برگزیده

باخت ایران به آمریکا در ونزوئلا

هم ميهن

بروزرسانی 1402/06/30 - 22:12

هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

با نزدیکی دوباره آمریکا و ونزوئلا به یکدیگر پس از حدود ۱۷ سال، به نظر می‌رسد آمریکا هم چندان ناراضی به نظر نمی‌رسد و با صدور مجوز تولید نفت به شرکت آمریکایی شورون در ونزوئلا و سپس واردات آن به آمریکا، کلید یک تغییر بزرگ برای کاهش هزینه‌های شرکت‌های نفتی را دنبال می‌کند. براساس تحلیل ایمان ناصری، مدیرکل امور خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE در گفت‌وگو با «هم‌میهن»، در آن شرایط، واردات نفت سبک و میعانات گازی از ایران برای ونزوئلا صرفه اقتصادی نخواهد داشت و بسیار به صرفه است که از آمریکا نفت و میعانات گازی را وارد کند. به این ترتیب عجیب نیست که ایران، بازار ونزوئلا را باوجود تبلیغ‌های پروپیمان، دودستی تقدیم به آمریکا کند.

در آغاز نگاهی داشته باشیم به تحولاتی که در صنعت نفت ونزوئلا پس از تحریم‌های آمریکایی رخ داد. این تحریم‌ها با صنعت نفت ونزوئلا چه کرد و تأثیرپذیری از تحریم در مقایسه با ایران چگونه است؟
ونزوئلا از تحریم‌های آمریکا بیش از ایران ضربه خورد، زیرا نتوانست در این صنعت سرمایه‌گذاری کند و چاه‌ها و میادین را در حالت آماده‌باش نگه دارد و برای تأمین و نگهداری به میزان کافی هزینه کند. در واقع ونزوئلا هم در بخش بالادستی نفت، هم میان‌دستی که خط لوله‌ها و ترمینال‌های صادراتی را شامل می‌شود و هم در بخش پایین‌دستی پالایشی، ظرفیت تولید خود را به‌شدت از دست داد. ایران در مقایسه با ونزوئلا آسیب جدی از تحریم‌های آمریکا نخورده است، چون توانست هم ظرفیت بالادستی و هم ظرفیت پایان‌دستی و میان‌دستی خود را حفظ کند که در نتیجه صنعت انتقال و ذخیره‌سازی را در این دوران سر پا نگه‌داشت و اجازه نداد بسته شوند و بعد از بین بروند. ضربه دومی هم که ونزوئلا خورد، این است که نیروی کار متخصصش در این سال‌ها رفتند، درست برخلاف ایران که نیروی کار متخصص در صنعت نفت ماند، آنجا خیلی‌ها به کشورهای خلیج‌فارس از جمله قطر، کویت و عربستان و شمال آفریقا ازجمله مصر، نیجریه و لیبی رفتند. بنابراین هم از زیرساخت و هم از نیروی انسانی ضربه بزرگی خورد.

باوجودی‌که ونزوئلا حدود ۱۷سال است که ذیل تحریم‌های آمریکا قرار گرفته، امروز به نظر می‌رسد که دو کشور تلاش دارند برای بهبود روابط خود گام بردارند. این تغییر رویکرد دو کشور پس از سال‌ها تحریم نفت سنگین ونزوئلا، چه تأثیری بر فروش نفت این کشور داشته است؟
تولید نفت ونزوئلا از حدود دو میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۳ به حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز در کمترین مقدارش در 2021-2020 رسیده است. یعنی بیش از دو میلیون بشکه در روز از تولیدش کاسته شد، اما در سال گذشته و امسال به حدود 750-700 هزار بشکه در روز رسیده است. این افزایش به‌خصوص به خاطر مجوزی است که در قدم اول مذاکرات بین آمریکا و ونزوئلا و رفع تحریم‌ها به شرکت نفتی آمریکایی شورون داده شده است. براساس این مجوز، شورون هرچه در ونزوئلا نفت تولید کند، اجازه دارد تا در آمریکا آن را فرآوری کند. بنابراین آمریکا مجوز را مشروط به این داد که صادراتی را که از ونزوئلا به آمریکا صورت می‌گیرد، تولید شرکت آمریکایی و برای مصرف خودش باشد. ونزوئلا به‌عنوان قدم اول از این کار استقبال کرد. شورون تولید حدود ۱۵۰ هزار بشکه را شروع کرده و همان مقدار هم به آمریکا صادر می‌کند. برداشتن تحریم‌ها دو مورد دارد؛ اول اینکه به‌عنوان قرارداد میان‌مدت این اقدام صورت گیرد و در قدم بعدی، ممکن است مشابه قرارداد میان‌مدت شورون، این مجوز به بقیه شرکت‌ها داده شود. به این معناکه شرکت‌های دیگر آمریکایی نیز مجاز باشند تا آنچه در ونزوئلا تولید می‌کنند را به آمریکا صادر کنند که این امر سود دو طرفه برای شرکت و ونزوئلا دارد.

این کار چه اهمیتی برای آمریکا دارد؟
ونزوئلا از تولید 5/2 تا 3 میلیون بشکه در روز در سال‌های ۲۰۱۳ تا 2016، حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز از نفت سنگین خود را به پالایشگاه‌های گالف کوست در خلیج مکزیک آمریکا می‌داد که این پالایشگاه‌ها بسیار پیشرفته و با ضریب پیچیدگی بالا هستند و می‌توانند نفت سنگین را فرآوری‌ کنند. وقتی این پالایشگاه‌ها از سال ۲۰19- ۲۰۱8 نفت سنگین ونزوئلا را به‌واسطه تحریم‌ها از دست دادند و بعد از آن صادرات ونزوئلا با تحریم مطلق آمریکا صفر شد، دچار مشکل جدی شد. نفت آمریکا نفت سبک است و به درد پیچیدگی بالای پالایشگاه‌های خلیج مکزیک نمی‌خورد. بنابراین آمریکایی‌ها مجبور شدند نفت‌های سنگین دیگری را وارد کنند یا برای پر کردن ظرفیت ارتقای نفت سنگین به سبک، فیول اویل یا مازوت و نفت کوره باکیفیت از روسیه وارد کنند و به‌جای نفت سنگین ونزوئلا حدود 400-300هزار بشکه در روز نفت کوره وارد می‌کردند که آن را با نفت سبک آمریکا تلفیق کنند تا خوراک مناسبی برای پالایشگاه‌ها فراهم شود. از زمان جنگ روسیه آن را هم از دست دادند و روی آوردند به نفت کوره خاورمیانه که مقدار قابل‌توجهی از عراق می‌خریدند. این اقدام صرفه اقتصادی پالایشگاه‌ها را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. بنابراین نبودن نفت سنگین ونزوئلا در بازار پالایشی آمریکا ضربه‌ای به اقتصاد پالایشگاه آمریکا زد و بعد هم با از دست دادن نفت کوره روسیه دومین ضربه را خوردند.

براساس داده‌های مؤسسه ردیابی نفتکش‌ کپلر، نفت خام صادراتی از ونزوئلا به آمریکا که در سال‌های اخیر به کمتر از 400-300 هزار بشکه رسیده بود، اکنون به مقصد چین می‌رود. این در حالی است که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ آمریکا بزرگترین واردکننده نفت خام از ونزوئلا بود. در رتبه بعدی چین، هند و کاراکاس قرار داشتند که به مرور زمان آمریکا، هند را مجبور به اجرایی کردن تحریم‌ها علیه ونزوئلا کرد و به این ترتیب تنها چین به‌عنوان خریدار اصلی نفت خام ونزوئلا به شمار می‌رفت. بنابراین ونزوئلا در بازی صادرات نفت با سه کشور ایران، چین و اکنون روسیه روبه‌روست که این سه در حال رقابت با یکدیگر هستند.

فرض کنیم آمریکا تحریم‌ها را کاملا از روی ونزوئلا بردارد. چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا برداشته شود، تا حد زیادی چین از بازار این کشور حذف خواهد شد و دوباره آمریکا جای خود را در واردات نفت خام از ونزوئلا باز می‌کند. در این بین تنها چین نیست که در بازار نفت سنگین ونزوئلا کم‌رنگ می‌شود، بلکه ایران هم که با چین در این بازار رقابت می‌کرد، تحت تأثیر قرار می‌گیرد. ازسویی براساس تحلیل‌ها، صادرات میعانات گازی ایران در ونزوئلا احتمالا با کاهش روبه‌رو خواهد شد. پیشتر ونزوئلا میعانات گازی ایران را خریداری کرده و با نفت سنگین خود تلفیق می‌کرد تا در پالایشگاه‌ها از آن استفاده کند، اما اگر تحریم‌های آمریکا به‌طور کامل برداشته شود، ونزوئلا نفت سبک را از آمریکا با هزینه پایین‌تر نسبت به ایران وارد می‌کند. مگر بر روی دوستی بخواهند توافق صادرات نفت و میعانات ایران به ونزوئلا را ادامه دهند. در هر حال در آن شرایط، واردات نفت سبک و میعانات گازی از ایران برای ونزوئلا صرفه اقتصادی نخواهد داشت و بسیار به‌صرفه است که از آمریکا نفت و میعانات گازی را وارد کند. البته چین همچنان خواهان واردات نفت خام از ونزوئلا است، اما موضوع این است که زمانی چین می‌توانست از ونزوئلا 300-200 یا حتی ۴۵۰ هزار بشکه در روز نفت بگیرد که ونزوئلا بیش از دو میلیون بشکه در روز صادر می‌کرد که از این میزان، حدود 700-600 هزار بشکه در روز تا به آمریکا و 600-500 هزار بشکه در روز هم به هند می‌رفت. بنابراین اگر ونزوئلا نتواند تولید خود را به یک‌ونیم میلیون بشکه در روز افزایش دهد، باید در نظر گرفت چه بازارهایی برایش می‌ماند و برای ونزوئلا از نقطه نظر اقتصادی، بازار اول بازار آمریکا خواهد بود و آمریکا هم به جای اینکه نفت کوره را از خاورمیانه و عراق وارد کند به نفعش است که به نفت سنگین ونزوئلا برگردد.