباری هستم که در یادآوری و بزرگداشت قربانیان نسل‌کشی ارمنستان به ملت ما کمک بسیاری کرده‌اند.» نهمین و آخرین مورد این است که بعید به نظر می‌رسد بایدن به اندازه ترامپ بتواند استفاده پوپولیستی دولت ترکیه از شعارهای ضد امریکایی را تحمل کند. در مجموع، دولت بایدن اختلافات عمده‌ای با ترکیه خواهد داشت. و حتی اگر اردوغان بخواهد روابط دو کشور را تعدیل کند، متاسفانه دیگر تیمی ندارد که قادر به ایجاد روابط دوجانبه در مسیری سالم باشند. پایه و اساس ترکیه به حدی فرسوده شده که شاید دیگر نتوان اصلاحات معناداری برای آن انجام داد.
علاوه بر این احتمالا مسکو در پاسخ به تلاش‌های ترکیه برای نزدیک شدن به واشنگتن، فشارهایی را در سوریه، لیبی، دریای سیاه، منطقه قره باغ و مسائل مربوط به حوزه انرژی علیه این کشور ایجاد خواهد کرد؛ و به نظر می‌رسد ترکیه سال آینده برای ایجاد توازن میان مسکو و واشنگتن در تلاش خواهد بود.
خبرهای بیشتر درباره ی
٤ نفر در مورد این مطلب نظر داده اند
برای ارسال نظر لطفا از طریق اپلیکیشن آخرین خبر اقدام فرمایید
