در مذاکرات باید به سمت «گام های متوازن» برویم

صبح نو/متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 ابراهیم متقی، کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با «صبح‌نو» با اشاره به دور هفتم مذاکرات هسته‌ای اظهار داشت: دور جدید دیپلماسی هسته‌ای ایران در حالی آغاز شد که قبل از آن مذاکرات چندجانبه‌ای بین دیپلمات‌های ایرانی با اتحادیه اروپا و کشورهای روسیه و چین شکل گرفته بود. در چنین شرایطی طبیعی به نظر می‌رسد که برنامه ایران برای آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌ای براساس رایزنی‌های اولیه شکل گرفته باشد. چنین رویکردی به مفهوم آن است که دیپلماسی هسته‌ای را باید به‌عنوان بخشی از سیاست «کنش چندجانبه» ایران دانست که معطوف به همکاری‌های جدید با ایران خواهد بود.
وی افزود:  ایران در شرایطی وارد دیپلماسی هسته‌ای شد که برنامه اولیه خود را برای مذاکرات وین تهیه کرده و براساس آن تلاش داشت تا چهره‌ای از تقابل بین مطالبات ایرانی در جهت پایان یافتن به تحریم‌ها و تعهدات درون‌جامعه‌ای را فراهم سازد. ایران خطوط قرمز خود را درباره چگونگی انجام تعهدات مطرح کرد. مقامات ایرانی به این موضوع توجه و اشاره داشتند که در چنین شرایط و فضایی آمریکا و کشورهای اروپایی از سیاست نادیده‌گرفتن توازن در دیپلماسی هسته‌ای بهره گرفتند.
 
دیپلماسی اجبار اروپا در برابر ایران
 این استاد دانشگاه با بیان اینکه اروپا از ابزارهای دیپلماسی اجبار در برابر ایران استفاده می‌کند، گفت: سفر امانوئل مکرون به کشورهای منطقه‌ای خلیج‌فارس و انعقاد قرارداد 80میلیارد دلاری تسلیحاتی را باید در زمره عواملی دانست که سیاست و دیپلماسی اجبار و کشورهای اروپایی در برابر ایران را تشدید می‌کند. واقعیت‌های مذاکرات «وین7» بیانگر آن است که تروئیکای اروپایی فراتر از ایالات‌متحده از ابزارهای دیپلماسی اجبار بهره می‌گیرند؛ به همین دلیل است که کشورهای اروپایی نتوانستند نقش متعادل‌کننده در ارتباط با ایران را ایفا کنند. در چنین شرایط و فضایی ایران ناچار بود تا دیپلماسی هسته‌ای خود را براساس همکاری‌های متوازن و اقدام متقابل تنظیم کند. اقدام متقابل می‌تواند ماهیت همکاری‌جویانه یا مقابله‌جویانه داشته باشد.
دکتر متقی، سیاست ایران در فضای دیپلماسی «وین7» را مبتنی بر «گام‌های متوازن» دانست و گفت: این در حالی است که غرب تمایلی به اجرا و انجام دیپلماسی متوازن نداشته و در آینده نیز نخواهد داشت؛ بنابراین کنش دیپلماتیک ایران در مذاکرات «وین7» بیانگر این واقعیت است که روند مذاکرات دیپلماتیک می‌تواند ماهیت «فرسایشی» پیدا کند که البته فرسایشی شدن دیپلماسی هسته‌ای به مفهوم ظهور چالش‌های جدید برای اقتصاد ایران خواهد بود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه اقتصاد ایران به‌دلیل محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌های یکجانبه آمریکا فشارهای متراکمی را تجربه می‌کند، اظهار داشت: در پی سه سال گذشته آمریکا تلاش کرد تا قدرت اقتصادی ایران را به حداقل رسانده و مذاکرات را براساس سیاست 10بندی «مایک پمپئو»، وزیر خارجه دولت ترامپ همگون کند. نقشه راه دولت ترامپ به‌کارگیری تحریم‌های فراگیر درباره تحریم‌های شکننده بوده است. ترامپ احساس می‌کرد که تحریم نتیجه‌ای جز شورش بحران و بی‌ثباتی در ایران نخواهد داشت. به همین دلیل ترامپ از سیاست تصاعد فشارهای اقتصادی برای وادارسازی ایران به پذیرش نقشه راه آمریکایی داشت درحالی‌که ایران برای خنثی‌سازی نقشه راه آمریکایی عملا از سیاست «اقتصاد مقاومتی» و افزایش «قدرت هسته‌ای» بهره گرفت.
 
سیاست آمریکا متعهدسازی مجدد ایران بدون پشتوانه اقتصادی است
 وی با بیان اینکه فرسایشی شدن مذاکرات وین کاملا قابل پیش‌بینی بود، افزود: آمریکایی‌ها حتی در 6دوره اول مذاکرات وین که در دوران به قدرت رسیدن
 جو بایدن تحقق یافت، فشارهای اقتصادی خود علیه ایران را ادامه داده و تمایلی به پذیرش سیاست گام‌به‌گام ایران نشان ندادند. نگاه آمریکایی بر متعهدسازی مجدد ایران بدون پشتوانه ابزاری و اقتصادی خواهد بود.
 
ابزار ایران برای راستی‌آزمایی آمریکا
 این استاد دانشگاه تهران با اشاره به ابزارهای ایران برای تضمین و راستی‌آزمایی طرف مقابل گفت: سانتریفیوژهای نسل جدید و غنی‌سازی 60درصدی را می‌تواند در زمره سازوکارهای راستی‌آزمایی سیاست‌های آمریکا برای پایان دادن به تحریم‌های اقتصادی ایران دانست. تجربه برجام و خروج ترامپ از تعهدات آمریکایی بیانگر این واقعیت است که بهترین تضمین ایران حفظ قابلیت‌های ساختاری خود در روند غنی‌سازی خواهد بود. در غیر این صورت، برجام به‌گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر با شکنندگی خاص خود روبه‌رو بوده و آینده‌ای جز اعمال سیاست‌های اجبار جدید در برابر ایران نخواهد داشت و حفظ چنین قابلیت‌هایی صرفا ماهیت بازدارنده خواهد داشت. طبعا براساس تعهدات برجامی ایران، تمامی قابلیت‌های و تاسیسات هسته‌ای ایران باید تحت نظارت آژانس قرار گیرد. حفظ این قابلیت‌ها به‌صورت غیرفعال از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند بازدارندگی را در برابر سیاست‌های گریز از مرکز مقامات آینده آمریکا به وجود آورد.
متقی با بیان اینکه جهان غرب و حتی روسیه و چین تلاش دارند تا قابلیت هسته‌ای ایران را کنترل محدود و بی‌اثر سازند، ادامه داد: چنین رویکردی با روح و اهداف اقدامی برجامی هماهنگی چندانی ندارد؛ بنابراین چنین سیاستی می‌تواند چالش‌هایی را در برابر ایران به وجود آورد. اینگونه چالش‌ها به‌گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر تاثیر خود را بر آینده مذاکرات به‌جای می‌گذارد. کنترل و محدودسازی قابلیت هسته‌ای ایران همانند سانتریفیوژها و ذخایر هسته‌ای، گام آغازین دیپلماسی آمریکایی محسوب می‌شود. چنین رویکردی می‌تواند آینده سیاست‌های ایران و جهان غرب را تحت‌تاثیر قرار دهد. اگرچه آمریکا و روسیه در ارتباط با موضوع اوکراین با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند و نشانه آن را باید در تقابل تحلیلی «بلینکن» و «لاوروف» در ضیافت شام همکاری امنیت اروپا در روز اول دسامبر 2021 دانست.
 
سیاست ایران در مذاکرات باید براساس الگوی «خودیاری» باشد
 متقی تاکید کرد: کشورهای 1+4 تلاش دارند تا فازهای اعمالی آمریکا را سوی ایران و قابلیت‌های هسته‌ای‌اش منتقل کنند. روسیه و چین همانند آلمان، فرانسه و انگلیس نگاه محدودکننده نسبتا مشترکی در ارتباط با قابلیت‌های هسته‌ای ایران دارند؛ بنابراین ایران در این فضا  باید اهداف و منافع ملی خود را براساس الگوی «خودیاری» و «ابتکارعمل» دیپلماتیک تامین کند. اتکا به قدرت‌های بزرگ نمی‌تواند سازوکارهای مناسبی را برای هنجارسازی دیپلماسی هسته‌ای ایران و نتایج حاصل از آن فراهم کند.وی با اشاره به نتایج دور جدید مذاکرات وین، گفت: اگرچه دور هفتم مذاکرات وین نتیجه عملی ملموسی برای ایران و ایالات‌متحده نداشت اما حضور تیم چهل‌نفره ایرانی در روند مذاکرات هسته‌ای وین بیانگر آن است که ایران از آمادگی لازم برای دستیابی به توافق هسته‌ای برخوردار است. ایران تلاش دارد تا شکل جدیدی از توافق را به وجود آورد که نتیجه آن را می‌توان در اجرای تعهدات متوازن و متقابل دانست.

 
کنش «مقابله‌جویانه» به‌جای سیاست «مماشات»
 این کارشناس مسائل بین‌الملل با مقایسه دو تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات هسته‌ای، ادامه داد: روند دیپلماسی هسته‌ای ایران نشان می‌دهد که زمینه‌های فرسایشی شدن مذاکرات وجود دارد. در مذاکرات هسته‌ای دولت پیشین تیم دیپلماتیک از سازوکارهای سیاست «مماشات» در ارتباط با کشورهای 1+5 بهره می‌گرفت. درحالی‌که امروز این سیاست «مماشات» به نشانه‌هایی از «کنش متقابل سختگیرانه» و «مقابله‌جویانه» تبدیل شده است که می‌تواند نشانه‌هایی از «رادیکالیسم» و «انعطاف‌ناپذیری» دیپلماسی هسته‌ای را منعکس سازد. تلاش بیش‌ازحد نسبت‌به سیاست‌های طرف مقابل چالش‌های بیشتری را برای ایران اجرا خواهد گذاشت.
دکتر متقی تاکید کرد: «نقطه تعادلی» دیپلماسی هسته‌ای مربوط به سازوکارهایی است که به تحریم‌ها پایان دهد و درعین‌حال بعضی از نگرانی‌های مربوط به کشورهای اروپایی نیز کارکرد و اثربخشی خود را از دست بدهد. درغیراین صورت، فرسایشی شدن طولانی مذاکرات نتیجه عملی برابری با سیاست مماشات خواهد داشت. هدف اصلی ایران در روند مذاکرات و دیپلماسی هسته‌ای «حداقل‌سازی تهدیدات» در جهت «متوازن‌سازی تعهدات» و انتظارات ایران به همراه کشورهای 1+5 خواهد بود.

درحالی‌که امروز این سیاست «مماشات» به نشانه‌هایی از «کنش متقابل سختگیرانه» و «مقابله‌جویانه» تبدیل شده است که می‌تواند نشانه‌هایی از «رادیکالیسم» و «انعطاف‌ناپذیری» دیپلماسی هسته‌ای را منعکس سازد. تلاش بیش‌ازحد نسبت‌به سیاست‌های طرف مقابل چالش‌های بیشتری را برای ایران اجرا خواهد گذاشت
 

---

بازار

---

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar