خروج از سایه

صبح نو/متن پيش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

سعيد جليلي وقتي در سال‌92 رداي نامزدي انتخابات رياست جمهوري را به تن کرد، بسياري روي او حساب ويژه باز نمي‌کردند. علت اين بي‌اعتنايي به کنش‌گري جليلي، سابقه مهم مديريتي او بود که صرفا در قالب دبيري شوراي عالي امنيت ملي خلاصه مي‌شد. با اين وجود مرحوم آيت‌الله مصباح‌يزدي و جبهه پايداري، پاي کار سعيد جليلي آمدند و زمينه را براي رأي‌آوري او در ميان طبقه انقلابي‌ها فراهم آوردند. اين حمايت در نوع خود موفق‌آميز بود چراکه باعث شد جليلي در نهايت چهار ميليون رأي کسب کند که با توجه به گمنامي او در آن برهه، بسيار خوب و قابل توجه ارزيابي مي‌شد. هشت سال از آن تاريخ مي‌گذرد و سعيد جليلي بار ديگر خود را نامزد رياست جمهوري کرده است. جليلي امروز با جليلي ديروز تفاوت‌هاي بسياري کرده است. جليلي با تشکيل دولت سايه در سال‌92 در رأس مجموعه‌اي قرار گرفت که هدفش، رصد مسائل کشور و کمک به دولت مستقر براي حل آن‌ها بود. همين دست فرمان باعث شده تا جليلي امروز نسبت به مشکلات کشور نگاه عميق‌تر و ژرف‌تري پيدا کند و ديگر مانند سابق، به سادگي در دام دو قطبي انگاري‌هاي کاذب رقيب به‌خصوص در حوزه سياست خارجي گير نکند. در اين گزارش به پيشينه سياسي و مديريتي جليلي، اظهارات اين روزهايش و سرآخر مهم‌ترين مزيت و عيب کمپين انتخاباتي او اشاراتي کرده‌ايم.

---

بازار

---

جليلي سابقه‌اي 18‌ساله در اداره وزارت امور خارجه دارد. سعيد جليلي در سال‌1368 وارد وزارت امور خارجه شد و در 26‌سالگي به سمت رياست اداره بازرسي امور خارجه برگزيده شد و تا‌1375 در اين سمت باقي ماند. وي تا سال‌1376 و همزمان با رياست جمهوري سيد‌محمد خاتمي به رياست جمهوري، به‌عنوان معاون اداره اول آمريکا در وزارت امور خارجه فعاليت مي‌کرد. بعد از اين سمت، جليلي به‌عنوان مدير بررسي‌هاي جاري دفتر رهبر انقلاب انتخاب شد و در دولت محمود احمدي‌نژاد به‌عنوان معاون اروپا و آمريکا در وزارت امور خارجه دوباره به فعاليت پرداخت. جليلي در اين مدت همراه با علي لاريجاني، دبير وقت شوراي عالي امنيت ملي در برخي مذاکرات با خاوير سولانا حضور داشت. 
غلامحسين الهام، سخنگوي دولت احمدي‌نژاد در مهرماه سال‌1386 با اعلام خبر استعفاي علي لاريجاني، سعيد جليلي را به‌عنوان دبير شوراي عالي امنيت ملي معرفي کرد و بعد از آن حضرت آيت‌الله خامنه‌اي 
رهبر انقلاب در تاريخ هشتم تيرماه‌1387 وي را نماينده خود در شوراي عالي امنيت ملي معرفي کرد. جليلي در سال‌1392 به عضويت مجمع تشخيص مصلحت نظام درآمد و يک سال پس از آن، عضو شوراي راهبردي روابط خارجي شد. جليلي از منظر تشکيلات سياسي، عضو هيچ نحله‌اي نبوده و نيست اما همگان او را متعلق به جناح راست و مشخصا نزديک به گفتمان جبهه پايداري، مي‌دانند.
سعيد جليلي، نامزد سيزدهمين دوره انتخابات رياست جمهوري، پيش‌تر و در سال‌92 نيز کانديدا شده بود که در آن دوره جز جبهه پايداري، گروه ديگري به حمايت از او برنخاست. مهم‌ترين چالش جليلي در آن انتخابات عملکرد او در مذاکرات هسته‌اي، زماني که دبيري شوراي عالي امنيت ملي را به عهده داشت، بود. تقريبا تمامي نامزدها در انتخابات يازدهم رياست جمهوري به‌طور مشخص حسن روحاني و علي‌اکبر ولايتي، جليلي را بابت عملکردش در مذاکرات به چالش کشيدند. با اين حال، جليلي توانست در انتخابات آن سال رأي قابل توجه 
چهار ميليوني را از آن خود کند. بسياري بر اين باورند که اگر جليلي وارد دام دوقطبي «مذاکره-ضدمذاکره» روحاني و نامزدهاي همسو با او نمي‌شد، مي‌توانست آورده به مراتب بهتر و بيشتري در حوزه رأي‌آوري داشته باشد. 

همين تجربه گران سنگ باعث شده که جليلي براي انتخابات پيش رو، عمده تمرکز خود را روي ارائه برنامه در حوزه داخل بگذارد و وارد دوقطبي‌سازي‌هاي امثال همتي يا مهرعليزاده در حوزه سياست خارجي و مذاکره نشود. هر چند جليلي بارها اعلام کرده که مخالف مذاکره نيست اما او سعي کرده انرژي خود را معطوف به تشريح برنامه‌هايش براي حکمراني مطلوب کند. يکي ديگر از شاخصه‌هاي رفتاري جليلي به‌خصوص در مناظره‌ها، عدم ورود او به مناقشه‌ها و بگومگوهاي نامزدها بود که مي‌کوشيد با پرهيز از جنجال، صرفا به تشريح برنامه‌هاي دولتش بسنده کند. همين حاشيه‌گزيني باعث شده که او در کنار قاضي‌زاده‌هاشمي، شخصيت متفاوتي به خود بگيرد و سواي از سايرين قلمداد شود. در ادامه به مهم‌ترين اظهارات او طي روزهاي اخير مي‌پردازيم.

نگاه کلان براي اصلاح روندهاي حکمراني
يکي از نمودهاي رفتاري سعيد جليلي، پرهيز از ورود به مناقشه‌هاي سياسي و تاکيد بر اصلاح روندهاي حکمراني است. چنين رويکردي، باعث ارائه تصويري متفاوت از جليلي در نگاه مخاطبان شده است. به بيان ديگر، جليلي با تاکيد بر کلان نگري تلاش دارد تصويري واقع‌بينانه و به دور از هياهوهاي سياسي از خود ثبت و ضبط کند. در همين باره، جليلي روز چهارشنبه 19‌خرداد در مسجد آيت‌الله فيروزآبادي شهر ري با اشاره به لزوم دوري از کارهاي نمايشي گفت: کشور را با نمايش و همايش و گزارش نمي‌توان اداره کرد. کار واقعي مي‌خواهد. نبايد اجازه بديم هشت سال ديگر، دوباره نمايش جاي کار واقعي را بگيرد. جليلي پيشتر در مناظره دوم نيز با انتقاد از کارهاي نمايشي گفت: اگر شما آمديد به جاي اينکه نتيجه کار خود را بيان کنيد، مدام فرآيند کار را توضيح داديد و گفتيد اين تعداد سفر رفتم و مدام گزارش بدهي، اما نتيجه‌اي نداشته باشد، اين فرهنگ غلط است. اگر شما کارهاي ريشه‌ها را کنار بگذاريد و به کارهاي نمايشي روي بياوريد، حتما مشکلات کشور باقي مي‌ماند. جليلي با انتقاد از فرهنگ سياسي حاکم در ميان نخبگان ايران، تاکيد کرد: من در مناظره قبلي هم گفتم که يکي از مشکلاتي که باعث مي‌شود مشکلات کشور حل نشود، فرهنگ سياسي است. يکي از موضوعات اين است که ما بايد تعارفات را کنار بگذاريم. جليلي در همين مناظره، با اشاره به رويکردها نسبت به حوزه زنان به‌عنوان يک کار نمايشي تصريح کرد: 50‌درصد جمعيت کشور ما را خانم‌ها تشکيل مي‌دهند. 
اگر از کار واقعي سخن مي‌گوييم، تمايزش با کار نمايشي چيست؟ در اين هشت سال بارها از حقوق خانم‌ها صحبت‌شده، نتيجه‌اش چيست؟ تقريبا هيچ. او در حوزه سياست خارجي هم با اشاره به لزوم ارتباط و تعامل با همه کشورها در دولت خود، تاکيد کرد: عرصه روابط بين کشورها، نقاط اشتراک دارد و نقاط اختلاف. اشتراک‌ها باعث تعامل مي‌شود نقاط اختلاف، تقابل را ايجاد مي‌کند. اين هنر دولت‌هاست که بتوانند اين نقاط اشتراک که فرصت‌ها را ايجاد مي‌کند، تبديل به نقطه تعامل و اختلافاتي که تقابل ايجاد مي‌کند را مديريت کنند و از تهديدها پيشگيري کنند. جليلي با انتقاد از رويکرد دولت روحاني در معطل نگاه داشتن سياست خارجي ايران به چند کشور گفت: در دنيا 200‌کشور وجود دارد. اگر سياست ما تعامل سازنده و گسترده با جهان باشد، يعني تمام فرصت‌ها را دنبال و بالفعل مي‌کنيم. اشکالي که ما به دولت وارد مي‌کنيم اين است که معطل چند کشور شده‌اند.

توجه به ظرفيت زنان
يکي ديگر از رويکردهاي جليلي طي اين مدت، توجه به ظرفيت زنان است. او در اين حوزه نيز مي‌کوشد خود را از نگاه‌هاي معمول نسبت به زنان دور نگاه دارد و تلاش دارد اينگونه جا بياندازد که مشکلات و مسائل زنان بايد به دور از کارهاي نمايشي حل و فصل شود. جليلي روز پنج‌شنبه 20‌خرداد در ديدار جمعي از جوانان در عمارت شمسا با انتقاد از توجه يکباره به مسائل زنان در ايام انتخابات، گفت: در ايام انتخابات يک دفعه عده‌اي حامي زنان، فضاي مجازي و اهل سنت مي‌شوند. اينکه حقوق زن را صرفا در اين ببينيم که دو، سه نفر زن در کابينه مي‌گذاريم اين توهين به زنان است. من اين مدلي رفتار نکردم. جليلي روز گذشته 21‌خرداد در همايش دختران رأي‌اولي در مجموعه فرهنگي شهداي سرچشمه نيز با انتقاد نسبت به نگاه جنسيتي به مسائل زنان، تاکيد کرد: يکي از ظلم‌هايي که به زن‌ها مي‌شود، نگاه جنسيتي به زن است نه نگاه هويتي. اين روزها همه مي‌گوييم نقش خانم‌ها مهم است. در عرصه فضاي مجازي که خانم‌ها هيچ محدوديتي هم ندارند، چرا فقط 13‌و نيم درصد کار مفيد و نقش مؤثر مربوط به خانم‌هاست؟ اين بايد پنجاه درصد باشد. جليلي در همين باره با بيان اينکه هر برنامه‌ريزي که مي‌شود بايد نقش زن را در نظر بگيرد و گرنه ناقص و ضعيف خواهد بود، افزود: زن‌ها حقوق مختلفي دارند که يکي از آن‌ها معيشتي است. اگر خانمي به دلايل مختلف علاوه بر نقش خود، بار سنگين اداره خانواده هم بر دوشش قرار گرفته بايد مورد حمايت مضاعف دولت قرار بگيرد. جليلي علاوه بر ارائه رويکردهاي کلي، وارد ارائه برنامه‌هاي جزئي دولت خود نيز شده است.

دولت سايه، نقطه قوت جليلي
يکي از نقاط قوت جليلي نسبت به ساير نامزدها، تجربه او در تشکيل «دولت سايه» است. جليلي طي هشت سال گذشته با تشکيل کارگروه‌ها و کميته‌هاي مختلف و سفر به مناطق گوناگون ايران و مشاهده دغدغه‌ها و مشکلات مردم از نزديک، تجربه خوبي در شناخت مسائل کسب کرده است. جليلي روز 11‌خرداد در گفت‌وگو با برنامه تلويزيوني 
«بدون تعارف» با اشاره به پيشينه تشکيل دولت سايه تصريح کرد: سال‌92 که رأي نياوردم در ستاد انتخاباتي خود اعلام کردم که کار ما براي کمک به دولت منتخب تازه آغاز شده است و بر همين مبنا دولت سايه را به‌وجود آورديم. جليلي در همين باره اضافه کرد: يکي از برکات هشت سال دولت سايه، شناخت جوانان متخصص، اساتيد صاحب‌نظر و مديران موفق و پاکدست بود؛ مجموعه‌اي افراد براي مسووليت‌هاي مختلف را شناسايي کرديم که مي‌توانند بار مسووليت دولت آينده را به دوش بکشند. جليلي روز 20‌خرداد در گفت‌وگوي ويژه خبري با اشاره به تجارب کسب شده‌اش در قالب دولت سايه، تاکيد کرد: من در اين هشت سال، ده‌ها شهرک صنعتي را رفته‌ام. مهم‌ترين مشکل آن‌ها نقدينگي است و اين درحالي است که روزانه دو هزار ميليارد دلار در کشور خلق پول صورت مي‌گيرد. پس اين پول‌ها کجا مي‌رود. مناطق روستايي و توجه به ظرفيت‌هاي روستانشينان، يکي از نقاط اتکاي جليلي براي رأي‌آوري بوده است. او در همين گفت‌وگو، با اشاره به لزوم بهره برداري از ظرفيت اين مناطق تاکيد کرد: روستانشينان 27‌درصد جمعيت کشور هستند و بسياري از کساني که حاشيه‌نشين شهري شده‌اند، مهاجران از روستا بودند. 49‌دستگاه درباره روستا مسووليت دارند که بايد ماموريت‌هاي آن‌ها مشخص باشد. چه ميزان از تسهيلات بانکي به روستاها تعلق مي‌گيرد؟ چه ميزان از اشتغال‌ها به روستاييان مي‌رسد. جليلي در راستاي توجهش به مناطق روستايي، روز چهارشنبه 19‌خرداد با حضور در شهر ري با جمعي از کشاورزان روستاي عشق‌آباد به ديدار و گفت‌وگو نشست. 
جليلي در اين گفت‌وگو که در کنار مزارع روستانشينان اين منطقه صورت گرفت، با اشاره به تجربيات اعضاي «دولت سايه» در رصد مشکلات روستاييان سراسر کشور، تصريح کرد: «همکار ما آقاي رضاپور 18‌ماه در استان خوزستان زندگي کرده است تا به صورت عميق مسائل روستا را بررسي کند. همچنين 15‌ماه در روستاهاي کرمانشاه و بعد در روستاهاي هرمزگان و چندماه در کپرهاي استان کرمان زندگي کرده است. ديگر همکار ما، آقاي اسدي، 6‌هزار روستا را از نزديک ديده است. حضور ما در روستا به‌خاطر انتخابات نيست. 
در سال‌هاي گذشته مثلا راجع به صيادي به‌طور مفصل از شمال کشور تا جنوب جلسات متعدد  داشته‌ايم. ماحصل اين بررسي‌ها يک جمع‌بندي بوده است و آن اينکه ما به يک جمع‌بندي رسيديم. جمع‌بندي ما اين است که کشور را مي‌توان دو جور اداره کرد؛ يک روش به صورت روزمره، يک شيوه ديگر اينکه مي‌توان کشور را جهش داد. اگر روستايي ما گندم توليد نکند، مجبور مي‌شويم آن با ارز 25‌هزار تومني وارد کنيم. امروز به قوت اين دامداري و کشاورزي است که جلوي تحريم مي‌ايستيم. وقتي از جهش کشور سخن مي‌گوييم اين جهش با جهش تک‌تک روستاها امکان پذير است. وقتي روستايي ما احساس کند محيطي آرام و مرفه براي زندگي دارد، مهاجرت معکوس مي‌شود، آن هم نه از حاشيه شهرها به روستا، بلکه از وسط شهر به روستا».

ادبيات نخبگاني، مهم‌ترين اشکال سعيد جليلي
در کنار همه نقاط قوتي که جليلي از خود در سخنراني و مناظره‌ها نشان داده، او يک اشکال مهم و بزرگ دارد و آن، ادبيات شديدا نخبگاني اوست که نوعا باعث مي‌شود دايره رأي‌دهندگانش در همان حيطه پايگاه ايدئولوژيک سابق، باقي بماند. اين در حالي است که جليلي مي‌تواند با استفاده بيشتر و گسترده‌تر از تاکتيک‌هاي معمول انتخاباتي، زمينه را براي افزايش آراي خود فراهم آورد. نکته مهم ديگر درباره جليلي، نگاه او به پايگاه رأي ابراهيم رئيسي است. بسياري بر اين باورند که ميان سبد آراي جليلي و رئيسي اشتراک نظر و ايده قابل توجهي وجود دارد و جليلي با ادامه روند فعلي، مي‌تواند طبقه به اصطلاح حزب‌اللهي را براي رأي به خود مجاب سازد. 
 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar