خبرگزاري کتاب ايران/ هنوز در مورد جايزههاي ادبي دنياي عرب به ويژه جايزههاي جديد، شک و ترديد زيادي وجود دارد اما جشنواره جديد «المطلق» اميد را در ميان نويسندگان عرب افزايش داده است.
جوايز دنياي عرب به نماد تشويق جنگ نرم در حوزه کشورهاي خليج فارس تبديل شده است. اين موضوع نويسندگان را نيز نگران کرده و دچار اين سردرگمي شدهاند که اين چه ادبياتي است؟ چه هدفي در پيش دارد و از چه کساني حمايت ميکند؟
اما وقتي برگزاري جايزه «المطلق» در دسامبر سال گذشته اعلام شد اشتياق زيادي در ميان همه ايجاد کرد. اين جايزه کار خود را همزمان با آغاز سال 2016 آغاز کرد. هسته مرکزي آن کشور «کويت» است و با رياست «طالب الرفاعي» و همکاري دانشگاه آمريکايي «کويت» برگزار خواهد شد و 20هزار دلار جايزه نيز براي برنده بهترين مجموعه داستان کوتاه که تا به حال به آن بيتوجهي شده بود در نظر گرفته شده است.
اين جايزه ترکيب ارزشمندي براي جوايز ادبي دنياي عرب است. «هيشام بوستاني» نويسنده اردني داستانهاي کوتاه ميگويد: «بسيار خوشحالم که اين جايزه از قالب رمانپرستي خود خارج شده است و به داستان کوتاه نيز توجه کرده است.»
بسياري از جوايز موجود در ستايش داستان بلند برگزار ميشود. مثل جايزه جديد کشور «قطر» تحت عنوان جايزه «کاتارا براي بهترين رمان عربي» که در مي سال گذشته 65هزار دلار به 10 نويسنده حرفهاي و آماتور تقديم کرده است. جشنوارههاي بزرگتر نيز تحت عنوان «جايزه بينالمللي داستان عربي» و جايزه معتبر «مدال نقيب محفوظ» همين روش را پيش گرفتهاند.
شاعر جوان کويتي «نادا فريس» عضو افتخاري هيات داوران جايزه «المطلق» است. وي گفت اين جايزه به اين دليل تصميم گرفته است روي داستان کوتاه تمرکز کند که «هنر در حال احتضار است. نويسندگان داستان کوتاه سرخوردگي خود را بيان کردهاند و ميگويند ناشران کمي تمايل به چاپ داستان کوتاه به زبان عربي دارند.»
بينندگان اين رخداد ادبي نيز اميد دارند اشتباهات ديگر جشنوارهها تکرار نشود. «بوستاني» ميگويد: «بياييد اميدوار باشيم که در اين جايزه از باندبازي، تعصبات جغرافيايي و جنسيتي، و تأثير نام نويسنده در گزينش برترين مجموعه که در حال حاضر بلاي جان ادبيات عرب است جلوگيري شود.»
جايزه «کاتارا»ي مصر نيز پس از برگزاري با انتقادات شديد روبهرو شد و رسانههاي مختلف اين جشنواره را نماد «رشوه به روش مصريها» يا «جنايت عليه مصر» دانستند و پذيرش اين جايزه را خيانت به کشور شمردند. بسياري از رماننويسان جايزه مالي اين جشنواره را پذيرفتند اما روند پر سر و صداي اين جشنواره سبب شد اعتباري براي برندگان خود به همراه نداشته باشد.
سانسور فراوان نقش جوايز را در پيشرفت فرهنگي جامعه زير سؤال ميبرد. در قطر زنداني کردن «محمد الاجامي» بسيار دردسرساز شده است. 15 سال زنداني شدن او سبب شد «همفري ديويس»، مترجم معروف بريتانيايي از کنفرانسي که در آن جايزه ترجمه «قطر» نيز اهدا ميشد انصراف بدهد. وي مترجم بنام داستانهاي عربي به زبان انگليسي است؛ در قاهره به دنيا آمد اما در بريتانيا بزرگ شد.
کويت نيز مشکلات خاص خود را درباره سانسور دارد. در سال 2014 قوانين مميزي دولت کويت سبب شد به «عبدالله البوساس» اجازه ورود به کشور را ندهند.
اما جايزه «المطلق» استقلال خود را با داوران منصف و اعضاي افتخاري مشخص که شامل نويسندگان، ناشران، مترجمين و متخصصين اين رشته مانند نويسنده شناختهشده «اسماعيل فهد اسماعيل»، وزير فرهنگ سابق مراکش «محمد آچاري» و نويسنده و خبرنگار انگيسي «جاناتان رايت» و منتقد بنام ژاپني «کائورو ياماموتو» حفظ کرده است.
بوستاني در ادامه ميگويد: «نمايشگاههاي مختلف هميشه اعلام ميکنند که پروژههاي ادبي دنياي عرب در تلاش براي اثبات افکار متعصبانه و شخصي افراد خاصي است اما من از آغاز به اين پروژه و مؤسسان آن اعتقاد داشتم!»
«المطلق» مانند «جايزه بينالمللي داستان عربي» است که به «بوکر» دنياي عرب معروف شد و «طالب الرفاي»، رئيس جشنواره «المطلق» در سال 2010 جز اعضاي هياتداوران جايزه بينالمللي نيز بود.
از تاريخ 1 ژانويه تا 31 مارس زمان دريافت آثار مختلف اين جايزه است. پس از اين تاريخ اعضاي هيات داوران که متشکل از پنج نفر است فهرست ده مجموعه داستان کوتاه را به عنوان فهرست نهايي اعلام خواهد کرد و در نهايت برنده جايزه در تاريخ 1 دسامبر مشخص خواهد شد. برنده علاوه بر جايزه 20هزار دلاري، کمکهزينه ترجمه آثار عربي به انگليسي را نيز دريافت خواهد کرد.
اين جشنواره با «جايزه بينالمللي داستان عربي» تفاوت دارد چون علاوه بر پذيرش آثار توسط ناشران، درخواست نويسندگان را نيز ميپذيرد. «جاناتان رايت» ميگويد: «من شخصاً دوست داشتم آثار ديجيتال نيز در اين مسابقه شرکت کنند اما ديگر اعضا آماده اعمال چنين تغييري نبودند.»
با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar