برگزیده

عیدی تلخ برای کاربران اینترنت

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1399/12/24 - 17:39

دنياي اقتصاد/متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

اين بدترين پايان‌بندي براي سال پر از اختلال اينترنتي است. درحالي که گلايه‌ها از کيفيت اينترنت به امري دائمي بدل شده و به دليل وجود انحصار در برخي بخش‌ها حداقل در کوتاه مدت امکان بهبود شرايط وجود ندارد، به تازگي اتفاق جديدي کلکسيون اختلالات اينترنت کشور را کامل کرده است. مدتي است که کاربران اعلام مي‌کنند شب‌ها خصوصا ساعت ۹ به بعد، کيفيت اينترنت به‌صورت جدي افت مي‌کند و با کندي و قطعي مکرر اينترنت مواجه مي‌شوند. در اين راستا و درحالي که پيش‌تر اطلاعيه‌اي در‌اين‌باره اعلام نشده بود، روز جمعه، مدير‌کل دفتر حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان اعلام کرد که علت افت کيفيت اينترنت در مدت اخير، قطعي مسير ارتباطات اينترنت بين‌الملل زيرساخت از طريق قطر بوده است. وي تاکيد کرد: در پي اين اتفاق، چند هفته‌اي است که ۸۵۰ گيگابيت از ظرفيت اينترنت زيرساخت از دست رفته است.

براساس گزارش شرکت زيرساخت به سازمان رگولاتوري، احتمالا اين قطعي تا ۱۵ فروردين ادامه خواهد داشت. در اين گزارش اعلام شده است، «قطعي در درياي مديترانه و حد فاصل مصر و ايتاليا رخ داده و اپراتور بالادست شرکت قطري اعلام کرده تا ۴ فروردين به‌دليل مانور نيرو‌هاي ناتو امکان ورود به حريم دريايي نقطه قطع را ندارد.» با اين حال اين دفتر پيش‌بيني مي‌کند که رسيدگي به شرايط تا ۱۵ فروردين طول بکشد و تا آن زمان اين مشکل برطرف نشود. اين درحالي است که در آستانه نوروز قرار داريم و احتمالا در ايام تعطيلات مصرف اينترنت کاربران افزايش پيدا خواهد کرد. بسياري از مردم که به‌دليل محدوديت‌هاي کرونايي در منزل خواهند ماند، براي سرگرمي و ديد و بازديدهاي آنلاين سراغ اينترنت مي‌روند و همين امر شرايط را بدتر نيز خواهد کرد.

اختلال جديد اين‌بار از سمت زيرساخت
پيمان قره‌داغي، مديرکل دفتر حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوري در گفت‌وگو با همشهري اعلام کرده است که «اين قطعي معادل ۲۰ درصد کل ارتباطات بين‌الملل کشور را شامل مي‌شود.» مساله‌اي که پيش‌تر بارها به آن تاکيد شده، آن است که چرا بايد انحصار زيرساخت‌هاي اينترنتي در دست يک سازمان دولتي باشد و شرکت‌هاي اينترنتي نتوانند به‌صورت جداگانه براي فراهم کردن اتصال مستقيم اينترنتي اقدام کنند. در نظر نگرفتن مسيري جايگزين براي تعديل بار ترافيک شبکه در مواقع اختلالات مقطعي، ايرادي است که سال‌ها پيش مکررا ايجاد مشکل مي‌کرد و هيچ‌گاه چاره‌اي براي آن انديشيده نشد. اما با توجه به بهبود ارتباطات زيرساخت مدتي بود که به فراموشي سپرده شده بود. وزير ارتباطات اخيرا در يک سخنراني گفته بود انحصار زيرساخت تا پايان دولت شکسته خواهد شد.

با اين حال موضوع توسعه پهناي بند فقط به شرکت ارتباطات زيرساخت مربوط نمي‌شود و اين شرکت براي توسعه پهناي باند به موافقت نهادهاي ديگري مانند شوراي‌عالي فضاي مجازي نياز دارد. مساله شبکه ملي اطلاعات مدتي است که به يکي از اولويت‌هاي شوراي‌عالي فضاي مجازي تبديل شده، در نتيجه صدور مجوز براي توسعه پهناي باند اينترنت بين‌الملل چندان با سياست‌هاي مدنظر اين شورا هم خواني ندارد. قره‌داغي اظهار کرده است که شرکت زيرساخت، علت فراهم نبودن پهناي باند رزرو براي شرايط قطعي را طولاني شدن فرآيند اخذ مجوز از مرکز ملي فضاي مجازي براي افزايش ظرفيت بين‌الملل دانسته و همين امر باعث ايجاد اين وضعيت شده است. با اين‌حال شرکت زيرساخت گفته است، مرکز ملي فضاي مجازي به‌تازگي مجوز ۴۰۰ گيگابيت ظرفيت ذخيره صادر کرده است که به زودي (حداکثر تا دوشنبه) به‌طور کامل وارد مدار خواهد شد. اعمال نظرهايي مانند موافقت نمايندگان مجلس با افزايش ۱۰ درصدي حق‌الامتياز و حق‌السهم دولت از اپراتورهاي ارائه‌دهنده خدمات مخابراتي و اختصاص آن به حمايت از توليد محتوا و فعاليت‌هاي نظارتي و فرهنگي در فضاي مجازي نشان مي‌دهد که نبايد انتظار فراهم شدن تسهيلاتي براي بهبود کيفيت اينترنت بين‌الملل را داشته باشيم.

