برگزیده

چه کسی خوابِ «ملک عبدالله» را آشفته کرد؟

فرارو

بروزرسانی 1400/01/19 - 14:14

چه کسی خوابِ «ملک عبدالله» را آشفته کرد؟

فرارو/متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

اردن در سال‌هاي اخير، مجموعه‌اي از چالش‌هاي سخت را پشت سر گذاشته که از جمله آن‌ها مي‌توان به ميزباني از ميليون‌ها پناهجوي خارجي و همچنين آسيب‌هاي ناشي از همه گيريِ ويروس کرونا اشاره کرد. وقوع کودتاي اخير در اين کشور، تا حد زيادي تحت تاثير اين رويداد‌ها بوده است.

"آدام لِمون" نويسنده و تحليلگر ارشد مسائل خاورميانه در گزارشي براي "پايگاه خبري نشنال اينترست"، به مساله وقوع کودتا در پادشاهي اردن پرداخته و تاکيد کرده که کودتا در اردن در شرايطي حادث شده که اين پادشاهي، با چالش‌هاي اساسي داخلي و بين المللي رو به رو است و عملا اين رويداد مي‌تواند تبعات و پيامد‌هاي منطقه‌اي و بين المللي فراواني را به خود به همراه داشته باشد.

آدام لمون در اين رابطه مي‌نويسد: «شنبه گذشته (۱۴ فروردين ماه)، دستگاه‌هاي امنيتي اردن حدودا ۲۰ نفر را بازداشت کرده و وليعهدِ سابق اين کشور را نيز تحت بازداشتِ خانگي قرار دادند. همانطور که براي نخستين بار "روزنامه واشنگتن پست" گزارش داد، دولت اردن به سرعت يک کودتاي سازمان يافته و دقيق را عليه پادشاه اين کشور "ملک عبدالله دوم" خنثي کرده است. وي از سال ۱۹۹۹ تاکنون بر اردن حکومت مي‌کند و يکي از متحدان نزديکِ آمريکا و اسرائيل در منطقه خاورميانه است.

"خبرگزاري پترا" به عنوان خبرگزاري رسمي اردن اعلام کرده که کودتاي مذکور، با حمايتِ مشخص خارجي انجام شده است. اين کودتا در شرايطي در اردن اتفاق افتاده که پادشاهي اين کشور، با چالش‌ها و مشکلات مختلفي در داخل و خارج از اين کشور، دست و پنجه نرم مي‌کند.

به گزارش فرارو، اگرچه نيرو‌هاي امنيتي اردن تاکيد کرده اند که شاهزاده "حمزه بن حسين"، وليعهد سابق اردن و پسر بزرگِ ملک حسين (شاه سابق اردن)، دستگير نشده، با اين حال اينگونه گزارش شده که از وي خواسته شده به تمامي آن دسته از اقدامات و فعاليت هايش که موجب تضعيفِ صلح و ثبات در اردن مي‌شود، هر چه سريع‌تر خاتمه دهد.

شاهزاده حمزه در ويدوئويي که براي "شبکه بي بي سي" ارسال کرده گفته است: ستاد کل نيرو‌هاي مسلح اردن به وي اطلاع داده که او مجاز نيست منزل خود را ترک کند و با ديگران ارتباط بگيرد. وي تاکيد کرده که به او گفته شده که به دليل انتقاداتش عليه رهبري سياسي اردن، وي همچنين حق ندارد به شبکه‌هاي اجتماعي نيز دسترسي داشته باشد. شاهزاده حمزه که کليه خطوط ارتباط تلفني وي نيز قطع شده است، انجامِ هرگونه عملِ خطايي را از جانب خود رد کرده و به طور خاص، از بازداشت افراد نزديک به خود خبر داده است.

اگرچه تحقيقات در رابطه با کودتاي ادعاييِ اخير در اردن در جريان است و انتظار مي‌رود بازداشت‌هاي بيشتري انجام شود، با اين حال تاکنون بسياري از دولت‌هاي دور و نزديک، از دولتِ مستقر اردن و شخص ملک عبدالله دوم حمايت کرده‌اند.

در اندک زماني پس از آنکه خبرِ انجام کودتا در اردن منتشر شد، "نِد پرايس" سخنگوي وزارت خارجه آمريکا گفت: "ما به دقت تحولات اردن را رصد مي‌کنيم و با مقام‌هاي اردني به طور نزديک ارتباط داريم. ملک عبدالله يکي از متحدان نزديک آمريکا است و بدون ترديد از حمايت کامل واشنگتن برخوردار است".

کشور‌هاي عرب منطقه نيز متعاقبا واکنش‌هاي مشابه را از خود نشان دادند. بر اساس آنچه خبرگزاري رويترز گزارش کرده، عربستان سعودي، مصر، بحرين، لبنان، کويت، عراق، قطر، يمن، فلسطين، شوراي همکاري خليج فارس، همگي با صدور بيانيه هايي، حمايت خود را از دولت اردن و ثبات آن اعلام کرده اند. در اين راستا، تا به امروز (۱۵ فروردين ماه)، اسرائيل و مقام‌هاي آن تاکنون موضع گيري در رابطه با کودتاي اردن ابراز نکرده اند با اين حال برخي گزارش‌ها حاکي از اين هستند که مقام‌هاي اردني به آن‌ها در مورد شرايط امنيتي کشورشان، گزارش‌هايي را ارائه کرده اند.

بدون ترديد صلح و ثبات در اردن، هم به نفع امنيت و ثبات در خاورميانه، و هم جامعه بين المللي است. دولت اردن از سال ۱۹۹۴ با اسرائيل توافق صلح امضا کرده و در عين حال يکي از همکاران نزديک آمريکا در خاورميانه است. با اين حال اين کشور در سال‌هاي اخير، با چالش‌هاي زيادي نظيرِ بحران پناهجويان و همچنين همه گيريِ فراگير ويروس کرونا رو به رو بوده است.

اردن به عنوان کشوري که چيزي بيش از ۱۰ ميليون نفر جمعيت دارد، در برهه کنوني ميزبان حدودا ۱.۳ ميليون پناهجوي سوري است و دومين اردوگاه بزرگ مهاجران جهان در آن واقع شده که متاسفانه از امکانات و تاسيسات بهداشت و درمان و همچنين فرصت‌هاي اشتغالِ مناسبي برخوردار نيست. مجموعه اين چالش ها: "اقتصاد اردن را عميقا تحت تاثير قرار داده، مدارس آن را با چالش کمبود زيرساخت‌ها رو به رو کرده و مردم اين کشور را نيز با چالش‌هاي اقتصادي و معيشتي زيادي رو به رو ساخته است".

بحران پاندمي ويروس کرونا نيز تا حد زيادي بر حجم و ميزان چالش‌ها براي پادشاهي اردن افزوده است. اگرچه در ابتداي بحران شيوع ويروس کرونا اينگونه تصور مي‌شد که اردن به دليل اقدامات سخت گيرانه خود نظير مسدودسازي مرزهايش و يا اعمال مقررات قرنطينه، يکي از کشور‌هاي موفق در امر مبارزه با ويروس کرونا باشد، با اين حال، اين کشور در پاييز گذشته، با افزايش قابل توجه تعداد مبتلايان و مرگ و مير ناشي از ويروس کرونا رو به رو شد. اردن به طور خاص در ماه مارس با موج جديدي از افزايش تعداد مبتلايان به ويروس کرونا رو به رو شد. تاکنون بيش از ۶۲۲ هزار نفر در اردن به ويروس کرونا مبتلا شده اند و بيش از ۷ هزار نفر نيز بر اثر ابتلا به کرونا جان باخته اند. دولت اردن اميد دارد که با آمدنِ واکسن‌هاي موثر بتواند با بحران فرسايشيِ شيوع ويروس کرونا در اين کشور که عميقا بيمارستان‌هاي اردن را تضعيف کرده (به دليل حجم بالاي مراجعات) و موجب توسعه گورستان‌ها شده، مقابله کند.

در کنار همه اين ها، اعتراضات عليه دولت اردن به دليلِ: اعمال مقررات نامحدود قرنطينه، فساد گسترده سياسي، و همچنين چالش‌هاي اقتصادي نيز، تقريبا به امري عادي در اردن تبديل شده است. براي مثال، تلاش‌هاي اَمان جهت اخذ وام از صندوق بين المللي پول که دولت اردن را وادار کرده سياست‌هاي تحميلي اين نهاد بين المللي را در خاک خود اجرا کرده و تا حد زيادي رياضت اقتصادي را نيز در پيش گيرد، بسياري از مردم اردن را به اعتراض واداشته و آن ها، اَمان را متهم مي‌کنند که در حال فروش اين کشور به نهاد‌هاي خارجي است و صرفا فشار‌ها را به مردم خود تحميل مي‌کند. اضافه بر اين، ظهور ناکارآمدي‌هايي نظيرِ سرکوبِ سنگين اعتصاب معلم‌هاي اردني و مخالفت مردم اين کشور با تطويل مقررات قرنطينه در اين کشور، به همراهِ حادثه کشته شدن ۹ بيمار مبتلا به ويروس کرونا در بيمارستاني در اردن به دليل خراب‌بودن دستگاه‌هاي تامين اکسيژن، همه و همه موجب شده اند تا افکار عمومي اردن بر شدت و ميزان درخواست‌هاي خود جهت استعفاي دولت اين کشور بيفزايند.

اين مشکلات و چالش‌هاي داخليِ پادشاهي اردن، با چالش‌هاي اساسي در عرصه سياست خارجي نيز براي اين کشور همراه شده اند. پيش از اين نيز کاملا معلوم و واضح بود که دولت اردن به هيچ عنوان طرفدار پيشنهاد مشهورِ خاورميانه‌اي دولت "ترامپ" موسوم به "معامله قرن" نبود. ملک عبدالله شاه اردن به دونالد ترامپ هشدار داده بود که سفارت آمريکا را به بيت المقدس منتقل نکند. جداي از همه اين ها، امضاي توافق عادي سازي روابط ديپلماتيک ميان اسرائيل و کشور‌هاي عربي نظيرِ امارات و بحرين، شرايط و اوضاع را بيش از پيش براي پادشاهي اردن در منطقه خاورميانه تغيير داده است.

اردن تا همين اواخر و قبل از امضاي "توافق ابراهيم"، يکي از دو کشور عربي بود که با اسرائيل ارتباط رسمي داشت. در شرايط فعلي که توافق ابراهيم ميان اسرائيل و امارات و بحرين امضا شده و گمانه‌هايي مطرح مي‌شود مبني بر اينکه کشور بعدي در اين رابطه، عربستان سعودي خواهد بود، شرايط منطقه‌اي تا حد زيادي براي پادشاهي اردن تغيير کرده است. در شرايط کنوني، اردن به خوبي مي‌داند که ديگر براي اسرائيل و آمريکا، آن اهميتِ سابق و سنتي خود را ندارد. اگر اين روند ادامه يابد، اردن بايد تصميمات سختي در مورد نقش و جايگاه خود در چهارچوب شرايط جديدِ ايجاد شده در خاورميانه بگيرد.

در اين رابطه، اردن بايد تصميمات حساسي را درمورد پناهندگان فلسطيني و سوري که در آن زندگي مي‌کنند و يا همچنين جلب منابع مالي از کشور‌هاي عرب حاشيه خليج فارس که حيات اين پادشاهي، تا حد زيادي به اين منابع بستگي دارد، بگيرد».