برگزیده

عربستان دیگر عزیز امریکا نخواهد بود

ديپلماسي ايراني

بروزرسانی 1399/09/28 - 18:50

ديپلماسي ايراني/متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

سيد حامد حسيني/ طي روزهاي گذشته، کمتر کشوري به اندازه رياض و خصوصا وليعهد جوان آن، محمد بن سلمان، نتايج انتخابات ايالات متحده را با نگاه مضطربانه دنبال مي کرد و منتظر فرجام آن بود. اگرچه او به خوبي مي داند که روابط ايالات متحده و عربستان سعودي ممکن است کمتر متاثر از رقابت هاي جمهوري خواهان و دموکرات ها باشد، اما به نظر مي رسد که پيروزي قابل توجه جو بايدن به معناي پايان دوران مصونيت هاي حداکثري دولت ترامپ در قبال سعودي هاست. سوابق حقوق بشري اين کشور خصوصا در پرونده قتل جمال خاشقچي، رفتار آن در جنگ يمن و تلاش هاي بي پروا براي افزايش نفوذ در منطقه، خود به احتمال زياد به عنوان منابع تنش، به ويژه با دولت بايدن که به دنبال سرمايه گذاري زيادي در خاورميانه نيست، پديدار مي شود.

وليعهد براي نگراني هاي خود دلايلي دارد. او دونالد ترامپ و جارد کوشنر، داماد ترامپ و مشاور خاورميانه طرفدار سعودي را متقاعد کرد که اولا عربستان تمايل به خريد ميلياردها دلار تسليحات آمريکا دارد؛ بر اساس گزارش موسسه تحقيقات صلح بين المللي استکهلم، يک چهارم فروش سلاح هاي آمريکايي در 5 سال بين 2014 و 2019 به عربستان سعودي رسيده، در حالي که اين رقم در سال هاي 2010-2014 حدودا 7 درصد بوده است. ثانيا تعارض منافع و مخالفت جدي با سياست هاي ايران را مطرح کرده است و نهايتا نسبت به عادي سازي روابط با اسرائيل هم چندان بي ميل نيست.

از نظر استراتژيک، اين مسير به معناي هماهنگي نزديک در مورد ايران از طريق اعمال تحريم هاي حداکثري، تغيير معادلات منطقه از طريق عادي سازي روابط اسرائيل با امارات و بحرين و همچنين حمايت ايالات متحده از قدرت گرفتن محمد بن سلمان بود. وليعهد به ويژه با حمايت هاي بي شائبه ترامپ جسورتر شد و موضع سرسختانه تري نسبت به تهران اتخاذ کرد، که رياض آن را تهديد اصلي براي موقعيت غيررسمي خود به عنوان رهبر جهان اسلام از زمان انقلاب اسلامي در سال 1979 مي داند.

سوال مشخص اين است، آيا دولت بايدن مي تواند حمايت تقريباً بدون قيد و شرطي را که رياض طي سال هاي گذشته از آن برخوردار بوده است را پايان دهد؟ اکنون معادلات در حال تغيير است، جو بايدن کمتر مي تواند با عربستان سعودي همراه شود، بايدن خواستار پايان دادن به جنگ فاجعه بار در يمن شده و در پي ارزيابي مجدد روابط ايالات متحده با رياض شده است. جو بايدن، موضع خود را در مورد عربستان سعودي و جنگ اين کشور در يمن روشن کرده است. بايدن گفته که دولت عربستان سعودي ارزش تعهد بسيار کمي را دارد که کودکان و افراد بي گناه را در يمن به قتل رسانده است؛ اين کشور يک دولت طرد شده است. وي همچنين در ماه اکتبر اظهار داشت که تحت هدايت دولت بايدن و هريس، ما روابط خود را با پادشاهي عربستان سعودي دوباره ارزيابي خواهيم کرد، حمايت ايالات متحده از جنگ عربستان در يمن را خاتمه خواهيم داد و اطمينان حاصل مي کنيم که آمريکا ارزش هاي خود را فداي فروش اسلحه يا خريد نفت نمي کند.

بايدن سال گذشته در شوراي روابط خارجي گفت: "اولويت هاي آمريکا در خاورميانه بايد در واشنگتن تعيين شود نه در رياض." اين شرايط وقتي پيچيده تر مي شود که در نظر بگيريم امارات متحده عربي براي بايدن شريک قابل اعتمادتري محسوب مي شود. با فرض اينکه تهران مايل به بازگشت ايالات متحده به توافق هسته اي است، اين وضعيت بر چالش هاي رياض نيز مي افزايد چرا که هزينه اين کار همراه با کاهش تحريم ها عليه تهران و برهم خوردن توازن قدرت موجود به سود تهران خواهد شد. اما مشخص نيست که با بازگشت احتمالي ايالات متحده به برجام، آينده استراتژي مهار ايران چگونه صورت خواهد گرفت و همين نکته عمده نگراني رياض است.

در سطح استراتژي کلان، با توجه به اينکه بايدن بيشتر علاقه مند به عدم ورود به چالش هاي خاورميانه است، لذا امکان دارد آماده نباشد سرمايه گذاري هاي زيادي روي منافع رياض در منطقه انجام دهد.

اينکه اين فاصله ممکن است چه تاثيري بر ادراکات رياض بگذارد فعلا مشخص نيست. البته اين روند ممکن است عربستان سعودي را به گسترش روابط با رقيب جدي ايالات متحده يعني جمهوري خلق چين، به ويژه در مورد مسئله توسعه توان هسته اي سوق دهد. بايد توجه داشت هر کاري که انجام شود، منصفانه است که بگوييم در دولت بايدن، عربستان سعودي ديگر آن عزيز واشنگتن در دوران ترامپ نخواهد بود.

با اين حال، غالباً تفاوتي بين وعده هاي داده شده در مسير مبارزات انتخاباتي و واقعيت هاي عرصه سياست بين الملل وجود دارد؛ ايالات متحده کشوري بوده که در طول تاريخ هميشه در دوستي با عربستان سعودي سعي داشته است. فرض مسلط آن است که به نظر مي رسد سطح روابط دچار فروپاشي نخواهد شد؛ بايدن رويه متعادلي را در پيش مي گيرد گرچه با رويکرد ترامپ متفاوت است. همچنين با توجه به اينکه مشاوران بايدن تعهد خود را براي کمک به دفاع از عربستان سعودي در برابر دشمنان منطقه اي حفظ کرده اند، تصور بر اين است که تمرکز بيشتر بر اين باشد که هر نوع فروش سلاح نيز از نظر ماهيت جنبه دفاعي داشته باشد تا تهاجمي.

منابع:
 https://foreignpolicy.com/2020/11/06/saudi-arabia-biden-presidency-trump/
 https://foreignpolicy.com/2020/11/05/mohammed-bin-salman-should-be-very-worried-about-biden/
 https://www.aljazeera.com/news/2020/11/11/relationship-reassessed-joe-biden-and-saudi-arabia
 https://www.middleeasteye.net/news/us-elections-2020-saudi-arabia-fails-respond-biden-victory-israel-netanyahu