اميد به اتخاذ تصميماتي که باعث بهبود شرايط کيفيت اينترنت بين‌الملل شود به قدري کمرنگ است که حتي در يک ماه اخير، نمايندگان با تهديد تلقي کردن اينترنت ماهواره‌اي، بخشي از افزايش ۱۰ درصدي حق‌السهم اپراتورها را به شرکت مخابرات ايران اختصاص دادند تا بتواند با آن مقابله و رقابت کند. بااين حال هفته گذشته، محمدجواد آذري‌جهرمي وزير ارتباطات در مراسم رونمايي از اولين اينترنت خانگي ۵G، يکي از راه‌هاي برون رفت از مشکل ايجاد شده ناشي از انحصار مخابرات و فشار بر شبکه اينترنت همراه را رفتن به سمت نسل پنجم اينترنت خواند.

وزير ارتباطات با تاکيد بر اينکه استفاده از فناوري ۵G براي اينترنت خانگي مي‌تواند کيفيت اينترنت را حتي تا ۳۰ برابر بهبود دهد، گفت: با هدف تعديل فشاري که در مدت اخير بر شبکه اينترنتي کشور وارد آمده و موجب نارضايتي مردم شده، رفتن به سمت تکنولوژي ۵G-FWA را در برنامه قرار داده‌ايم. وي افزود: بالا رفتن کيفيت تا اين حد، ارتقاي قابل‌توجهي است که مي‌تواند تاثير خوبي در شبکه تلفن همراه يا خانگي داشته باشد. بنابراين استراتژي ما بر اين بود که براي حل اين مشکلات به شرکت‌هاي FWA مجوز بدهيم که به سمت نسل پنجم حرکت کنند و پهناي باند بيشتري به اينترنت بدهند.

فرار از پيشرفت
با وجود آنکه در کشورهاي پيشرفته تمرکز بر ورود تکنولوژي‌هاي جديد براي ارائه اينترنتي با کيفيت بهتر و قيمت مقرون به صرفه تر است، نمايندگان مجلس نه تنها گامي در اين راستا برنمي‌دارند بلکه با ايجاد شرايطي که هزينه نهايي آن با گران شدن تعرفه اينترنت به مصرف‌کننده نهايي تحميل مي‌شود، در تلاش براي محدود کردن هرچه بيشتر اينترنت بين‌الملل هستند. طبق مصوبه مجلس قرار است شرکت مخابرات ايران با هزينه مردم، شرايطي فراهم کند تا با يک تکنولوژي نسل قبل به جنگ با جديدترين تکنولوژي دنيا در زمينه ارائه اينترنت، يعني اينترنت ماهواره‌اي برود.

حميد ضيايي‌پرور، پژوهشگر رسانه، در گفت‌وگو با «ايرنا» گفته است، اين فناوري بالاخره خواهد آمد و تمام دنيا را فرا خواهد گرفت. کساني که براي مقابله با اين فناوري مصوبه مي‌دهند احتمالا شناخت درستي از پروژه اينترنت ماهواره استارلينک ندارند. وي ضمن مخالفت با مصوبه مجلس مبني بر مقابله با فناوري اينترنت ماهواره‎‌اي گفته است: «مجلس از شرکت مخابرات خواسته اين کار را انجام دهد. مخابرات چه کاري مي‌تواند در زمينه اينترنت ماهواره‌اي انجام دهد؟ مثلا مي‌خواهد پارازيت بيندازد؟ اگر اين کار را هم بخواهند انجام دهند به سازمان فضايي ايران ارتباط دارد. البته اگر اين بودجه را به پليس فتا يا قوه‌قضائيه مي‌دادند ممکن بود بتوانند اين ماهواره‌ها را رديابي کنند که تازه در اين حالت هم اتفاق خاصي نمي‌افتد.» وي ضمن انتقاد از افزايش ۱۰ درصدي حق‌السهم پرداختي شرکت‌هاي اينترنتي تاکيد کرده است: اين افزايش حق‌السهم که از مردم و مشترکين تامين مي‌شود با شعارهاي مجلس مبني بر مبارزه با گراني مخالف است. در مصوبه مجلس آمده اپراتورها حق اضافه کردن قيمت اينترنت را ندارند. وقتي حق السهم ۱۰ درصد اضافه شود، شرکت اگر قيمت اينترنت را بالا نبرد ورشکسته مي‌شود. شرکت يا بايد سرعت اينترنت را پايين بياورد يا قيمت را افزايش دهد که در هر دو صورت مردم ضرر خواهند کرد. ضيايي‌پرور در تشريح عظمت پروژه اينترنتي ماهواره استارلينک مي‌گويد: ايلان ماسک(کارآفرين در زمينه فناوري اطلاعات و صاحب شرکت‌ اسپيس ايکس) به‌عنوان اولين دارنده ماهواره منظومه‌اي مدار پايين، قصد دارد بيش از ۱۲ هزار ماهواره به مدار زمين پرتاب کند که اين تعداد در فاز اول خاک آمريکا و کانادا را پوشش مي‌دهند و در فاز بعدي پوششي جهاني ايجاد خواهند کرد. وي مي‌افزايد: الان ماهواره مدار پايين استار لينک در هر لحظه قادر است خاک آمريکا و کانادا را تحت پوشش اينترنت قرار دهد. اين ماهواره‌ها به‌زودي کشورهاي ديگر را هم تحت پوشش قرار مي‌دهند. مديرکل اسبق مرکز مطالعات و برنامه‌ريزي رسانه‌ها با بيان اينکه ايلان ماسک تا الان ۹۰۰ ماهواره به فضا پرتاب کرده توضيح داد: براي آنکه به اهميت اين خبر پي ببريم بايد بدانيم کل شبکه جي‌پي‌اس که در دنيا موقعيت‌يابي مي‌کند، مشتمل بر ۶۰ ماهواره است. در آينده جي‌پي‌اس جمع مي‌شود و روي ماهواره‌هاي استار لينک مي‌رود. اين اتفاق ابعاد عجيب و غريبي دارد و مقابله با آن با طرح‌هاي خنده‌دار ممکن نيست. اين پژوهشگر رسانه‌اي با يادآوري اينکه ماهواره‌هاي مدار پايين به‌صورت مستقيم اينترنت را به کاربر نهايي مي‌دهند تاکيد کرد: کاربر اگر گيرنده کوچکي به قيمت ۱۵۰۰ دلار داشته باشد مي‌تواند به اينترنت وصل شود. کساني که اين اينترنت را دريافت کرده‌اند از سرعتش خيلي راضي هستند. يک ايراني در توييتر نوشته بسته اينترنت ماهواره‌اي را خريداري و دريافت کرده است. البته اين اينترنت در ايران جواب نمي‌دهد. اين استاد ارتباطات معتقد است: اينترنت ماهواره‌اي حاکميت اينترنت در ايران و برنامه‌ريزي‌ها را تحت‌الشعاع خود قرار مي‌دهد و اين حاکميت را از حوزه دولت‌ها به حوزه شرکت‌ها منتقل مي‌کند. فيلترينگ، قيمت اينترنت، اپراتورها و فروش تحت‌تاثير اينترنت ماهواره‌اي قرار مي‌گيرد.

آمارهاي رگولاتوري از کاربران اينترنت
آخرين گزارش رگولاتوري از وضعيت اينترنت کشور از نفوذ ۱۰۴ درصدي اينترنت حکايت دارد به نحوي که نزديک به ۹۳ درصد مردم کاربر اينترنت موبايل هستند؛ اما نفوذ اينترنت ثابت خانگي همچنان ۱۱ درصد است. گزارش سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي مربوط به توسعه ارتباطات پهن باند ثابت و سيار در کشور تا پايان آذر سال ۹۹ است. برآوردهاي رگولاتوري نشان مي‌دهد که ضريب نفوذ اينترنت پهن باند ثابت در کشور ۵۷/ ۱۱ درصد است و اين آمار نسبت به ۳ ماهه قبل از اين، تغيير محسوسي نداشته است. هم اکنون ۹ ميليون و ۷۱۸ هزار و ۴۳۹ نفر در کشور از فناوري‌هاي اينترنت ثابت استفاده مي‌کنند و نسبت به ۳ ماهه دوم سال ۹۸ تنها حدود ۳۰۰ هزار نفر به اين آمار اضافه شده است. کم اقبالي اينترنت ثابت به نارضايتي کاربران از کيفيت و قيمت اين فناوري مربوط مي‌شود و با وجودي که پيش‌بيني مي‌شد در يک سال اخير به دليل شيوع ويروس کرونا و رواج آموزش مجازي، کاربران بسياري به سمت استفاده از اينترنت ثابت سوق پيدا کنند، اما به‌دليل عدم توسعه اين بخش، کاربران استفاده از اينترنت موبايل را ترجيح داده‌اند. هم اکنون ضريب نفوذ اينترنت موبايل در کشور ۴۹/ ۹۲ درصد است و بيش از يک ميليون نفر در کمتر از ۳ ماهه گذشته به تعداد مشترکان اينترنت موبايل افزوده شده است.