اقتصاد ایرانی نوشت: توسعه اقتصادی از جنس جام جهانی

اقتصاد ايراني/ مطلبي که مي خوانيد از سري مطالب سايت اقتصاد ايراني است و انتشار آن الزاما به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. شمارش معکوس مهم ترين رويداد ورزشي دنيا آغاز شده است. برزيل، روزهاي سختي را سپري مي کند؛ پس از اختصاص و صرف هزينه هاي کلان و ساخت و سازهاي متعدد در پي آن است تا نقش ميزبان را به خوبي ايفا کند و همه چيز به خوبي و در امنيت کامل برگزار شود. کشور 198ميليون نفري برزيل در حالي ميزبان جام جهاني مي شود که در دو دهه گذشته، رشد اقتصادي نسبتا مناسبي داشته و براساس آمارهاي سال 2012، توليد ناخالص داخلي آن به بيش از 2.3 تريليون دلار رسيده، اما امروزه با چالش هاي متعددي روبروست. زيرساخت هاي ضعيف، خدمات اجتماعي نامناسب و ناعادلانه، وضعيت بهداشتي و آموزشي نامناسب همه بر رشد اقتصادي سايه افکنده و نياز به سرمايه گذاري در اين کشور را مبرم تر مي سازد. اما ميزباني مسابقات گسترده اي همچون جام جهاني فوتبال مستلزم هزينه هاي بسياري است. دولت ديلما روسف حدود 15 ميليارد دلار براي ايجاد، يا تجهيز و به روز رساني زيرساخت هاي حمل و نقل و ساخت ورزشگاه هاي جديد هزينه کرده است.اين در حالي است که وضعيت رفاهي و خدمات اجتماعي اغلب شهرهاي بزرگ اين کشور چندان رضايت بخش نيست. همين مساله بود که مردم مختلف شهرهاي برزيل را به اعتراض وا داشت و تظاهرات اعتراضي آن ها در خيابان ها، سرکوب پليس و نيروهاي امنيتي را در پي داشت. برگزاري مسابقات جام جهاني را شبيه به راه انداختن يک مهماني مي دانند. هيچ کس مهماني ترتيب نمي دهد تا ثروتمند شود، بلکه مهماني مي گيرد تا مدتي سرگرم باشد و حالا با برگزاري مسابقات فوتبال، مردم برزيل براي چند وقت سرگرم هستند. اما برگزاري مهماني در کشوري که ميليون ها نفر بدون خانه، برق و پزشک متخصص براي درمان بيماري هاي مختلف هستند، چندان پسنديده نيست. با اين حال دولتمردان برازيليا مدعي هستند که ميزباني مسابقاتي در اين حد، جداي از هزينه کلان، سود و منفعت اقتصادي به دنبال دارد و زمينه اشتغال زايي، گسترش توريسم و در نهايت رشد اقتصادي را فراهم خواهد کرد. اما اين امر چقدر حقيقت دارد و برگزاري مسابقات و تورنمنت بزرگي همچون المپيک و جام جهاني چه اثرات مثبتي بر اقتصاد کشور ميزبان دارد؟ خصوصا اگر ميزبان، کشور در حال توسعه اي باشد که خود با چالش هاي عمده اجتماعي و زيرساختي مواجه است. براي پاسخ به اين سوالات بررسي هاي متعددي نياز است. اقتصاد برزيل بسيار گسترده است به همين دليل، برگزاري مسابقات جام جهاني در دوره زماني کوتاه مدت و در چند شهر محدود کمک و تاثير چنداني بر اين اقتصاد گسترده نخواهد داشت. از سوي ديگر بايد اين نکته را در نظر داشت که مسابقات جام جهاني فرصتي براي برزيل فراهم مي کند تا مبادلات بين المللي خود را افزايش دهد و شرکت هاي داخلي آن بيشتر جهاني شوند. اين رويداد براي برزيل ضروري است چرا که کم تر از 1 درصد حجم صادرات آن از طريق کسب و کار هاي کوچک و متوسط صورت مي گيرد. حضور شرکاي خارجي در هنگام مسابقات موجب مي شود تا تاجران برزيلي از اين فرصت استفاده کرده و روابط قوي و مستحکم تجاري با آن ها برقرار سازند. اما هرچه به زمان برگزاري مسابقات نزديک مي شويم، برآوردهايي که پيش از اين، از تاثير مثبت اين مسابقه بر اقتصاد برزيل صورت گرفته بود، کم تر درست از آب در مي آيد. برگزار کنندگان مسابقات ورزشي جهاني، رهبران سياسي و مهم تر از آنان اقتصاد ، به خوبي مي دانند که ميزباني مسابقات نفع اقتصادي براي کشور ميزبان ندارد. براي مثال خوب است نگاهي به آفريقاي جنوبي ميزبان مسابقات سال 2010 داشته باشيم، جايي که سياستمداران وعده دادند مسابقات موجب بهبود اقتصاد اين کشور خواهد شد. با اينکه در جريان اين مسابقات 309 هزار مسافر خارجي فقط براي مسابقات فينال وارد اين کشور شدند اما رشد اقتصادي آفريقاي جنوبي در جريان مسابقات روند کاهش داشت. نرخ رشد اقتصادي اين کشور در ابتداي سال 2010، حدود 3.5 درصد بود که اين رقم در سال 2011 به 1.9 درصد کاهش يافت. اغلب ورزشگاه هايي که آفريقاي جنوبي با هزينه بسيار براي تورنمنت جام جهاني ساخت، امروز بلا استفاده هستند و اين کشور هيچ نيازي به آن ها ندارد چراکه شهرهاي اصلي ميزبان مسابقات يعني کيپ تاون، ژوهانسبورگ، دوربان و پريتوريا دهه هاست که زمين هاي فوتبال خود را دارند. در برزيل هم اوضاع چندان متفاوت نيست و پيش بيني مي شود ساخت و سازهاي گسترده تغيير چنداني در اقتصاد برزيل ايجاد نخواهد کرد. از ميان 15 ميلياردي که به مسباني مسابقات اختصاص يافته است، بودجه اصلي اين کشور براي ساخت و تجهيز استاديو ها کم تر از 1ميليارد دلار بوده که قرار بود کاملا توسط بخش خصوصي تامين شود. اما اين بخش به اندازه اي که پيش بيني مي شد وارد ساخت و ساز نشده است. با همه اين احوال برزيل قصد دارد تا در چند سال آينده حدود 400 ميليارد دلار براي بهبود ساخت و سازهاي خود که ارتباطي به جام جهاني ندارند در نظر گيرند. اين پروژه شامل ساخت فرودگاه هاي جديد، جاده ها، بندرگاه ها و سيستم هاي جديد مترو مي شود. سيستم مترويي که اکنون و براي جام جهاني در شهرهاي پرجمعيتي همچون سائوپائولو و ريو دو ژانيرو در نظر گرفته شده، بسيار محدود است. بازي هاي جام جهاني تنها 0.4 درصد به توليد ناخالص داخلي برزيل در طي ده سال اضافه خواهد کرد اين در حالي است که هزينه هايي که صرف ايجاد زيرساخت ها شده تنها 0.7 درصد کل سرمايه گذاري هاي صورت گرفته در طي سال هاي 2010 تا 2014 را در بر مي گيرد. با همه اين اوصاف مي توان گفت هزينه جام جهاني براي ميزبان برگشت ناپذير است، چراکه آن چه براي يک تورنمنت فوتبال نياز است، هيچ گاه در زندگي روزمره به کار نمي آيد. به همين دليل است که مسئولين شرکتها و مجريان اصلي ساخت و سازهاي مربوط به جام جهاني2014 نيز اين واقعيت را قبول کرده اند که به جاي ساخت وزرشگاه هاي متعدد، بهتر بود اين هزينه صرف اقدامات لازمي همچون ساخت بندرگاه، بزرگراه، مدارس و يا بيمارستان ها مي شد. با اين حال، شايد مسئولين فيفا از برزيل يک تجربه کسب کرده باشند. اينکه: از دولت هاي دموکرات بخواهد تا نظرات مردم خود را نيز براي ميزباني مسابقات در نظر گيرند و يا اينکه کشورهايي را به ميزباني برگزينند که نيازي به ساخت استاديوم هاي سطح جهاني نداشته باشند و از قبل داراي اين ورزشگاه هاي مجهز باشند. در آخر بايد گفت که اگرچه به نظر مي رسد ميزباني مسابقات از نظر اقتصادي چندان نفعي براي برزيل نخواهد داشت، اما قطعا از لحاظ برند سازي ملي در عرصه بين المللي رويدادي مهم تلقي خواهد شد. برزيل به دنبال آن است تا از اين واقعه و رويداد ورزشي در جهت نشان دادن تصوير مطلوب و مثبتي از خود بهره گيرد. شايد مسافريني که پس از پايان بازي ها به خانه بازميگردند تصوير متفاوت و ديدني از برزيل ارائه دهند.