تکنیک‌ها/ تک نگاری (مونوگرافی) چیست؟

رشد/ تک نگاري توصيفي است ژرف و دقيق از يک شخص (بيوگرافي) يا يک واحد اجتماعي مانند: خانواده ، طايفه ، يا قبيله ، قشر اجتماعي ، يا يک روستا يا يک واحد اجتماعي مشابه ديگر که جنبه‌هاي مختلف آن را در بر مي‌گيرد. تک نگاري بر اساس مشاهده مستقيم و عيني استوار است. محقق با شرکت فعال در زندگي مردم جامعه مورد بررسي ، معاشرت با آنها و بکار بردن فنون مصاحبه و پرسشنامه ، وقايع و امور اجتماعي را از نزديک مشاهده ، مطالعه و توصيف مي‌کند. ريشه لغوي تک نگاري واژه منوگرافي از دو جز (monos) يعني واحد ، يکتا ، تک و (Graphos) يعني تصوير ، توصيف و نگارش ترکيب مي‌شود، و در مجموع به معني توصيف ، تصوير يا نگارش يک واحد است. در ترجمه فارسي معادل اين واژه تک نگاري انتخاب شده است. در واقع تک نگاري يک شيوه تحقيق جامعه شناسي است و محقق با بکار بردن اين شيوه ، پديده‌هاي اجتماعي جامعه‌هاي کوچک را بطور ژرف و دقيق و همه جانبه مورد بررسي قرار مي‌دهد. نگاه اجمالي مطالعات روستايي اعم از کاربردي يا دانشگاهي که صرفا جنبه نظري دارد بطور عمده با دو شيوه علمي انجام مي‌پذيرد، يکي مطالعات پهنانگر (Extensive) که در مورد مسايل معيني و در سطح وسيعي صورت مي‌گيرد. در اين نوع مطالعات به علت وسعت جامعه ، که بررسي آن هزينه زيادي را در بر دارد از روش‌هاي آماري استفاده مي‌شود. به اين ترتيب که از کل دهات يک منطقه تعدادي ده براساس نمونه گيري انتخاب مي‌شود و مورد بررسي قرار مي‌گيرد. نوع دوم مطالعات ژرفانگر (Intensive) است. اگر موضوع مطالعه مستلزم دقت و عمق بيشتري باشد، حوزه آن محدود خواهد بود. در اين صورت تحقيق منحصرا به يک موضوع يا يک اجتماع کوچک و محدود از نوع روستا اختصاص پيدا مي‌کند. اين نوع مطالعات که با شيوه ژرفايي انجام مي‌گيرد، تک نگاري يا منوگرافي ناميده مي‌شود. تاريخچه تک نگاري تحقيق به شيوه تک نگاري را نخستين بار فردريک لوپله (F . Leplay) در توصيف زندگي کارگران بکار برده است. از نظر لوپله خانواده واحد اوليه و اساسي براي مطالعات جامعه شناسي است. وي طي مسافرتهاي متعدد خود تعداد 36 خانواده کارگر اروپايي را مورد بررسي قرار داد و نتايج بررسي‌هاي خود را به صورت کتابي زير عنوان کاگران اروپايي به سال 1855 منتشر کرد. لوپله با کاربرد اين روش در تحقيقات اجتماعي خدمت گرانبهايي به دانش جامعه شناسي کرده است. روش او بعدها بوسيله ديگر محققان تکميل شد و در زمينه شناخت جوامع روستايي بکار رفت. سير تحولي و رشد تک نگاري نه تنها جنبه‌هاي گوناگون حيات اجتماعي از جغرافيا گرفته تا ساختارهاي اقتصادي فرهنگي ، خانوادگي ، ارزش‌ها ، نهادها ، هنجارهاي اجتماعي و ويژگي‌هاي مختلف ديگر يک واحد اجتماعي را به نحو دقيق تصوير مي‌کند. سابقا تک نگاري آنتي‌تز آماري تلقي مي‌شد، اما امروز به عنوان شيوه خاصي براي تنظيم اطلاعات مربوط به يک واحد اجتماعي مورد توجه قرار مي‌گيرد. رفته رفته ، تک نگاري به عنوان