صرف حضور نیروهای مسلح عراق در مرز مشکل گروه‌های شبه‌نظامی را حل نمی‌کند

اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

شهاب شهسواری| کمتر از یک هفته بعد از آنکه سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق، در مصاحبه‌ای خبر داد که تهران برای خلع‌سلاح گروه‌های شبه‌نظامی کرد در اقلیم کردستان عراق به بغداد ضرب‌الاجل داده است، نخست‌وزیر عراق، محمد شیاع السودانی سفری را به تهران انجام داده است که یکی از اصلی‌ترین دستور کارهای آن رسیدگی به مسائل امنیتی دوجانبه است. هر چند عراق به تازگی اعلام کرده است که برای کنترل مرزهای دو کشور در بخش شمالی، نیروهای مسلح عراق را به جای نیروهای اقلیم در مرز ایران و عراق مستقر می‌کند، اما حسن دانایی‌فر، سفیر پیشین ایران در عراق معتقد است که صرف استقرار این نیروها، مشکل امنیتی موجود را حل نمی‌کند و باید مجموعه‌ای از اقدام‌های دوجانبه برای حل این مساله و از جمله اقدام علیه موجودیت این گروه‌های مسلح انجام شود. در ادامه متن کامل گفت‌وگوی «اعتماد» را با حسن دانایی‌فر، سفیر پیشین ایران در عراق مطالعه می‌کنید.

   ‌یکی از مباحثی که پیش از سفر نخست‌وزیر عراق به تهران مطرح بود، مساله حملات ایران به اقلیم کردستان عراق برای کنترل گروه‌های مسلحی که در این منطقه علیه ایران اقدام می‌کنند، بود. فکر می‌کنید که دولت عراق چه برنامه‌ای برای کنترل این مشکلاتی داشته‌ باشد که از داخل عراق امنیت ایران را تهدید می‌کند؟
روابط بین دو کشور، روابطی بسیار ممتاز و ویژه است. در زمینه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی روابط بسیار خوبی بین ایران و عراق وجود دارد. وقتی واقعه‌ای مانند اربعین اتفاق می‌افتد، بیان‌کننده عمق روابط و علائق بین دو کشور است. طبیعتا روابط تهران و بغداد ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی دارد. در طول 15-14 ماه گذشته عراق یک دوره نسبتا پراضطراب سیاسی را پشت سر گذاشت و نهایتا بعد از انتخاباتی که مهرماه سال گذشته انجام شده ‌بود، دولت جدید در ماه‌های اخیر تشکیل شد. روابط بین تهران و بغداد در همه زمینه‌ها برای دولت جدید عراق بسیار مهم است. محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق هم سومین سفر خارجی خود را بعد از سفر به اردن و کویت، به ایران انجام داد. بحث‌های مختلفی ازجمله مطالبات شرکت توانیر و شرکت ملی گاز ایران از عراق، مسائلی هستند که در این سفر با طرف عراقی در میان گذاشته‌ می‌شود. اینها مسائل مهمی است که آقای سودانی هم در نشست خبری مطرح کردند، اما بحثی که شما پرسیدید، با توجه به زیرساخت‌های سیاسی و فرهنگی موجود در روابط، طبیعتا کسی در جمهوری اسلامی انتظار ندارد که از درون کشور همسایه و دوست، اقداماتی انجام شود که مخل امنیت دو طرف مرز است. بارها تقاضا شده است که دولت عراق و همچنین حکومت محلی در اقلیم کردستان عراق این موضوع را مدیریت کند و ما امیدواریم که دولت جدید عراق بتواند این موضوع را مدیریت کند. این سفر خیلی می‌تواند در مدیریت این اقدامات مخل به امنیت و آسیب زننده به روابط ویژه دو کشور مهم ارزیابی شود.
  ‌دولت عراق تصمیم گرفته است که نیروهای مسلح عراقی را جایگزین نیروهای اقلیم کردستان در حفاظت از مرزهای شمال شرقی عراق با ایران کند. فکر می‌کنید که این اقدام تا چه اندازه در کاهش نگرانی‌های امنیتی ایران موثر باشد؟
قطعا حضور نیروهای مرزبانی دولت مرکزی عراق در این مرز ۶۴۰ کیلومتری که در منطقه اقلیم کردستان عراق با ایران است و دولت اقلیم در عمل نتوانسته‌ بود آن را کنترل کند، می‌تواند نکته مهمی باشد و امیدواری‌ها را برای جلوگیری از تردد این گروه‌های مسلح در دو سوی مرز افزایش دهد. البته من باید این را بگویم که صرفا استقرار نیروها در نوار مرزی نمی‌تواند مشکل را حل کند، بخشی از مشکل را حل می‌کند، اما اصل این گروه‌ها که حضور‌شان درون عراق غیرقانونی است و باید برای آن فکری شود، باقی می‌ماند. ما انتظار داریم که اصل مساله حضور این نیروها در خاک عراق مد‌نظر دولتمردان عراقی قرار گیرد.
  ‌گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای وجود دارد که نخست‌وزیر عراق بسته پیشنهادی در مورد نحوه مواجهه دولت عراق با این مساله به تهران آورده‌اند، فکر می‌کنید این گمانه‌زنی‌ها تا چه اندازه صحیح باشد؟
تا جایی که من اطلاع دارم، در طول دو ماهه گذشته نشست‌های مسوولان مربوطه در دو کشور صورت گرفته و نمایندگان جمهوری اسلامی ایران پیشنهادهایی را ارایه داده‌اند. به نظر می‌رسد که این پیشنهادها و راه‌حل‌ها موردتوجه مسوولان هم در اقلیم و به خصوص در بغداد قرار گرفته است. به نظر می‌رسد بازتاب این پیشنهادها در رسانه‌ها در قالب بسته پیشنهادی نخست‌وزیر عراق، به این معنا باشد که دولت عراق نسبت به پیشنهادهای ایران نظر مثبتی دارد. مجموعه‌ای از اقدامات وجود دارد که طرفین برای مهار و مدیریت این بحران باید انجام دهند.
  ‌گفته می‌شود که برخی از این گروه‌ها با حکومت اقلیم کردستان عراق رابطه نزدیکی دارند. فکر می‌کنید که آیا حکومت اقلیم برای کنترل عملکرد این گروه‌ها بی‌میل است؟
باید صبر کنیم و ببینیم. من حرف‌هایی را شنیده‌ام که قول‌هایی از سوی اقلیم داده ‌شده است، باید صبر کنیم و ببینیم که چگونه عمل می‌کنند. الان نمی‌شود به این سوال به صورت بله یا خیر پاسخ داد.
  ‌تعدادی از گروه‌های مسلح کرد ایرانی در اقلیم کردستان، اساسا بعد از حمله امریکا به عراق شکل گرفتند و برخی از آنها هم بعد از حمله امریکا، عملیات مسلحانه خود را تشدید کردند. فکر می‌کنید بعد از گذشت ۱۹ سال آیا دولت عراق به اندازه‌ای قدرتمند و بالغ هست که بتواند این تحرکات مسلحانه را کنترل کند و اقلیم را به منطقه‌ای پاک از گروه‌های شبه‌نظامی تبدیل کند؟
امیدواریم که این اتفاق بیفتد. به نظرم باز هم به زمان نیاز دارند، اما امیدواریم که هر چه زودتر این کار را انجام دهند.
  ‌مسائل اقتصادی هم در این سفر مورد توجه است. دو مورد خاص وجود دارد؛ یکی مساله بدهی‌های عراق به ایران و دیگری شکایت بازرگانان ایرانی از وضع تعرفه‌های بالا برای صادرات ایران، فکر می‌کنید در این سفر تا چه اندازه بتوان برای حل‌وفصل این مسائل کار کرد؟
در رابطه با بدهی در پاسخ به سوال نخست هم گفتم و آقای سودانی هم در سخنان خودش به آن اشاره کرده است و به نظر می‌رسد این اراده وجود دارد که دولت عراق این مساله را حل‌وفصل کند، اما درخصوص تعرفه من اطلاعی ندارم. اگر منظور این باشد که تعرفه خاصی برای ایران تعریف شده ‌باشد، من تاکنون چنین چیزی را نشنیده‌ام. مثلا اینکه عراقی‌ها بگویند در مرزهای شرقی تعرفه خاص و ویژه‌ای برای کالاهای ایرانی تعریف شود، من این حرف را مستند از طرف عراقی نشنیده‌ام و سابقه هم ندارد که چنین اقدامی از سوی بغداد انجام شود. البته ادعاهایی در این مورد ازسوی برخی بازرگانان ایرانی مطرح شده است، اما تجربه 19-18 ساله‌ای که در رابطه با عراق دارم، تاکنون ندیده‌ام عراقی‌ها چنین اقدامی انجام بدهند، اما در مورد اصل تعرفه گمرکی، بدون تبعیض برای کشورهای مختلف، بله، این موضوع صحت دارد. بعد از سقوط صدام، زمانی که حاکم امریکایی در عراق حکومت می‌کرد، برای همه خیلی عجیب بود، ناگهان تصمیم گرفت کل تعرفه‌های گمرکی صفر شود. منتها در 9-8 سال اخیر، دولت عراق برای آنچه خودشان حمایت از تولید داخلی می‌نامند، تعرفه‌ها را دوباره برقرار کردند و افزایش دادند و به نظر می‌رسد که برخی از این تعرفه‌ها در سال‌های اخیر همچنان در حال افزایش باشند. بخشی از این تعرفه‌ها فصلی است، در ایامی که برخی محصول‌ها در داخل عراق تولید می‌شود، به ویژه در زمینه محصولات کشاورزی و تر‌بار، تعرفه‌های فصلی می‌گذارند و برخی تعرفه‌ها هم دایمی است. این شکل تعرفه‌گذاری امر نامعمولی نیست و در همه جهان رایج است و اقداماتی است که براساس حساب و کتاب‌های داخلی عراق تعیین می‌شود. کلا درون عراق اعتراض‌هایی وجود دارد که به دلیل کم بودن تعرفه‌ها، اجازه رشد تولید ملی داده نمی‌شود، اما من تاکنون حرفی از تعرفه تبعیضی علیه واردات کالاهای ایرانی نشنیده‌ام و ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران چنین تبعیضی را از دولت همسایه و برادر خودمان نمی‌پسندیم و نمی‌پذیریم.
  ‌موضوع دیگری که وجود دارد موضوع میانجیگری عراق بین ایران و عربستان است که باز هم از دستور کارهای این سفر مطرح شده است. اخیرا میزان تنش‌ها میان تهران و ریاض بار دیگر افزایش پیدا کرده است. فکر می‌کنید دورنمای مذاکرات ایران و عربستان در بغداد به چه شکل باشد؟
فکر کنم در مصاحبه‌ای که بیش از یک سال پیش با خود شما داشتم، گفتم که دولتمردان عراق علاقه‌مند هستند که روابط کشورهای پیرامون‌شان بهتر شود، چون معتقدند که روابط متشنج میان همسایگان عراق، بر موضوع‌های داخلی عراق تاثیر می‌گذارد. دولت عراق چه در سطح منطقه و چه در سطح بین‌الملل همیشه دوست دارند که این نقش میانجی را ایفا کنند، چون تمایل دارند مشکلات دوجانبه کشورهای مختلف، اثر منفی کمتری بر مسائل داخلی خودشان بگذارد. دلیل دیگری هم دارند و آن این است که جایگاه بین‌المللی و منطقه‌ای خودشان را به عنوان یک کنشگر ارتقا بدهند. جمهوری اسلامی ایران از این ایده برای تقویت جایگاه عراق استقبال می‌کند. در عین حال جمهوری اسلامی ایران نیز توسعه روابط و صفر کردن مشکلات با همسایگان را در دستور کار خودش قرار داده است، به خصوص دولت فعلی که بر همکاری با کشورهای همسایه اصرار و تاکید دارد. عربستان هم به عنوان یک کشور بزرگ و اثر‌گذار و یک کنشگر منطقه‌ای و همسایه ایران، مطرح است که در خیلی از موضوع‌هایی که ایران در آن فعال است برهم‌کنش‌ها و درهم‌تنیدگی‌هایی بین دو کشور وجود دارد. طبیعتا جمهوری اسلامی ایران از اینکه روابطش را با عربستان سعودی تنظیم کند، استقبال می‌کند.اما مهم این است که آیا طرفی که میانجی این گفت‌وگوها است تا چه اندازه قدرت تاثیرگذاری دارد. میانجیگری را در دو سطح می‌توان انجام داد؛ در یک سطح بین دو کشور کوچک‌تر، یک قدرت بزرگ‌تر میانجیگری می‌کند و می‌تواند بر تمایلات و مطالبات دو طرف تاثیرگذار باشد. اما در سطح دیگر یک کشور به عنوان میانجی در جایگاه اخلاقی و اقناعی برخورد می‌کند و قدرت اثرگذاری روی دو طرف را ندارد. طبیعتا این سوال به وجود می‌آید که عراق تا چه اندازه توانایی اثرگذاری و اقناع طرفین دارد؟ که این موضوع تا اندازه‌ای محل بحث است، ولی تا جایی که من اطلاع دارم جمهوری اسلامی ایران علاقه‌مند است که مسائل موجود را با عربستان سعودی حل و فصل کند و از پیشنهاد طرف عراقی هم استقبال کرده‌ایم. امیدواریم که مراحل بعدی کار جلو برود. من در گفت‌وگوهای قبلی هم عرض کرده‌ام که دو دیدگاه در عربستان سعودی وجود دارد. به نظر می‌رسد که اخیرا دیدگاهی که اعتقادی به بهبود روابط ایران و سعودی ندارد، اندکی تقویت شده است و ریشه این تنش‌هایی که شما در سوال‌تان مورد اشاره قرار دادید، تقویت همین دیدگاه مخالف بهبود روابط تهران و سعودی است.

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar