دیپلماسی زیر فشار رادیکال‌های دو طرف

اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
اقدامات افراطی از سوی اروپایی‌ها و لابی برانداز چگونه مسیرهای دیپلماسی با ایران را مسدود می‌کند

بعد از آنکه مقام‌های اتحادیه اروپا اعلام کردند که بدون دلیل نمی‌توان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد، تعدادی از کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی جهت فشار بر مقام‌های اتحادیه اروپا، شروع به انتشار پست‌هایی کرده‌اند که در آنها جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا به «حمایت از تروریسم» متهم شده است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی اقدام پارلمان اروپا در تصویب قطعنامه علیه سپاه پاسداران را «شلیک به پای خود» توصیف کرده ‌بود و نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم در واکنش به این اقدام، طرحی را مطرح کرده‌اند که بر اساس آن در صورت نهایی شدن تصمیم اروپا برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی، نیروهای مسلح کشورهای اروپایی از سوی ایران گروه تروریستی تلقی شوند. پس از آنکه هفته پیش، پارلمان اروپا در قطعنامه‌ای که ادعا شده ‌بود در واکنش به تحولات اخیر در داخل ایران تصویب شده است، پیشنهاد داد کشورهای اروپایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهند، روز دوشنبه در پی برگزاری جلسه شورای اروپا، مشخص شد که دولت‌های اروپایی تمایل چندانی برای عملی کردن این تصمیم ندارند. بعد از این جلسه هم جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا و توبیاس بیلستروم، وزیر خارجه سوئد، در اظهارنظرهایی جداگانه تاکید کردند که به دلیل فقدان دلایل حقوقی کافی، امکان اجرای این خواسته پارلمان اروپا وجود ندارد و شورای اروپا نمی‌تواند بدون حکم دادگاه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی اروپا قرار دهد. تحلیلگران و دیپلمات‌های غربی که با رسانه‌ها گفت‌وگو کرده‌اند، این اقدام را باعث تشدید تنش‌ها و بسته شدن درهای دیپلماسی با ایران توصیف می‌کنند.

این اظهارات مقام‌های اروپایی، با واکنش تند تعدادی از کاربران فارسی‌زبان شبکه‌های اجتماعی مواجه شده است که خود را مخالفان نظام جمهوری اسلامی معرفی می‌کنند. این عده با هشتگ «بورل از تروریسم حمایت می‌کند (Borrell Supports Terrorism)» در شبکه‌های اجتماعی به این مقام بلندپایه اتحادیه اروپا حمله کرده‌اند. پس از رای‌گیری در پارلمان اروپا هم تعدادی از ایرانیان مقیم خارج از کشور با برگزاری تظاهراتی مقابل ساختمان پارلمان اروپا در استراسبورگ خواستار قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی شده‌ بودند. اقدام‌های تندروانه و افراطی بخشی از ایرانیان خارج از کشور، با هدف تشدید فشارها بر جمهوری اسلامی ایران و ادعای حمایت از اعتراضات در داخل کشور انجام می‌شود. با این حال بسیاری از تحلیلگران، نسبت به آثار مثبت و عملی چنین اقداماتی، جز افزایش تنش‌ها در روابط ایران و غرب و کاهش فرصت‌های دیپلماتیک برای حل‌و‌فصل مسائل تردید دارند. منتقدان معتقدند که علاوه این اقدامات بر تشدید تنش در روابط خارجی ایران، هیچ اثری در کمک‌های ادعایی به معترضان در کشور نخواهد داشت.

کاری برای حمایت واقعی از مردم ایران 
انجام نمی‌دهند
اسفندیار باتمانقلیچ، تحلیلگر اقتصادی مقیم خارج از کشور، همزمان با صدور قطعنامه پارلمان اروپا که در آن از دولت‌های اروپایی خواسته‌شده‌بود تا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تروریستی تلقی کنند، در حساب کاربری خود در توییتر تلاش‌های بخشی از جامعه ایرانیان خارج از کشور برای رسیدن به این قطعنامه را «تلف کردن فوق‌العاده تمرکز و انرژی سیاسی» توصیف کرد. وی نوشت: «جامعه ما توانست موفق شود اعضای پارلمان اروپا را وادار کند چیزی را تصویب کند که هیچ تاثیری بر سپاه ندارد و قطعا هیچ تاثیری هم بر اعتراضات ایران ندارد.» وی ادامه می‌دهد: «فعالان سیاسی خارج از کشور به‌شدت تمرکز خود را بر این قرار داده‌اند تا هیات حاکمه ایران را از مشروعیت و منابع محروم کنند، اما حرف زیادی در مورد مسوولیت واقعی‌شان ندارند و آن‌هم ایجاد حمایت واقعی برای ایرانیان است.» این تحلیلگر اقتصادی در ادامه با تاکید بر بی‌اثر بودن چنین اقدامی می‌نویسد: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نخستین‌بار سال ۲۰۱۷ توسط مقام‌های امریکایی در فهرست گروه‌های تروریستی قرار گرفت. در طول ۶ سال [که از این اقدام می‌گذرد] جلوی کدام‌یک از اقدامات سپاه گرفته‌ شده است؟» وی با اشاره به مثال‌هایی از میزان بی‌توجهی فعالان سیاسی خارج از کشور به اقدامات ضروری برای حمایت از مردم ایران می‌نویسد: «در اجلاس داووس، از مسیح علی‌نژاد پرسیده شد که برای بهبود شرایط در ایران از جهانیان چه می‌خواهد؟ او یک بار دیگر موفق شده ‌بود، گوش قدرتمندترین رهبران جهان را به سخنان خود جلب کند. وقتی جواب او را شنیدم شگفت‌زده شدم، او پاسخ داد که می‌خواهد [آیت‌الله] خامنه‌ای از شبکه‌های اجتماعی اخراج شود!»

مقام‌های اتحادیه اروپا در مورد قرار دادن سپاه در فهرست تروریستی چه گفتند؟
توبیاس بیلستروم، وزیر خارجه سوئد که کشورش ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را بر عهده دارد، روز سه‌شنبه در اظهاراتی گفته است: «اضافه شدن سپاه پاسداران به فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا مساله پیچیده‌ای است و باید از برخی شرایط برخوردار باشد.» وی افزود: «سپاه پاسداران را نمی‌توان صرفا به خاطر نقض حقوق بشر که در ایران رخ می‌دهد در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد، بلکه باید ارتباطی نیز با تروریسم داشته باشد.» به گفته او، «وگرنه این مخاطره وجود دارد که فردی که تحت تحریم قرار گرفته به دادگاه اتحادیه اروپا شکایت بیاورد و از فهرست حذف شود و این امر، همان‌طورکه همه ما در این جلسه می‌دانیم، در گذشته نیز اتفاق افتاده است.» این مقام دولت سوئد اضافه کرد: «بنابراین من اعتقاد ندارم که کار به این شیوه خیلی عاقلانه باشد، اگرچه به قطعنامه پارلمان اروپا احترام می‌گذارم.»
پیش از این نیز، جوزپ بورل، نماینده عالی ریاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه گفت که قرار دادن نام سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی «نیازمند رای دادگاه است» و نمی‌توان گفت «چون من تو را دوست ندارم، در نگاه من تروریست هستی.»
اما همه مقام‌های اروپایی با این نظر موافق نیستند. هفته پیش اورسلا فن درلاین، رییس کمیسیون اروپا، در سخنانی در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوییس گفته ‌بود: «ما به دنبال وضع دور جدیدی از تحریم‌ها هستیم و من از قرار گرفتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی حمایت می‌کنم. درخواست چندین وزیر خارجه را شنیدم و فکر می‌کنم حرف آنها درست است.» روز دوشنبه هم آنالنا بائربوک، وزیر امور خارجه آلمان پیش از آغاز نشست شورای روابط خارجی اروپا در بروکسل، در جمع خبرنگاران گفت که دولت آلمان از تلاش‌های رهبران اتحادیه اروپا برای قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی این نهاد اروپایی استقبال می‌کند. تلاش برای قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی، باید از طریق شورای اروپا عملی شود و رای این شورا به اجماع و رای مثبت تمامی ۲۷ کشور عضو نیاز دارد. رادیو فردا، رسانه فارسی‌زبان دولتی امریکا در گزارشی نوشته است که کشورهای اروپایی مانند پرتغال و مالت، با چنین تصمیمی مخالف هستند. این رسانه فارسی‌زبان دولت امریکا نوشته است: «به گفته دو دیپلمات اروپایی، فرانسه تمایل چندانی به این اقدام ندارد و به‌رغم اظهارات وزیر خارجه آلمان، نظرها در برلین نیز در این زمینه قطعی نیست.»

چرا غرب نمی‌خواهد درهای دیپلماسی
با ایران بسته شود؟
روزنامه فایننشیال‌تایمز، در گزارشی می‌نویسد که اقدام اروپا در قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی می‌تواند باعث مرگ امیدها برای احیای برجام شود. این روزنامه در گزارشی با عنوان «غرب در مورد مذاکرات هسته‌ای با ایران دچار دوراهی شده است»، می‌نویسد: «[رسید یک توافق برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران] در صورت تصمیم بریتانیا ... یا اتحادیه اروپا، تصمیم بگیرد سپاه پاسداران را در فهرست قرار دهد، سخت‌تر از هر زمان دیگر خواهد شد. مقام‌های ایرانی تاکید کرده‌اند که واکنش نشان خواهند داد، در حالی که تحلیلگران می‌گویند چنین اقدامی ممکن است باعث قطع روابط دیپلماتیک شود.» یک مقام ارشد اتحادیه اروپا به فایننشیال‌تایمز می‌گوید: «هیچ‌کس نمی‌خواهد برجام این‌گونه بمیرد.» این مقام ارشد اتحادیه اروپا با هشدار نسبت به اینکه در صورت اقدام به تروریستی شناختن سپاه می‌تواند باعث از بین رفتن مذاکرات هسته‌ای شود، می‌گوید: «تنها گزینه‌ای که ما در آن شرایط داریم بازگشت به سیاست فشار حداکثری است و همه می‌دانند که آخرین بار این گزینه چه نتایجی داشت.»
یک مقام ارشد امریکایی به فایننشیال‌تایمز می‌گوید: «می‌دانیم که ایران مسیر مستمری را به سوی پیشرفت برنامه هسته‌ای‌اش طی می‌کند. این مسیر بسیار نگران‌کننده است و ما همچنان اعتقاد داریم که مواجهه با آن از طریق دیپلماسی از هر جایگزین دیگری بهتر است.» این مقام امریکایی معتقد است که توافق هسته‌ای الان در شرایط «انجماد عمیق» قرار دارد. به نوشته فایننشیال‌تایمز دو طرف اکنون شرایط جاری «نه توافق، نه بحران» را ترجیح می‌دهند، به شکلی که هیچ‌یک از طرفین از خطوط قرمزی عبور نکند که باعث تشدید تنش شود. این روزنامه به نقل از تحلیلگران می‌نویسد که این رویکرد ناپایدار است و این احتمال وجود دارد که محاسبه اشتباه از سوی هر طرف باعث تشدید تنش‌ها شود. یکی از راهکارها به نظر برخی دیپلمات‌ها و تحلیلگران این است که از طریق یک توافق موقت به ازای کاهش محدود تحریم‌ها، توسعه برنامه هسته‌ای ایران متوقف شود. یک دیپلمات غربی به فایننشیال‌تایمز می‌گوید: «الان توجه‌ها به این موضوع است که چه نوع توافقی امکان‌پذیر است. اگر هیچ کاری انجام ندهیم، ایران به غنی‌سازی ۹۰ درصدی اورانیوم نزدیک می‌شود و آنگاه تهدید واقعی سوءتفاهم و تشدید تنش به وجود می‌آید.»
رادیو فردا هم به نقل از یک دیپلمات ارشد اروپایی می‌نویسد: «افزودن سپاه به فهرست‌ گروه‌های تروریستی فکر خوبی نیست، چرا که از رسیدگی به سایر موضوعات مربوط به ایران جلوگیری می‌کند.»

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar