برگزیده

بن سلمان چگونه بایدن را بازی داد؟

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1401/08/06 - 09:20

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

درحالی‌که بایدن در تابستان امسال برای سفری پرمخاطره به عربستان سعودی برنامه‌ریزی می‌کرد، دستیاران ارشد او فکر کردند که توافقی محرمانه برای افزایش تولید نفت تا پایان سال منعقد کرده‌اند؛ ترتیبی که می‌توانست به توجیه نقض تعهدات انتخاباتی برای طرد پادشاهی و ولیعهد آن کمک کند.

«مارک مازتی»، «ادوارد وانگ» و «آدام اِنتوس» در گزارش ۲۶اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، اما چنین نشد. بایدن این سفر را انجام داد؛ اما در اوایل این ماه، عربستان سعودی و روسیه گروهی از کشورهای تولیدکننده نفت را برای رای دادن به کاهش تولید نفت به میزان ۲میلیون بشکه در روز ترغیب کردند، برخلاف نتیجه‌ای که دولت فکر می‌کرد به آن دست یافته است؛ آن هم درحالی‌که حزب دموکرات برای مقابله با تورم و قیمت بالای بنزین در آستانه انتخابات نوامبر به سختی در تقلاست. این اقدام باعث شد مقامات خشمگین دولت بایدن به ارزیابی مجدد روابط آمریکا با این پادشاهی حرکت کنند و انبوهی از اظهارات اتهامی بین دو دولت رد و بدل شود؛ از جمله اتهام کاخ سفید مبنی بر کمک عربستان به روسیه در جنگ این کشور با اوکراین.

به قانون‌گذارانی که در جلسات توجیهی و سایر مکالمات طبقه‌بندی‌شده که شامل جزئیات معامله نفتی درباره مزایای این سفر می شود - که پیش از این فاش نشده بود و قرار بود به افزایش تولید بین سپتامبر و دسامبر منجر شود - گفته شده است که از این رویکرد خشمگین هستند که شاهزاده محمد دولت آمریکا را فریب داده است. این روایت مبتنی است بر مصاحبه با مقامات آمریکایی و مقامات کشورهای عرب خلیج فارس و نیز کارشناسان خاورمیانه که از گفت‌وگوهای بین دو کشور آگاه هستند. اتفاقی که در نیمسال گذشته رخ داد، داستان از دست دادن‌ها، باورهای آرزومندانه، سیگنال‌های ازدست‌رفته و اتهام‌زنی بر سر وعده‌های شکست خورده است. در دوران بایدن نه تنها روابط با آمریکا بازسازی نشد، بلکه روزگاری رئیس‌جمهور آمریکا در کوران رقابت‌های انتخاباتی وعده داده بود با عربستان به عنوان «دولتی مطرود» رفتار خواهد کرد. نتیجه این رویکرد ضربه دیگری به روابط دو کشور و کاهش دیگری در روابط طرفین بود.

به نوشته «مازتی- وانگ - اِنتوس»، گزارشگران نیویورک‌تایمز، این فصل از روابط همچنین نمونه‌ای آشکار از این است که چگونه عربستان سعودی، در دوره رهبری ولیعهدی جاه‌طلب و بی‌رحم، مشتاق است تا بخشی از اتکای دیرینه خود به ایالات متحده را کنار بگذارد یا از این اتکا بکاهد؛ آن هم درحالی‌که شاهزاده محمد تلاش می‌کند عربستان را به‌عنوان یک قطب قدرت تبدیل سازد. مقامات آمریکایی گفتند که حتی چند روز قبل از تصمیم اوپک‌پلاس، تضمین‌هایی از ولیعهد دریافت کرده بودند که هیچ کاهش تولیدی وجود نخواهد داشت و وقتی از عقب‌نشینی عربستان در تصمیم خود مطلع شدند، آخرین تلاش بیهوده را برای تغییر نظر دربار سلطنت انجام دادند. وزارت انرژی عربستان سعودی در بیانیه‌‌ای اعلام کرد که این «پادشاهی این اتهامات را رد می‌‌کند و تاکید می‌‌کند که چنین توصیف‌‌های نادرستی از سوی منابع ناشناس کاملا نادرست است.» این وزارت‌خانه افزود: «تصمیمات اوپک‌پلاس با اجماع همه اعضا گرفته می‌‌شود و صرفا براساس اصول بازار تعیین می‌‌شود، نه اصول سیاسی.»

مقامات کاخ سفید اعتراف می‌کنند که از آنچه «عقبگرد» سعودی‌ها می‌نامند خشمگین و شگفت زده‌اند؛ اما اصرار دارند که استراتژی کلی آنها برای کاهش هزینه‌های انرژی کارآمد است. «آدرین واتسون» سخنگوی شورای امنیت ملی، سه‌شنبه شب در بیانیه‌ای گفت: «ما با عربستان سعودی بر سر آخرین کاهش تولید اختلاف نظر داریم؛ اما سیاست انرژی ما همیشه بر قیمت‌‌ها متمرکز بوده است، نه تعداد بشکه‌ها و این سیاست با کاهش بیش از ۳۰درصدی قیمت نفت‌خام در سال جاری موفق بوده است.» در عین حال، اگر تحریم نفت روسیه از سوی اروپا اجرایی شود و سعودی‌‌ها برای جبران کاهش پیش‌‌بینی‌‌شده عرضه، از افزایش تولید نفت خودداری کنند، مقامات آمریکایی برای افزایش احتمالی قیمت‌‌ها در ماه دسامبر آماده می‌‌شوند. مقامات می‌گویند که این نشانه مطمئنی خواهد بود که سعودی‌ها با تضعیف طرح آمریکا و اروپا به روس‌ها کمک می‌کنند.آموس هاخشتاین، فرستاده بایدن در امور انرژی گفت: «درحالی‌که ما آشکارا با تصمیم اوپک‌پلاس در اوایل اکتبر مخالف بودیم، اما اهمیت ادامه کار و ارتباط با عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان برای تضمین یک بازار جهانی انرژی باثبات و عادلانه را درک می‌‌کنیم.»

برخی از تحلیلگران می‌گویند که مقامات ارشد آمریکایی و عربستانی هم درباره پویایی بازار نفت و هم در ژئوپلیتیک اطراف روسیه به قرائت اشتباهی از یکدیگر روی آورده‌اند و دولت بایدن به سختی می‌تواند بفهمد که اوضاع چگونه پیش رفته است. «حسین ایبیش»، محقق در موسسه کشورهای عربی خلیج‌فارس در واشنگتن می‌گوید: «ساختارزدایی از تصمیم‌گیری عربستان در حال حاضر مانند کرملینولوژی [کرملین شناسی] درباره استروئیدها است. این موضوع به تعداد انگشت شماری از مردم در اطراف پادشاه و ولیعهد تبدیل شده است.» او افزود: «حتی آگاه‌ترین افراد در ایالات متحده اغلب نمی‌دانند.»

کاخ سفید اشاره کرده که ممکن است به دنبال تلافی برای تصمیم عربستان باشد و برخی از دموکرات‌‌های کنگره تلاش می‌‌کنند تا برخی از روابط نظامی و اقتصادی با این پادشاهی را کاهش دهند یا لااقل مورد بازنگری قرار دهند. حتی برخی از سرسخت‌‌ترین حامیان رئیس‌‌جمهور این اپیزود را نمونه‌‌ای از فداکاری اصولی دولت برای مصلحت‌‌های سیاسی نامیده‌‌اند. «جرالد ای.کانولی» نماینده دموکرات از ویرجینیا و یکی از اعضای کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان گفت: «اکنون سطحی از شرمساری وجود دارد که سعودی‌‌ها با خوشحالی راه خود را ادامه می‌‌دهند.»

دست‌انداز در جده
مقامات دولت بایدن در بهار برنامه‌ریزی برای سفر کوتاه رئیس‌جمهور و توقف او در عربستان و همچنین بازدید از اسرائیل در تابستان را آغاز کردند. آنها می‌دانستند که چنین سفری انتقاداتی را به همراه خواهد داشت: بایدن در طول مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری، شاهزاده محمد را سرزنش کرده و دستور داده بود ارزیابی اطلاعاتی از طبقه‌بندی خارج شود. ارزیابی‌ای که بر اساس آن شاهزاده احتمالا دستور قتل خاشقجی را صادر کرده بود. بایدن تا آن زمان [یعنی زمان سفر به عربستان] نه تنها از دیدار انفرادی و تماس با ولیعهد خودداری کرده بود، بلکه در مقابل، مقام های سعودی هم از تماس با بایدن برای تبریک ریاست‌جمهوری خودداری کردند.

اما برخی از دستیاران رئیس‌جمهور منافع کوتاه‌مدت و بلندمدت را در این سفر می‌دیدند و بی سر و صدا تلاش کردند تا روابط را ترمیم کنند. آنها می‌گفتند که همکاری با این پادشاهی درباره جنگ یمن و تحولات منطقه‌ای و گسترش پذیرش اسرائیل در منطقه مهم است. آنها بر این باور بودند که این سفر به سرعت می‌تواند تعهد عربستان برای متقاعد کردن اوپک برای افزایش تولید نفت را تقویت کند؛ زیرا جنگ روسیه در اوکراین منجر به افزایش قیمت جهانی سوخت شده است. اما گویا برآورد مقام‌های آمریکایی اشتباه از کار درآمد.

حامیان اصلی این دیدار، از جمله هاخشتاین و برت مک گورک (مقام ارشد شورای امنیت ملی در امور سیاست خاورمیانه)، در بهار با شاهزاده محمد و مشاورانش دیدار کردند. مقامات آمریکایی گفتند که در ماه می به یک قرارداد خصوصی نفتی با سعودی‌ها دست یافتند که دو بخش داشت. نخست، سعودی‌‌ها افزایش تولید اوپک‌پلاس را به میزان ۴۰۰هزار بشکه در روز که برای سپتامبر برنامه‌‌ریزی شده بود، تسریع کرده و آن را به ژوئیه و اوت منتقل می‌‌کنند. سپس سعودی‌‌ها این کارتل را وادار می‌‌کنند که از سپتامبر تا دسامبر سال جاری افزایش تولید خود را به میزان ۲۰۰هزار بشکه در روز برای هر ماه اعلام کند. در ۲ ژوئن، اوپک‌پلاس اعلام کرد که افزایش تولید را که برای سپتامبر برنامه‌ریزی شده بود، افزایش داده و بخش اول توافق محرمانه را به اجرا درمی‌آورد.

در همان روز، کاخ سفید اعلام کرد که بایدن به زودی به عربستان سعودی سفر خواهد کرد. قانون‌‌گذاران دموکرات نسبت به تلاش‌‌ها برای نزدیکی بدبین بودند. «آدام شیف» نماینده دموکرات کالیفرنیا و رئیس کمیته اطلاعات مجلس نمایندگان، به‌طور علنی گفت که بایدن نباید به این پادشاهی سفر کند. او و پنج تن دیگر از اعضای ارشد دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا در ۷ ژوئن نامه‌‌ای به بایدن ارسال کردند و از او خواستند که رویکردی محتاطانه‌‌تر در قبال عربستان سعودی اتخاذ کند. به گفته آنها، فوری‌‌ترین موضوع این بود که «امتناع عربستان سعودی از ایجاد ثبات در بازارهای جهانی انرژی کمک به تامین مالی جنایات جنگی ولادیمیر پوتین در اوکراین است.»

کاخ سفید موافقت کرد که به قانون‌گذاران اطلاعات محرمانه‌ای درباره تلاش‌های دیپلماتیک آنها درباره طیف وسیعی از موضوعات از جمله جنگ یمن، روابط عربستان با ایران و روابط عربستان با اسرائیل ارائه دهد. در جلسات توجیهی و گفت‌وگو با اعضای کمیته‌های اطلاعاتی و روابط خارجی کنگره، مک گورک و هاخشتاین عناصر مختلفی از توافق‌‌نامه‌هایی را که با سعودی‌‌ها به انجام رسانده بودند، از جمله افزایش تولید نفت برای کاهش قیمت‌‌ها را بیان کردند.

مک گورک روز سه‌‌شنبه در بیانیه‌‌ای گفت که دیپلماسی با سعودی‌‌ها عمدتا با هدف ایجاد ثبات و رفاه در خاورمیانه است، «از برقراری آتش‌‌بس در یمن تا مقابله با ایران و تا تقویت ارتباط منطقه‌‌ای، از جمله با اسرائیل». برای قانون‌گذاران دموکرات که در جلسات توجیهی شرکت کردند، تعهد آشکار سعودی‌‌ها به نفت، هم برای مصرف‌‌کنندگان آمریکایی که تحت فشار تورم قرار گرفته‌‌اند و هم برای بایدن و حزبش که به سمت انتخابات نوامبر پیش می‌‌رفتند، نوید تسکین بود.

با این حال، به نظر می‌رسد اگرچه روابط در ظاهر خوب است، اما در پشت صحنه میان مقام‌های سعودی و آمریکایی درگیری و‌‌«مشت‌زنی» وجود دارد. به نظر می‌‌رسید که مقامات سعودی مشتاق این هستند که به آمریکایی‌‌ها نشان دهند که به تعهدات خود عمل کرده‌‌اند. در اجلاس سران، مقام‌های سعودی نموداری را به اعضای هیات بایدن نشان دادند که نشان می‌‌داد قیمت نفت از ۱۲۰دلار در هر بشکه به ۱۰۱دلار پس از جنگ در اوکراین کاهش یافته است. با این حال، ظواهر نشان می‌دهد که سعودی‌ها اکنون به سوی روسیه شیفت کرده‌اند تا نه تنها بتوانند سبد روابط خود را گسترده سازند، بلکه بتوانند به‌دلیل برخی سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه، کاخ سفید را مقداری گوشمالی دهند.