چرا عربستان می خواهد به سوریه نزدیک شود

ايسنا

بروزرسانی 1400/02/24 - 12:25

ايسنا/متن پيش رو در ايسنا منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

"در بحبوحه اخباري از تجديد بالقوه روابط حسنه عربستان-ايران، گزارش‌هايي مبني بر حضور يک هيات اطلاعاتي سعودي در دمشق توجهات زيادي را به خود جلب کرده است. گزارش اختصاصي راي اليوم درباره ملاقات رئيس اطلاعات عربستان با بشار اسد، رئيس جمهوري سوريه سوالاتي را درباره زمانبندي اين اقدام مطرح کرده است."

ميدل ايست آي در گزارشي آورده است: «چنين ديدارهاي امنيتي محرمانه‌اي معمولا رسماً اعلام نشده و گزارش‌هاي رسانه‌اي آن هم تاييد نمي‌شوند اما در اين مورد، سفير سوريه در لبنان بيانيه مثبتي در مورد اين موضوع صادر کرد؛ موضوعي که بيشتر مقامات سوريه از زمان قطع روابط ديپلماتيک دوجانبه در آغاز جنگ سوريه از آن اجتناب کرده‌اند.

در شرايطي که دولت بايدن در آمريکا تلاش دارد تا سياست خاورميانه‌اي غيرمعمول ترامپ را دوباره ارزيابي کند، سعودي‌ها شرطبندي‌هاي خودشان را ميکنند و نسبت به آينده منافع واشنگتن در رياض اطمينان ندارند. تازه ترين اقدام سعودي‌ها همچنين پس از آن صورت ميگيرد که امارات متحده و بحرين در سال‌هاي اخير به نظام اسد علنا بها داده‌اند.

تحولات در لبنان هم عامل مهمي بوده است، آن هم در شرايطي که عربستان به کمک دمشق در تثبيت لبنان نياز دارد و با توجه به اينکه بيروت در کانون منافع سعودي در شام به شمار ميرود، رياض با آزمودن تمام راه‌هاي نفوذ در لبنان، اکنون به فرمول آزموده شده تجديد روابط حسنه با سوريه بازگشته است.

عربستان از زمان مخالفت ابن سعود با تقسيمات بيشتر سوريه تاريخي، نقش فعالي در عرصه سياست بيروت داشته است. در دهه ۱۹۵۰ و ۶۰ ميلادي، سعودي‌ها با نفوذ بيشتر جمال عبدالناصر، رئيس جمهوري پيشين مصر در لبنان مخالفت کرده و در عوض موافق سيادت سوريه بر اين کشور بودند.

پس از روي کار آمدن حافظ اسد در سوريه، سعودي‌ها عموما سياست سوريه را در لبنان ترجيح مي‌دادند، حتي اگر اين به معناي دادن دست بالا و موقعيت خوب به يک مخالف ايدئولوژيک بوده باشد. با وجود اختلافات استراتژيک آشکار درباره چگونگي برقراري ثبات در لبنان پس از خروج اسرائيل در ۲۰۰۰، رياض بارها اختلافاتش را کنار گذاشته و با دمشق و بشار اسد همکاري داشت، درست همان کاري که با پدرش کرد.

بازيابي نفوذ

باسم الشاب، نماينده سابق لبنان و مشاور نزديک به سعد حريري، نخست‌وزير مکلف لبنان، در مورد اينکه چگونه سوريه بي سر و صدا در سياست جريان اصلي لبنان پيش رفته است، مطلبي نوشته است و اين به معناي حمايت از گروه‌هايي است که از سوريه حمايت مي‌کنند تا برنامه اصلي ايران در لبنان. ارزيابي وزارت امور خارجه ايالات متحده در سال گذشته به شواهدي اشاره داشت که دمشق در حال کسب مجدد جايگاه برجسته خود در سياست لبنان است.

قابل ذکر است که سوريه همواره منافع خود در لبنان را دنبال کرده است، به جاي منافع ايران. سوريه همواره دنباله رو ايران نيست، به ويژه در خصوص لبنان و عراق. اين جنبه از سياست سوريه است که بيشتر خوشايند سعودي‌هاست.

جمله مشهوري در سوريه هست که مي‌گويد سعودي‌ها در هر ابتکارعملي در مورد لبنان سعي کرده و شکست مي‌خورند، تا زماني که رضايت دهند و با سوري‌ها کار کنند، نه عليه آنها. پس از سقوط بانک‌هاي لبناني و داستان بازداشت حريري، رياض کم و بيش لبنان را در ليست اولويت‌هاي خود نوشت. از آن زمان، محمد بن سلمان، وليعهد سعودي به طور پيوسته و به طور حتم به سمت آن حرکت کرده که رياض را دوباره بازيگري در لبنان کند.

بن سلمان نمي‌خواهد در لبنان پس زده شده و مقابل ايران تسليم شود. بدين ترتيب، به نظر ميرسد او هم همچون بسياري از سلف‌هاي خود که تاريخشان به ابن سعود ميرسد، براي ثبات در لبنان به سمت دمشق رفته باشد.

عمل متعادل سازي ظريف

البته، سفر گزارش شده رئيس اطلاعات سعودي به سوريه صرفا درباره لبنان نبود. سعودي‌ها سال‌هاست که در پشت پرده با دمشق تماس دارند. اسد به آشتي و تشنج‌زدايي سعودي-ايران به چشم يک بازي مجموع صفر براي سوريه نمي‌نگرد؛ درست مانند پدرش که به ظن سعودي‌ها درباره حمايت سوريه از ايران عليه صدام که آن زمان متحد رياض بود غلبه کرد، حال رئيس جمهوري سوريه قرار است دوباره با سعودي‌ها همکاري کند، جداي از حضور ايران در سوريه.

اين عمل تعادل‌سازي ظريف ممکن است سعودي‌ها را به سمت کمک به اسد براي غلبه بر افول اقتصادي کشورش سوق دهد. امارات علنا خواستار حذف تحريمهاي قانون سزار آمريکا شده است و معمولا کمک پزشکي ارسال کرده و به تسهيل بازسازي منطقه‌اي سوريه کمک ميکند.

با وجود يک توجه عمومي روي ورود دوباره سوريه به اتحاديه عرب، اين صرفا نمادين است. آنچه مهم است سياست‌هاي واقعي است که دمشق به سعودي‌ها ارائه ميدهد.

وليعهد سعودي ايده‌هاي بزرگي دارد که نيازمند ثبات جمعي سوريه و لبنان است. با توجه به ماهيت پردسيسه سياست سوريه و لبنان، عربستان سعودي فضايي براي مانور دارد اما بايد روي سوري‌ها براي ورود دوباره به لبنان به شکلي معنادار اتکا کند.

محمد بن سلمان پيشنهاد اوليه‌اي به اسد ارائه داده و علنا خواستار تصديق پيروزي اسد در ازاي بيرون راندن ايران از سوريه شده است. با يا بدون عامل لبنان، سعودي‌ها ميخواهند که اسد دوباره در طرف خودشان باشد تا به شکل گيري منطقه گسترده‌تر کمک کند، از جمله مقابله با نفوذ ترکيه و ايران در شام.»