يک شيوه تحقيق راه خود را ادامه مي‌دهد، تا اينکه نخستين مطالعات روستايي به شيوه تک نگاري در آمريکا در دهه دوم قرن بيستم انجام گرفت. از جمله محققاني که در تحقيقات روستايي از اين شيوه استفاده کرده‌اند يک مرد روحاني به نام ويلسن (W.H.Wilson) بود که شانزده بررسي درباره جوامع محلي روستايي و موسسات مذهبي آن‌ها به انجام رسانده است. در ايران بررسي‌هاي روستايي به شيوه علمي ‌دير زماني نيست که آغاز شده است. با گسترش مطالعات روستايي ، تک نگاري روستايي که يکي از شيوه‌هاي ثمربخش تحقيقات روستايي است رواج و عموميت يافته است. در آغاز ، مطالعه درباره روستا عمدتا جنبه‌هاي فرهنگي را دربر مي‌گرفت، و تک نگاران بيشتر به شرح مسايل فرهنگي ، آداب و رسوم ، عادات و شيوه‌هاي زندگي و سکونت مردمان روستايي مي‌پرداختند و کمتر به شناخت ساختارهاي اقتصادي - اجتماعي –قشربندي جامعه ، نهادها ، ارزش‌هاي اجتماعي و روابط ميان عناصر ساختي جامعه توجه داشتند. با تاسيس بخش تحقيقات روستايي در موسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي دانشگاه تهران مطالعات روستايي اهميت پيدا کرد. مطالعه روستا به شيوه تک نگاري مرحله اول به دو شکل زير انجام مي‌گيرد مطالعه اسناد و مدارک و شناسايي محيط جغرافيايي روستا يا ناحيه اي که روستاي مورد بررسي جزء آن است. مشاهده کلي روستا ، تماس با مردم بطور تصادفي ، ارتباط با رهبران و شخصيتهاي روستا (کدخدا ، ريش سفيد ، رئيس شوراي روستا ، مديرعامل شرکت تعاوني و موسسه‌هاي ديگر) پس از اين مرحله است که مي‌توان فرضيه‌هاي مورد نظر را منظم و حدود موضوع مطالعه را مشخص کرد. اگر ارتباط و تماس محقق با اجتماع روستا در مرحله اول به مشاهده کلي منجر مي‌شود، مرحله دوم به تحليل اين مشاهده اختصاص پيدا مي‌کند. اين مرحله بسيار طولاني است، و در واقع کليد مطالعه برروي زمين است. محقق براساس طرحي که در زير ارائه خواهد شد، جنبه‌هاي مختلف زندگي مردم روستا را بطور جداگانه مورد مطالعه قرار مي‌دهد، و اطلاعات را جمع آوري مي‌کند، اما اين طرح دستورالعمل قاطعي نيست که نتوان از چارچوب آن خارج شد، بلکه بيشتر براي به خاطر آوردن مسايلي است که مورد بررسي قرار مي‌گيرند و اغلب به تناسب وضعيت هاي خاص هر روستا تغيير مي‌کند. در اين مرحله ، محقق از تکنيک مصاحبه و پرسشنامه استفاده مي‌کند. مصاحبه به دو طريق گروهي و فردي انجام مي‌گيرد. مصاحبه گروهي از افراد مطلع ، ريش سفيدان ، و رهبران روستايي به عمل مي‌آيد. در مصاحبه فردي که همراه با پرسشنامه است، از رئيس و اعضاي خانواده پرسش مي‌شود و پاسخ‌ها و اطلاعات مورد نظر در پرسشنامه ثبت مي‌شود. در مرحله سوم ، کليه اطلاعات جمع آوري شده در مرحله دوم ، و همچنين داده‌هاي پرسشنامه طبقه بندي مي‌شود، و با استفاده از مشاهدات و تاثرات ذهني ، مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد و گزارش نهايي تهيه مي‌شود. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد