برگزیده

گلوله‌ها در پنجشیر خون گریستند

اعتماد

بروزرسانی 1400/06/16 - 21:40

اعتماد/متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشر آن در آخرين خبر به معناي تاييدش نيست

سارا معصومي/ شامگاه يکشنبه 5 سپتامبر 2021، دقيقا چهار روز مانده به بيستمين سالگرد ترور احمدشاه‌مسعود، همراه قديمي او فهيم دشتي، روزنامه‌نگار و تحليلگر سياسي در پنجشير افغانستان در جدال نابرابر با شبه‌نظاميان طالبان و حاميان خارجي آنها شهيد شد. حوالي ساعت 23 بود که برخي منابع غيررسمي در فضاي مجازي براي نخستين‌بار خبر شهادت فهيم دشتي را منتشر کردند. دقايقي پس از انتشار اين خبر، صفحه توييتر منسوب به سخنگوي «جبهه مقاومت ملي» افغانستان به‌روزرساني و اين اتفاق باعث تشکيک در خبر اوليه شد. در نهايت بامداد دوشنبه جبهه مقاومت ملي نيز خبر شهادت فهيم دشتي به همراه يک تن ديگر از اعضاي اين جبهه در پنجشير را تاييد کرد و نوشته احمدمسعود در اينستاگرام در يادبود فهيم دشتي حجت را بر رسانه‌ها تمام کرد. به گفته منابع خبري، به همراه فهيم دشتي سخنگوي جبهه مقاومت ملي، ژنرال عبدالودود زره، خواهرزاده‌ احمدشاه ‌مسعود نيز شهيد شد.

احمدمسعود پسر احمدشاه مسعود در اينستاگرام با اشاره به مجاهدت‌هاي فهيم دشتي نوشت: «فهيم دشتي» در حمله به احمدشاه مسعود چشمش آسيب ديد و در حمله ديگر به پنجشير جانش را از دست داد.» فهيم دشتي در جريان حمله دو مهاجم انتحاري به احمدشاه‌مسعود در سال ۲۰۰۱ زخمي شده بود. فهيم دشتي که خواهرزاده عبدالله عبدالله بود از سال «۱۳۷۱» در نشريه که قهرمان ملي احمد‌شاه‌مسعود به نام «هفته‌نامه کابل» بنيانگذاري کرده بود، فعاليت رسانه خود را آغاز کرد. او به مدت بيش از يک دهه پس از سقوط دور اول طالبان، آن نشريه را به عنوان نشريه نمونه در کشور منتشر ‌کرده و کتاب‌هاي متعددي را درباره افغانستان نگاشته است.
همزمان با انتشار خبر شهادت اعضاي جبهه مقاومت ملي، گزارش‌هايي درباره تشديد حملات طالبان عليه مواضع جبهه مقاومت ملي در دره پنجشير منتشر شد و در نهايت بامداد روز گذشته تصوير منتشرشده از شبه‌نظاميان طالبان مقابل ساختمان استانداري پنجشير و پرچم سفيد اين گروه در چند قديمي تصوير بزرگي از احمدشاه‌مسعود، خبر سقوط پنجشير را تاييد کرد. درحالي‌که علي ميثم نظري، از سخنگويان جبهه مقاومت، حملات يکشنبه شب به پنجشير را «نسل‌کشي» توصيف کرد اما در تمام ساعات منتهي به شهادت و سپس سقوط پنجشير، جهان در برابر يورش نظامي طالبان و دخالت نظامي منتسب به پاکستان در افغانستان سکوت اختيار کرد. همزماني سفر رييس ‌آي‌اس‌آي پاکستان به افغانستان و ديدار با مقام‌هاي طالبان به گمانه‌زني‌ها درباره نقش پاکستان در سقوط پنجشير دامن زد و البته برخي مقام‌هاي افغانستان از جمله نصير انديشه، سفير افغانستان در دفتر اروپايي سازمان ملل متحد در ژنو هم در پيامي در توييتر هليکوپترهاي نظامي پاکستان را به شرکت داشتن در اين حملات متهم کرد.

سخنگوي طالبان: جنگ در افغانستان به پايان رسيد
صبح روز گذشته، «ذبيح‌الله مجاهد»، سخنگوي طالبان با انتشار اطلاعيه‌اي از سقوط کامل پنجشير خبر داده و گفت: آخرين تلاش‌ها براي امنيت کامل در کشور نتيجه داده و ولايت پنجشير تحت کنترل کامل طالبان قرار گرفته است. برخي از رهبران جبهه پنجشير شکست خورده و مابقي از منطقه متواري شدند. طالبان به مردم ولايت پنجشير اطمينان مي‌دهد که عليه آنها تبعيضي صورت نخواهد گرفت.
ذبيح‌الله مجاهد، به انتشار اين بيانيه درباره پنجشير بسنده نکرد و صبح روز گذشته در نشست خبري در کابل ادعاها درباره شکست جبهه مقاومت را تکرار کرد و گفت: جنگ در افغانستان به پايان رسيده است؛ اکنون باهم براي بازسازي کشور همکاري مي‌کنيم. مردمي که در دره افتخارآميز پنجشير زندگي مي‌کنند جزو لاينفک کشور ما هستند. آنها برادران ما هستند. هيچ تعصبي عليه آنها وجود ندارد. همه حقوقي که ساير هموطنان ما دارند، مردم پنجشير نيز از آن برخوردارند. همه مقامات از خود پنجشير انتخاب خواهند شد. اگر مردم پنجشير در چند روز گذشته به دليل اختلال در خدمات تلفن و بسته شدن جاده‌ها آسيب ديده‌اند، از اين بابت بسيار متاسفيم، اين نيز به خاطر کساني بود که مي‌خواستند پنجشير را به کانون فتنه تبديل کنند.
مجاهد در بخش ديگري از سخنانش ادعا کرد که طالبان به دنبال حل مساله پنجشير از طريق مذاکره و تفاهم بوده اما طرف مقابل نپذيرفته و طالبان چاره‌اي جز حل مساله از طريق نظامي نداشتند. اين ادعا در حالي مطرح شد که احمدمسعود ساعاتي پيش از تشديد حملات طالبان به پنجشير و شهادت اعضاي جبهه مقاومت براي توقف درگيري و گفت‌وگو با طالبان اعلام آمادگي کرده ‌بود.
مجاهد در بخش ديگري از سخنانش گفت: کساني که کنترل پنجشير را در دست داشتند «در حال حاضر مفقود هستند. افغانستان خانه اين افراد است و در صورتي که بخواهند، مي‌توانند به اين کشور بازگردند. سلاح‌هايي که در پنجشير توسط طالبان توقيف شده به انبار سلاح‌هاي افغانستان افزوده مي‌شود. امرالله صالح، معاون رييس‌جمهور سابق افغانستان کشور را ترک و به تاجيکستان فرار کرده است.
صالح پس از سقوط دولت مرکزي در کابل به پنجشير رفته و به جبهه مبارزان پنجشير پيوسته بود. او دو روز پيش در ويديويي که منتشر کرد، گفت که افغانستان را ترک نکرده است و روز گذشته نيز در واکنش به ادعاهاي مجاهد تاکيد کرد که هنوز در افغانستان حضور دارد.
سخنگوي طالبان درباره تشکيل دولت جديد افغانستان نيز گفت: مقدمات بيشتري براي اعلام دولت انجام شده است، فقط کارهاي فني باقي مانده است، ما نيز عجله داريم. در چند روز آينده شاهد اعلام دولت خواهيم بود. احتمالا دولت فعلا يک دولت موقت خواهد بود و امکان اصلاح، تغيير و ساير مراحل اساسي را فراهم خواهد کرد. فعلا انتخابات در پيش نيست. دولت بعدي تصميم مي‌گيرد که روند بعدي چگونه پيش خواهد رفت.
مجاهد مدعي شد که طالبان اجازه تظاهرات و اعتراضات از جمله تظاهرات زنان را مي‌دهد اما روزهاي گذشته خبرهايي از برخورد نيروهاي طالبان با معترضان زن در کابل حکايت داشت و حتي خبرهايي مبني بر کشته شدن يک پليس زن افغان توسط طالبان منتشر شد.

درخواست احمدمسعود از مردم افغانستان: قيام کنيد
همزمان با شهادت فهيم دشتي که همواره در کنار احمدمسعود ديده شده بود، نگراني‌ها درباره سلامت مسعود افزايش يافت که صبح روز گذشته دفتر «امر‌الله صالح» به پايگاه خبري الشرق خبر داد که «احمدمسعود» فرمانده جبهه مدافعان پنجشير در جايي امن در داخل پنجشير قرار دارد. ساعتي بعد «احمد مسعود» در يک پيام صوتي از مردم خواست که در گوشه گوشه افغانستان عليه طالبان قيام کنند.
او در اين پيام گفت: ما با استقبال از اعلاميه علماي دين، از طالبان خواسته بوديم جنگ را متوقف کنند و اختلافات از راه گفت‌وگو حل شود. اما طالبان برخلاف تصميم عالمان دين پس از اعلاميه جبهه پنجشير با تمام قوا حمله کردند و چهره واقعي خود را نشان دادند که هيچ اعتقادي به دين و تصميم علما و همچنين اتحاد ندارند. طالبان تغيير نکرده است. جامعه جهاني و کشورهاي همسايه در قبال جنايتي که در افغانستان راه افتاده، سکوت نکنند و چشم مردم افغانستان به رفتار آنان دوخته شده است.احمدمسعود در ادامه گفت که نيروهاي وي در نقاط مختلف اين ولايت حضور داشته و به جنگ عليه طالبان ادامه خواهند داد. وي تاکيد کرد که به زودي سخنگوي جديد براي جبهه پنجشير معرفي خواهد شد.

انتقاد تند سخنگوي وزارت خارجه از حمله طالبان به پنجشير
تحولات دو هفته اخير در پنجشير که عملا به حصر اين منطقه منتهي شده بود صداي اعتراض افکار عمومي در افغانستان و ايران را نسبت به بي‌عملي کشورهاي همسايه افغانستان بلند کرده بود. با شهادت فهيم دشتي و سقوط پنجشير اين اعتراض‌ها حداقل در فضاي مجازي شدت بيشتري پيدا کرد و کاربران ايراني با اشاره به سابقه حمايت جمهوري اسلامي ايران از شهيد احمدشاه‌مسعود فقيد و رابطه نزديک او با سردار شهيد حاج قاسم سليماني از آنچه بي‌عملي تهران در قبال تحولات افغانستان خواندند، انتقاد کردند.
صبح روز گذشته، سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي دستگاه ديپلماسي در نشست خبري با خبرنگاران که به شکل آنلاين برگزار شد با پرسش‌هاي متعددي درباره نگاه ايران به تحولات پنجشير روبه‌رو شد. به گزارش خبرگزاري فارس، خطيب‌زاده در پاسخ به سوالي درباره دخالت نظامي پاکستان در تحولات افغانستان و حملات اخير در پنجشير و اخبار منتشرشده مبني بر اينکه برخي از رهبران اين منطقه توسط پهپادهاي پاکستاني کشته (شهيد) شده و پاکستان شب گذشته به صورت مستقيم و غيرمستقيم در حملات طالبان عليه مردم پنجشير دخالت داشته است، گفت: اخباري که از پنجشير مي‌رسد، اخبار نگران‌کننده‌اي است. حملات شامگاه يکشنبه به اشد وجه محکوم است. شهادت رهبران افغانستاني مايه تاسف و تاثر عميق است.
او با بيان اينکه دخالت خارجي را در دست بررسي داريم و بايد حتما بررسي شود، افزود: تاريخ افغانستان نشان داده مداخله خارجي اعم از مستقيم و غيرمستقيم نتيجه‌اي جز شکست براي نيروي متجاوز نداشته و مردم افغانستان استقلال‌طلب و غيور هستند و قطعا هرگونه مداخله خارجي محکوم است. موضوع پنجشير بايد از طريق گفت‌وگو و با وساطت و حضور تمامي بزرگان افغانستان حل شود. هيچ طرفي نبايد اجازه بدهد اين مسير به برادرکشي ختم شود. طالبان هم به تعهدات خودش ذيل حقوق بين‌الملل و به تعهدات خودش هر آنچه گفته، پايبند باشد. گرسنگي دادن به مردم پنجشير و محاصره منطقه پنجشير و قطع آب و برق اين منطقه آنچنان که به ما گزارش داده شده، مايه نگراني است. حقوق بشردوستانه ذيل حقوق بين‌الملل بايد رعايت شود. جمهوري اسلامي ايران تمامي مساعي و همت خودش را به کار مي‌گيرد که به پايان آلام مردم افغانستان و تشکيل دولت فراگير در افغانستان که بازتاب‌دهنده ترکيب قوميتي و جمعيتي اين کشور باشد، کمک کند. اين خواست و اراده مردم است که نهايتا بايد محقق شود و آينده افغانستان را مشخص کند، نه دخالت خارجي و نه هيچ طرح و توطئه ديگري. قطعا صلح پايدار تنها از مسير گفت‌وگوهاي بين‌الافغاني بين همه گروه‌ها مي‌گذرد. تذکر جدي مي‌دهم که تمامي خطوط قرمز و تعهدات ذيل حقوق بين‌الملل رعايت شود. سخنگوي وزارت خارجه يادآور شد: نهادهاي بين‌المللي در کنار کشورهاي منطقه وظيفه جدي دارند صلح و آرامش را در افغانستان تضمين کنند. با کمک‌ تمامي گروه‌هاي افغانستاني کمک مي‌کنيم صلح پايدار در افغانستان برقرار شود. همان‌طورکه مقام معظم رهبري فرمودند اين رفتار دولت آتي و رفتار گروه‌هايي که در قدرت قرار مي‌گيرند، است که نوع رفتار جمهوري اسلامي ايران و کشورهاي بين‌المللي و عرصه بين‌الملل را مشخص مي‌کند و هرگونه آنها رفتار و هر چقدر مسوولانه رفتار کنند قطعا پاسخ درست‌تري را از کشورهاي همسايه و به ويژه جمهوري اسلامي ايران و نظام بين‌الملل خواهند گرفت. سخنگوي وزارت خارجه درباره برخي اظهارات مطرح‌شده مبني بر اينکه ايران تلاشي در خصوص افغانستان انجام نداده است نيز گفت: ايران آشکار و غيرآشکار تحولات افغانستان را در سطوح مختلف پيگيري کرده است و در سطوح مختلف در تماس هستيم. نماينده ويژه ما با طرف‌هاي مختلف در افغانستان در تماس بوده است. حسين اميرعبداللهيان شب يکشنبه با عبدالله عبدالله گفت‌وگو داشته است. طرح ايران براي گفت‌وگوهاي فراگير در افغانستان يک دور آن برگزار شده و آمادگي داشتيم يک دور ديگر هم برگزار کنيم. اينکه به راه‌حل مرضي‌الطرفين برسيم سياست اصولي ايران بوده است، اينکه از برادرکشي اجتناب و حقوق اوليه افغانستان رعايت شود. همه آنها که شاهد هستند به نقش کليدي ايران اذعان دارند و مي‌دانند ايران چه کرده و مي‌کند.
همزمان با تحولات در پنجشير و اعتراض شديد‌اللحن ايران، الجزيره به نقل از يک منبع آگاه در کابل ادعا کرد که طالبان مقدمات اعلام دولت جديد را تکميل کرده و ترکيه، چين، روسيه، ايران، پاکستان و قطر براي شرکت در اعلام دولت جديد دعوت شده‌اند.

شهادت فهيم دشتي با واکنش‌هاي بسياري ميان کاربران افغان و ايراني روبه‌رو شد. فهيم دشتي به واسطه چند دهه کار رسانه‌اي چهره‌اي نام‌آشنا براي خبرنگاران ايراني و غيرايراني بود و بسياري در سوگ او نوشتند. بسياري از کاربران شعر زير از مصطفي هزاره را در سوگ فهيم دشتي منتشر کردند:
و مرگ از تو شرم‌گين بود
آنقدر شرمگين که گلوله‌ها خون گريستند، آن هنگام که به تن تو رسيدند
آه، اگرآزادي شناسنامه‌اي داشت،
عکس تو روي آن بود
نام تو تخلص آزادي بود
و صداي تو لهجه آزادي