نقد کتاب/ بررسی رمان سالهای بنفش

کتابستان/سال هاي بنفش داستان پسري روستايي است به نام علي که در حوالي بندر شاه (بندر ترکمن فعلي) زندگي مي کنند. علي که کلاس پنجم دبستان تحصيل مي کند، با روحاني جواني به نام سيد رسول که به روستاي آنها، خواجه نفس تبعيد شده، آشنا مي شود. پدر علي، اوستاابوالحسن مردي متدين و از معدود خانواده هاي شيعه در روستايشان است که علي رغم ديگران، از ارتباط پسرش با سيدرسول جلوگيري نمي کند و همين ارتباط و رفت و آمد، علي را به تدريج وارد فعاليت هاي سياسي مي کند، تا آنجا که رسماً يکي از مبارزين عليه حکومت پهلوي شده و توسط ساواک دستگير و به 15 سال حبس محکوم مي شود. داستان شروع مهيجي دارد و همين تهييج، خواننده را تا انتهاي داستان مي کشاند. گرچه در صفحات ابتدايي، جملات کوتاه پي در پي، مکث در خوانش را زياد مي کند. داستان سال هاي بنفش داستاني پر شخصيت است. از حدود 30 شخصيت در اين داستان نام برده مي شود که البته 7 شخصيت نقش پررنگ تري دارند. اما اين تعدد شخصيت مخاطب را گيج نمي کند. شخصيت اصلي داستان از لحاظ فني علي است. اما حضور پررنگ سيدرسول، گاه تداخلي در تشخيص شخصيت اصلي بوجود مي آورد. همچنانکه در مقطعي، شيرين محمدي پررنگ مي شود. نمره نويسنده در شخصيت پردازي تاحدودي قابل قبول است. شخصيت هايي که وي وارد داستان کرده است، براي خواننده باور پذير مي شوند. البته شيرين محمدي و سير تحول دروني اش کمي گنگ و مبهم به نظر مي رسد. گفتني است که سيدرسول، براي اهل فن، شخصيت شهيد اندرزگو را يادآوري مي کند. نکته ديگر درباب شخصيت پردازي، ضعف نويسنده در تبيين ويژگي هاي مبارزين چپي است. درواقع حسن بيگي نتوانسته و يا نخواسته است وارد ابعاد شخصيتي و وجوه تفکرات آنها شود و اين مساله، مخاطب ناآشنا با مسائل سياسي را با سوالاتي مواجه مي کند. به عنوان مثال مي شد درباره بيانيه سال 56 سازمان مجاهدين و چرخش مواضع آنها بيشتر توضيح داده شود. نکته قابل توجه ديگر اين است که حسن بيگي داستان را با علي شروع مي کند اما با سيدرسول به اتمام مي رساند و اين مساله سردرگمي را در ذهن خواننده بيشتر مي کند. سال هاي بنفش از ديد 2راوي نقل مي شود. يکي داناي کل يا سوم شخص مفرد و ديگري علي يا اول شخص مفرد. اين تغيير راوي که معمولاً در برخي داستان ها اتفاق مي افتد، در اين داستان حرفه اي نيست. خيلي از موارد مي شد به جاي علي، همان داناي کل حوادث را بيان مي کرد. نويسنده سعي کرده بخش هاي کتاب خود را با نظمي خاص شروع کند. به اين صورت که بند اول هر بخش روايت داناي کل از بازجويي علي است و ادامه بخش، روايت علي است از حوادث. اين نظم به جز بخش آخر، در 8 بخش کتاب رعايت شده است. اگر بخش هاي بازجويي علي را ناديده بگيريم، داستان با سيرتاريخي و بدون پرش زماني روايت شده است. البته بايد گفت که سال ها و تاريخ ها در داستان مشخص نيست و اين نيز از ضعف هاي داستان است. زبان رمان ساده و روان است. در طول داستان با کلمات و اصطلاحات محلي يا محاوره اي و نامفهوم مواجه نمي شويد. اما ترکيب برخي جملات و عبارات سطحي و نازيباست. به طور مثال در صفحه 43 مي خوانيم: (آقاي مدير دستپاچه به طرف سگ حمله برد و سنگي به طرفش پرت کرد. درحالي که دمش را جمع کرده بود، زوزه اي کشيد و گريخت.) مدير دمش را جمع کرد يا سگ؟ مشخص نيست. صفحه 120: ( هنوز طعم شيريني عروسي در دلهايمان بود. ) طعم در دهان مي ماند نه در دل! صفحه 123: ( ته ريش کوتاه ) خود ته ريش، يعني کوتاهي ريش! صفحه 157: ( برق سالن را روشن کردند ) چراغ را روشن مي کنند، نه برق را. صفحه 239: ( علي نيمرخ صورتش را بلند کرد ) نيمرخ صورت را مي شود بلند کرد؟! علاوه بر اين، غلط هاي تايپي به خصوص در بخش هاي آخر داستان، زياد به چشم مي خورد که قابل چشم پوشي نيست. سبک نگارش حسن بيگي به رئاليسم نزديک است. گرچه همه ويژگي هاي ادبي رئاليسم را نمي توان در آن مشاهده کرد اما توصيف جزئيات و حواشي رگه هاي خفيف اين سبک را نمايان مي سازد. داستان سال هاي بنفش جزو داستان هاي انقلاب محسوب مي شود و از لحاظ فني، رمان سياسي است. يکي از بهترين راه هاي صدور انقلاب اسلامي، هنر و ادبيات است. حوزه اي که نويسندگان متعهد ما بايد بيش از وضعيت فعلي به آن بپردازند. داستان سال هاي بنفش گرچه در سطح مطلوب داستان نگاري انقلاب نيست، اما موضوع و درونمايه آن مي تواند براي خلق آثار بهتري مورد توجه قرار گيرد. با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar