چرا باید کتاب «فلسفه ای برای زندگی» را بخوانیم؟

برترين ها/ در اين دوره و زمانه ي مشوش ميل به حکيمانه زندگي کردن شايد احمقانه به نظر برسد. اما هر کسي که به دنبال خوب زندگي کردن باشد از رجوع به حکيمان بي نياز نيست. شايد عنوان اين کتاب باعث شود تصور کنيد که اين کتاب فقط به کار علاقه مندان به فلسفه بيايد. اما در اصل «فلسفه اي براي زندگي» براي تمام کساني نوشته شده است که در پي زندگي خوب هستند. نويسنده اهميت داشتن فلسفه اي براي زندگي را در اين مي داند که اين فلسفه موجب خواهد شد تا يک استراتژي براي رسيدن به مطلوب نهايي تان در زندگي داشته باشيد. اين روزها فلسفه به تخصصي دانشگاهي تبديل شده است. اما در روزگار باستان فيلسوفان معتقد بودند که هدف اصلي فلسفه يافتن راهکاري براي سعادتمندانه زيستن است. ويليام اروين هدفش از نوشتن اين کتاب را چنين بيان مي کند: «هدفم اين است که اين فلسفه را در زندگي ام به کار ببندم و ديگران را هم به پيروي از آن تشويق کنم. به گمان من فيلسوفان رواقي باستان ما را به هر دوي اين تلاش ها دعوت کرده اند، اما تأکيد اصلي شان بر ضرورت مطالعه ي فلسفه رواقي به اين دليل است که آن را در زندگي مان به کار ببنديم.» فيلسوفان رواقي چه کساني بودند؟ زنون نخستين فيلسوف رواقي عادت داشت که درس هاي فلسفه اش را در رواقي پر نقش و نگار آموزش دهد. از اين رو اين مکتب فلسفي نام «رواقي» به خود گرفت. «فلسفه زنون عناصر اخلاقي، فيزيکي و منطقي داشت. کساني که مطالعه ي مکتب رواقي را نزد او آغاز مي کردند، نخست به سراغ منطق مي رفتند، سپس به يادگيري فيزيک مي پرداختند و در نهايت به اخلاق مي رسيدند.» اخلاق مهم ترين بخش فلسفه رواقي است. دغدغه اصلي رواقيون فضيلتمندانه زيستن و در نتيجه زندگي خوب بود. فلسفه رواقي در سال 140 ميلادي از يونان به روم باستان هجرت کرد. «رومي ها پس از پذيرفتن مکتب رواقي آن را با نيازهاي خودشان وفق دادند. نخست آن که به منطق و فيزيک توجه کمتري نشان دادند. هدف اصلي اخلاق رواقي يوناني کسب فضيلت بود. اما رومي ها به آن «کسب آرامش» افزودند. مهم ترين فيلسوفان رواقي رومي سنکا، موسونيوس روفوس، اپيکتتوس و مارکوس آورليوس بودند که زندگي نامه مختصري از آن ها را در اين کتاب خواهيد خواند. نگاهي به ساختار کتاب فلسفه اي براي زندگي اين کتاب داراي چهار بخش است پس از مقدمه نويسنده بخش اول «ظهور رواقي گري» است. در اين بخش «رواقيون نخستين» و «مکتب رواقي رومي» معرفي مي شود. در بخش دوم «راهکارهاي روان شناختي رواقي» نويسنده به ترتيب «فکر کردن به اتفاقات ناگوار»، «دوگانه اختيار»، «تقديرگرايي»، «پرهيز از لذت»، «مراقبه و تأمل» را از ديد فلسفه رواقي تشريح مي کند. در بخش سوم نوبت به «توصيه هاي رواقي» مي رسد. در اين بخش توصيه هاي رواقيون درباره ي: وظيفه، روابط اجتماعي، توهين اندوه و ماتم، خشم و... خواهيد خواند. بخش چهارم با عنوان «رواقي زيستن در زندگي مدرن» به افول مکتب رواقي، فلسفه رواقي بازنگري شده، رواقي زيستن و در آخر برنامه مطالعه بيشتر را خواهيد خواند. برشي از کتاب «فلسفه اي براي زندگي» رواقي زيستن کار آساني نيست. مثلاً فکر کردن به اتفاقات ناگوار زحمت دارد. و تمرين فداکاري از آن هم سخت تر است. رها کردن اهدافي چون دستيابي به شهرت و ثروت و جايگزين کردن آنها با آرامش، هم زحمت دارد و هم اراده ي محکمي مي خواهد. بعضي از افراد وقتي مي فهمند داشتن فلسفه اي براي زندگي مستلزم تلاش و کوشش است، بلافاصله داشتن آن را از سر بيرون مي کنند. رواقيون در واکنش به چنين کاري مي گويند اگر رواقي زيستن زحمت دارد، رواقي نزيستن از آن به مراتب دشوارتر است. به همين منوال، چنان که پيش تر هم ديديم، موسونيوس عقيده داشت وقت و تواني که افراد صرف روابط نامشروع مي کنند به مراتب بيشتر از تواني است که يک رواقي صرف خويشتنداري لازم براي پرهيز از اين روابط مي کند. موسونيوس در ادامه ي همين مطلب مي گويد اگر به جاي اين همه کار و تلاش براي رسيدن به ثروت ياد بگيريم به آنچه داريم راضي باشيم؛ اگر به جاي جستجوي شهرت، اشتياقمان را به شنيدن تعريف و تمجيد ديگران را مهار کنيم؛ اگر به جاي صرف وقت و برنامه ريزي براي آسيب زدن به کسي که به او حسادت مي کنيم، وقت مان را صرف غلبه بر حسادت مان کنيم؛ و اگر به جاي آن که خودمان را براي محبوب شدن هلاک کنيم، تلاش کنيم روابط مان را با دوستان حقيقي مان حفظ کنيم و بهبود بخشيم، در اين صورت حال و روزمان به مراتب بهتر از اين خواهد بود. ويليام اروين ترجمه ي محمود مقدسي نشر گمان چاپ اول: 93