برگزیده

روایت رسانه آمریکایی از تبلیغات عجیب علیه "توافق تهران-پکن"

ديپلماسي ايراني

بروزرسانی 1400/01/14 - 23:0

روایت رسانه آمریکایی از تبلیغات عجیب علیه "توافق تهران-پکن"

ديپلماسي ايراني/متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

اليوت آبرامز-نشنال ريويو/ وزراي امور خارجه ايران و چين 27 مارس در مراسمي در تهران توافقي را در رابطه با سرمايه گذاري 400 ميليارد دلاري چين در ايران در 25 سال آينده امضا کردند.

نيويورک تايمز اين توافق را تحت عنوان «چين با توافق 400 ميليارد دلاري با ايران مي تواند نفوذ خود را در خاورميانه افزايش دهد» گزارش کرد و نوشت: «ايران جزئيات توافق را قبل از امضا علني نکرد و دولت چين هم جزئيات آن را بيان نکرده است. اما کارشناسان گفتند که توافق نهايي تفاوت هاي چنداني با پيش نويس 18 صفحه اي که سال گذشته توسط نيويورک تايمز منتشر شد، نداشته است. در آن پيش نويس به جزئيات سرمايه گذاري 400 ميليارد دلاري چيني در ده ها زمينه از جمله بانکداري، ارتباطات از راه دور، بنادر، خطوط ريلي، مراقبت هاي بهداشتي و فناوري اطلاعات طي 25 سال آينده اشاره شده بود. در ازاي اين سرمايه گذاري، چين يک عرضه منظم و به گفته يک مقام ايراني و يک تاجر نفت با تخفيف شديد، از نفت ايران دريافت خواهد کرد.»

با اين حال، دلايلي براي شک و ترديد به اين تصورات وجود دارد. نخست اينکه توافق در سال 2016 يعني 5 سال پيش در جريان سفر شي جين پينگ به ايران پيشنهاد شد و مورد بررسي قرار گرفت. اين مدت زمان براي رسيدن به نقطه امضاي توافق خيلي طولاني است و جزئيات و شرايط توافق هنوز علني نشده؛ چرا؟ يک نظريه اين است که ايران نفت را با تخفيف زيادي به چين مي فروشد و اين تخفيف آنقدر بزرگ و قابل توجه است که در داخل با مقاومت و اعتراض مواجه خواهد شد. اينکه اين نظريه چقدر درست يا عملي باشد، بعدتر در زمان اجراي نوشته ها در عمل مشخص مي شود.

همچنين، لازم است اعداد نيز مورد توجه قرار بگيرند. طبق گزارش بانک جهاني، کل سرمايه گذاري مستقيم خارجي در ايران از همه منابع در سال 2017 بالغ بر 5 ميليارد دلار بوده که تا سال 2019 به 1.5 ميليارد دلار کاهش يافته است. احتمالا اين سرمايه گذاري ها در ايران در سال 2020 بيشتر سقوط کرده و به حدود 1 ميليارد دلار رسيده. توافق سرمايه گذاري 400 ميليارد دلاري چين در ايران در بازه 25 سال به اين معني است که اين کشور سالانه 16 ميليارد دلار سرمايه گذاري مي کند. چنين اعداد و ارقامي براي ايران، کشوري که هرگز بيش از 5 ميليارد دلار در يک سال سرمايه گذاري مستقيم خارجي از کل جهان جذب نکرده، واقع بينانه به نظر نمي رسد. به علاوه، دليل خوبي براي زير سوال بردن تصورات درباره گرايش چين به افزايش وابستگي خود به صادرات نفت ايران وجود دارد: آيا چين واقعا مي خواهد به جاي تنوع بخشيدن به منابع خود تنها به يک منبع در خاورميانه تکيه کند؟

روش هاي ديگري نيز براي ارزيابي واقعي بودن رقم 400 ميليارد دلار وجود دارد. طبق ردياب سرمايه گذاري هاي جهاني چين که توسط موسسه «امريکن اينترپرايط» و «بنياد هريتج» ايجاد شده، اين کشور در 15 سال بين 2004 و 2019 در مجموع 182 ميليارد دلار (به طور متوسط 12 ميليارد دلار در سال) در ايالات متحده، 98 ميليارد دلار (6.5 ميليارد دلار در سال) در استراليا، و 83 ميليارد دلار (5.5 ميليارد دلار در سال) در بريتانيا سرمايه گذاري کرده و اين رقم براي کشورهايي مانند برزيل، کانادا، آلمان و سوئيس کمتر است. بنابراين چقدر واقع بينانه است که تصور کنيم چين سالانه بيش از هر کشور ديگري در دنيا در ايران سرمايه گذاري مي کند؟

البته اين بدان معنا نيست که يک معامله بزرگ اقتصادي بين ايران و چين معنايي ندارد. بايد اين مساله را در نظر گرفت که ايران هر چه نفت بيشتري به چين بفروشد، تحريم هاي ايالات متحده را زير پا گذاشته و تضعيف کرده است. همچنين بايد اين احتمال را در نظر گرفت که چين سرمايه گذاري هاي خود را در ايران در بسياري از بخش هاي اقتصادي افزايش خواهد داد. اين مساله احتمالا بر تمايل چين بر تحميل انضباط بر ايران در آژانس بين المللي انرژي اتمي در رابطه به عقب نشيني از تعهدات برجامي، پروتکل الحاقي و پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي تاثير خواهد داشت.

در نهايت، درباره چشم انداز فروش نفت ايران «با تخفيف شديد» به چين به عنوان بخشي از توافق آنطوري که در گزارش نيويورک تايمز مطرح شده، شک و ترديد وجود دارد. نظام روحاني ايران بارها از اين مساله سخن گفته که به دنبال استقلال و تعيين سرنوشت خود است و قاطعيت در اين مورد را با ضعف رژيم شاه مقايسه مي کند. در چنين شرايطي اگر تصور کنيم که توافق با چين فروش نفت با ارزان ترين قيمت را شامل شود، چين مي تواند در صدد خريدن کل کشور برآيد. لازم به يادآوري است که حداکثر مبلغ سرمايه گذاري شده در ايران در يک سال 5 ميليارد دلار بوده است و طبق آنچه درباره توافق تبليغات مي شود، چين به مدت 25 سال سالانه سه برابر اين مبلغ در ايران سرمايه گذاري خواهد کرد. در پايان اين دوره سرمايه گذاري ايران اساس به يک شرکت تابعه متعلق به چين يا به عبارت ديگر يک پمپ نفت و گاز براي جمهوري خلق تبديل خواهد شد.

به هر حال، آنچه توسط نيويورک تايمز به عنوان جزئيات توافق منتشر شده، قابل پذيرش نيست و شايد هدف ايران و چين از منتشر نکردن جزئيات هم استفاده از همين گمانه زني ها در جريان مقابله با تحريم هاي ايالات متحده باشد.