یک کتاب خوب/ «جشن شب یلدا»

آخرين خبر/ شب يَلدا يا شب چِلّه آخرين شب آذرماه و درازترين شب سال است، شبي که صبحِ فرداي آن آغاز زمستان است. زمستاني که سرما و تاريکي و ظلمت آن ماه‌ها بر دل و جان و خان و مان انسانِ ايراني چيره خواهد شد و براي دفع اين مجمع الاشرار راهي جز برگزاري جشني همگاني و طولاني نبود و اقوام مختلف ساکن در فلات ايران نيز همين کار را مي‌کردند و به جشن و شب نشيني مي‌پرداختند. ايرانيان باستان با اين باور که فرداي شب يلدا با دميدن خورشيد، روزها بلندتر مي‌شوند و تابش نور ايزدي افزوني مي‌يابد، آخر پاييز و اول زمستان را شب زايش مهر يا زايش خورشيد مي‌خواندند و براي آن جشن بزرگي بر پا مي‌کردند. ⚁بررسي جشن‌هاي اقوام و ملل ديگر نشان مي‌دهد که جشن شب چله با اسامي مختلف در مناطق ديگري از جهان نيز رايج بوده است. به اعتقاد برخي از مورخان بيشتر آداب و رسوم دين مسيحيت از ميترائيسم گرفته شده است. مانند شباهت تولد مسيح در يک آغل با تولد ميترا در غار و شباهت کلاه بابانوئل با کلاه موبدان آيين مهر. ⚂بررسي‌ها همچنين نشان مي‌دهد که در حدود ۴۰۰۰ سال پيش در مصر باستان جشن زايش خورشيد، مصادف با شب يلدا، برگزار مي‌شده است. مصريان در اين هنگام از سال به مدت ۱۲ روز، به نشانه‌ي ۱۲ ماه سال خورشيدي، به جشن و پايکوبي مي‌پرداختند. ⚃در يونان قديم نيز , اولين روز زمستان روز گرامي‌داشت الهه‌ي خورشيد بوده است و آن روز را جشن مي‌گرفتند. ⚄يکي ديگر از آيين‌هاي شبهاي جشن، فالگيري بود و پيشگويي رويدادهاي احتمالي سال آينده. همين آيين‌ها در روستاهاي ايران نيز کم و بيش به چشم مي‌خورند. ⚅ يهوديان نيز جشني با نام «ايلانوت» (جشن درخت) برگزار کرده و با روشن‌کردن شمع به نيايش مي‌پردازند و آشوريان آجيل مشکل گشا گرفته و به شب‌نشيني مي‌پردازند. شب چله براي مزدکيان نيز گرامي و محترم است و از آن با نام «خرم روز» ياد مي‌کنند. مطالب فوق‌الذکر مبين اهميت جشن شب يلدا نه فقط براي ايرانيان بلکه براي اقوام و ملل ديگر نيز بوده و هست. در اين پژوهش آئين‌ها و مراسم مختلف شب يلدا يا شب چله در بين اقوام مختلف ايراني مورد بررسي قرار گرفته است؛ البته واضح است که مطالب اين پژوهش همه‌ي عناصر فرهنگي مرتبط با جشن يلدا را در برنمي گيرد و ده‌ها پژوهشي چنين نيز مبين همه‌ي آداب و رسوم و گفتني‌هاي اين جشن بزرگ و باستان نيست. جشن شب يلدا حميد سفيدگر شهانقي با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد