طراحان سوال مناظره اول را معرفی کنید

همشهري/متن پيش رو در همشهري منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

رضا کربلايي/ بازنده مناظره نخست 7نامزد احراز‌صلاحيت شده شوراي نگهبان براي انتخابات سيزدهمين دوره رياست‌جمهوري، هم اقتصاد بود و هم مردم داراي ترديد، که به کدام چهره رأي بدهند که مطمئن باشند مي‌تواند اقتصاد ايران را از زير ابرچالش‌هاي مهم خارج کند. مناظره نخست از همان ابتداي شروع قرعه‌کشي نامزدها و سؤال‌ها شکست‌خورده بود و راي‌دهندگان قادر به تشخيص اينکه هر 7نامزد درباره يک چالش يا بحران اقتصادي چه راهکار و برنامه‌اي دارند، نبودند چرا که ساختار مناظره به‌گونه‌اي طراحي شده بود که تبادل نظرها و چالش برنامه‌ها حول محور مشخصي صورت نگيرد وليکن در همان ابتدا اين ساختار به بن‌بست رسيد و بگو‌مگوها جاي نقد برنامه‌ها را گرفت.

مهندسي اشتباه
به گزارش همشهري، جنس و ترکيب سؤالات اقتصادي مطرح شده از سوي مجري برنامه مناظره نخست نشان داد که قرار نيست به ريشه مشکلات و ساختارها پرداخته شود و سنگ‌بناي مناظره هم يادآور نوعي برنامه‌ريزي مناظره براساس اولويت‌ها و دغدغه‌هاي خاص معيشتي و اقتصادي طيفي از راي‌دهندگان بود، به‌نحوي که در هيچ‌کدام از پرسش‌هاي مطرح شده به چالش اصلي و تقابل فکري 2ديدگاه حاکم بر کشور در حوزه اثرگذاري تحولات سياست خارجي و مسائلي چون تحريم‌ها و تقابل‌ها بر فضاي اقتصادي کل کشور نشد.
از همين منظر بود که 2نامزد از 7نامزد به‌گونه‌اي در همان مرحله نخست مناظره، سعي کردند تا ساختار از پيش‌طراحي شده را ناديده بگيرند و راي‌دهندگان به‌ويژه آن دسته که هنوز تصميم به شرکت در انتخابات و رأي دادن نگرفته‌اند را هدف قرار دهند. برآيند وعده‌ها و آنچه در قالب برنامه‌ها، نمودارها و کتاب‌ها روي دست نامزدهاي انتخابات قرار گرفت و روبه‌روي دوربين نشان داده شد، نشانه‌اي آشکار از آشفتگي در بين صحنه مناظره‌اي بود که گويا قرار هم نبود مناظره باشد و در مرحله نخست شکل مجادله به‌خود گرفت و در مرحله دوم و پس از تنفس هم مناظره بر سر اقتصاد از نفس افتاد و وعده‌ها بود که تکرار شد و انتقادها هم بيشتر براي تخريب ديگري بود. تا همه منتظر راند آخر مناظره بر سر اقتصاد باشند و در پايان اما هوا تاريک بود و راي‌دهندگان در اين هواي تاريک نتوانستند تصويري روشن از آينده اقتصاد ايران در 4سال آينده به‌دست آورند.

طراحان سؤال را معرفي کنيد
يکي از مهم‌ترين مطالبه مردم اين است که طراحان سؤالات مناظره معرفي شوند و سازوکاري که باعث شده تا اين سؤال‌ها طراحي و پرسيده شود، شفاف اعلام شود؛ چرا که قالب سؤالات مطرح شده، کلي، کليشه‌اي و خنثي بود به‌نحوي که پاسخ دادن به آن در فرصت چند دقيقه‌اي ممکن نخواهد بود. چالش بعدي هم از اينجا نشأت مي‌گيرد که چرا نامزدهاي انتخابات پذيرفته‌اند تا در يک دايره پرسش‌هاي کلي و فاقد اندازه‌گيري محصور شوند؟ واقعيت اين است که بسياري از اين سؤالات را مي‌شد در برنامه‌هاي ضبط شده و زنده از نامزدها پرسيد اما در مناظره اقتصاد، چالش‌هاي مهم اقتصادي از جمله برنامه نامزدها براي خروج از رکود، مهار تورم، اثر تحريم‌ها بر اقتصاد، يارانه‌ها، محيط‌زيست و بحران آب و... مطرح مي‌شود تا راي‌دهندگان بتوانند در نهايت تصميم بگيرند که کدام برنامه عملياتي است.

اکران کوتاه مناظره نخست
در يک اکران کوتاه از مناظره نخست با چاشني اقتصاد بدون پرداختن به جدل‌ها و حمله‌ نامزدها عليه همديگر، مي‌توان نشانه‌هايي از تمايز در برنامه‌ها را مشاهده کرد. کارگردان و نويسندگان سناريوي مناظره اقتصادي به‌گونه‌اي سکانس‌هاي مختلف را در کنار هم چيده بودند تا بيننده اين نمايش در آخر نفهمد که هر نامزد چه مي‌گويد. از يکي درباره موانع توليد و اشتغال سؤال ‌شد و از ديگري درباره اصلاح ساختار، از ديگران هم درباره ابربدهکاران بانکي و تورم و رشد نقدينگي و محروميت‌زدايي سؤال شد تا به اين ترتيب هر نامزد در يک وادي مشخص سير کند و فرصت نقد کردن ديگري را پيدا نکند. اما با اين حال برايند آنچه در پايان به نمايش درآمد، فيلمي با پايان باز براي هواداران هر نامزد بود تا نقل‌قول‌هاي طلايي و طعنه‌ها و حمله‌ها را پررنگ‌تر و نامزد مورد‌حمايت خود را قوي‌تر نشان دهد.
مناظره نخست به جاي پرداختن به چالش‌هاي اصلي اقتصادي به اين مسئله ختم شد که دانش و بينش و حتي مدرک تحصيلي و آموزشي نامزدها مورد پرسش جدي قرار گيرد، به جاي تبيين برنامه‌ها و نقد آنها، دولت فعلي مورد حمله قرار گيرد و البته کسي از راي‌دهندگان هم نفهمد که بالاخره تحريم‌ها نعمت بود يا نه، فرصت بود يا تهديد، خسارت محض بود يا فرصتي براي نجات اقتصاد، همکاري با FATF ضرورت دارد يا گرفتاري ايجاد مي‌کند، ريشه تورم در کجاست، نقدينگي چرا بالا مي‌رود، پول وعده‌ها از کجا تامين مي‌شود، کدام نامزد دنبال توليد ثروت است و کدام‌يک دنبال تقسيم فقر هستند.

نمودارها و نشانه‌ها
در مناظره نخست، محسن مهرعليزاده با نشان دادن يک کتاب و چند پيوست در همان مرحله نخست، اعلام کرد که از قبل برنامه‌هايش را نوشته و آماده ارائه دادن به مردم است. عبدالناصر همتي هم در مرحله ديگري از مناظره يک کتابچه حاوي برنامه‌هايش را رو به دوربين نشان مردم داد و گفت آن را منتشر مي‌کند اما ساير 5نامزد انتخابات رياست‌جمهوري هيچ کتاب و جزوه‌اي براي نمايش دادن به همراه نياورده بودند يا شايد نداشتند. گذشته از سيدابراهيم رئيسي، نامزدهاي ديگر اما همان شيوه‌اي را در پيش گرفتند که براي نخستين بار در جريان مناظره‌هاي انتخابات88 باب شد و آن‌هم نشان دادن نمودارهايي  بود که از قبل طراحي کرده بودند.
اين سبک از مناظره برگزار کردن و نشان‌دادن برنامه‌ها و روي دست‌گرفتن نمودارها، تنها بر ابهام رأي‌دهندگان مي‌افزايد و آنها را در تشخيص نهايي با مشکل مواجه مي‌سازد. اما نقطه‌عطف مناظره کجا بود؟

7نشانه کمرنگ از تمايزها
مناظره اقتصادي 7نامزد انتخابات رياست‌جمهوري هرچند مبهم، کلي و فاقد ساختار بود، اما دست‌کم 7نشانه کمرنگ از تمايزها و تفاوت‌ها را به تصوير کشيد که مي‌تواند در مدت محدود باقي‌مانده به مبنايي براي تصميم‌گيري تبديل شود. اين 7نشانه چيست؟

---

بازار

---

1ـ اقتصاد و سياست خارجي: هرچند در مناظره نخست صحبتي از برجام به‌عنوان چالش مهم اين روزهاي ايران به هر دليلي نشد، اما جلوه‌هايي از تقابل ديدگاه‌ها در عرصه سياست خارجي بر آينده اقتصاد ايران نمايان بود. تقابل بر سر اينکه FATF به نفع اقتصاد است يا ضرر آن بيشتر است، مسئله‌اي بود که راي‌دهندگان مشاهده کردند که اختلاف‌‌نظرها بر سر چيست.
2ـ اقتصاد دستوري يا آزاد: براي نخستين بار بود که در مناظره‌هاي اقتصادي، بحث اقتصاد دستوري و ميزان مداخله دولت در اقتصاد مطرح شد و البته نوعي از تناقض در بين گفته‌هاي برخي نامزدها در ارتباط با اعتقاد آنها به اقتصاد آزاد نمايان بود چنان‌که در جايي از اقتصاد آزاد و عدم‌مداخله دولت دفاع مي‌کردند و در جايي به‌صورت ضمني از تنظيم بازار و کنترل قيمت‌ها براي مهار گراني‌ها حمايت خود را نشان دادند. تشخيص اينکه کدام نامزد اقتصاد را بهتر مي‌تواند اداره کند، در مناظره نخست سخت اما شناسايي آن غير ممکن نيست.
3ـ انتقاد از تورم بالا و نمايش دادن ميزان رشد نقدينگي بدون پرداختن به ريشه‌ها و پس‌زمينه‌هاي آن از ديگر جلوه‌هاي ويژه و مبهم مناظره نخست بود و ساختار از پيش طراحي شده مناظره اجازه طرح ديدگاه‌هاي 7نامزد را در ارتباط با مهار تورم و برنامه‌هاي آنها نداد،درحالي‌که يکي از دغدغه‌هاي نخست مردم تورم بالا بود. تا جايي که رئيس‌کل سابق بانک مرکزي هم از فرصت اندک براي کالبدشکافي ريشه‌هاي تورم استفاده نکرد و در نهايت مردم هنوز مانده‌اند که کدام نامزد به ريشه‌ها اشاره کرد و کدام نامزد شاخه‌هاي تورم را روي دست گرفته بود.
4ـ شاه‌بيت مناظره نخست را شايد بتوان اعلام حمايت يکي از نامزدها در ارتباط با يکسان‌سازي نرخ ارز دانست و البته اين دفاع از ارز تک‌نرخي با ديگر ديدگاه‌هاي مطرح شده مبني بر هدايت نقدينگي به سمت توليد در تضاد بود و مبهم‌تر اينکه کسي ندانست که آيا يکسان‌سازي ارز بدون احياي برجام و برداشته شدن تحريم‌ها شدني است يا نه؟
5ـ شاهکار ديگر مناظره نخست را مي‌توان تکرار برخي وعده‌ها براي جلب‌نظر راي‌دهندگان بدون اشاره به محدوديت‌هاي منابع مالي کشور و اثرات تورمي اين سياست‌هاي توزيعي بود. يارانه نقدي 450هزار توماني، طرح وان انرژي بدون اشاره به آزادسازي قيمت حامل‌هاي انرژي، ساخت سالانه يک‌ميليون مسکن، نجات بورس در سه‌سوت با 3دستورالعمل فوري، برخورد با فساد در اوج عدم‌شفافيت مالي و اقتصادي در کشور، تلاش براي ماليات‌ستاني بدون توجه به ظرفيت‌هاي مالياتي و چالش‌هاي آن، نشان داد که نامزدها روي گفته‌هايي تکيه‌ کرده‌اند که به محض حضور آنها در پاستور آن را بايگاني خواهند کرد.
6ـ معجزه اقتصادي با مناظره نخست نامزدها رخ نمي‌دهد و اين واقعيتي است که 7نامزد تأييد شده انتخابات رياست‌جمهوري در حالي از برنامه خود براي نجات اقتصاد سخن مي‌گويند که حتي هيچ ايراني‌اي نمي‌داند که تيم اقتصادي نامزدها را چه کساني با چه تفکراتي تشکيل مي‌دهند. مردم نفهميدند که سياست و برنامه هر نامزد براي انتخاب‌کردن در حوزه سرمايه‌گذاري خارجي، اقتصاد پساکرونا، تحريم‌ها و نتيجه برجام، رفع موانع بانکي و تجاري، بحران آب و برق، اقتصاد سلامت و... چيست؟ اين نکته تاريک مناظره نخست بود.
7ـ 2مناظره ديگر فرصتي است هم براي نامزدها و مردم که از همين اکنون زير ميز مناظره‌هاي تصنعي بزنند و نمايندگان 7نامزد از قبل 7محور را تعيين کنند تا در 6ساعت مناظره‌هاي پيش‌رو بدون نمايش گوي‌هاي بي‌خاصيت و بازکردن نمايشي پاکت سؤال‌ها همه بدانند که در ذهن و فکر نامزدها براي اقتصاد، سياست داخلي، سياست خارجي و فرهنگ و جامعه چه مي‌گذرد. مناظره نخست که بازنده آن مردم و اقتصاد بودند و مناظره دوم و سوم شايد فرصتي باشد براي نجات مردم از گمراه شدن در جاده وعده‌ها و شعارها.
 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar