نقد کتاب/ نگاهی به نمایشنامه «مکبث» نوشته‌ی ویلیام شکسپیر

نت نوشت/ در برخورد با متن (مکبث) با نگرشي از آثار فوکو هول و هراس و سردرگمي به سراغم آمد و در گيجي مطلق به سر مي بردم تا بفهمم قضيه چيست، از کجا و چطور بايد شروع کنم… ! بالاخره تصميم گرفتم از اتاق فکر بيرون بيايم و با مکبث برخورد فوکونيزه داشته باشم و تا حدودي هم به نتيجه رسيدم. برويم سر اصل مطلب؛ مکبث درست يا نادرست، کتاب تاريخ جنون فوکو، فصل چهارم (چهره هاي جنون) را انتخاب کردم تا پرسش و پاسخي فوکومآب از دل پرده ي پنجم – صحنه ي اول، بيرون بکشم و خارج از سياه چاله ها نگاهي به مکبث بياندازم… مکبث پرده ي پنجم – صحنه ي اول پرسش ها؛ ۱- چرا خدمتکار هنگام وصف حال ليدي مکبث، آشفتگي ليدي را از زماني مي داند که مکبث به جنگ رفته است؟ ۲- چرا طبيب فورا اختلال مزاجي ليدي مکبث را مطرح مي کند؟ ۳- چرا طبيب مي خواهد از ليدي مکبث بيشتر بداند و مدام از خدمتکار سوال مي کند؟ ۴- چرا ليدي مکبث در خواب راه مي رود آن هم با يک شمع و سريعا فعاليت هايي را انجام مي دهد که مربوط به بيداري است؟ ۵- چرا خدمتکار مي گويد کنار ليدي مکبث دائم شمع است؟ ۶- چرا خدمتکار به طبيب مي گويد: ليدي مکبث با اينکه چشمانش باز است ولي باب ادراکش بسته است؟ ۷- چرا ليدي ۱۵ دقيقه تمام دست هايش را مي شويد و بازهم فکر مي کند که لکه ها پاک نشده است؟ ۸ – چرا ليدي مکبث در اين حال پريشانش مدام از جهنم و خدا حرف مي زند؟ ۹- چرا ليدي مکبث از پيرمردي حرف مي زند که وقتي مرده زياد در بدنش خون داشته است؟ ۱۰- چرا ليدي مدام درگير گذشته است؟ ۱۱- چرا ليدي وحشت زده و نااميد است؟ ۱۲- چرا ليدي مدام هذيان مي گويد؟ ۱۳- طبيب چه تشخيصي از بيماري ليدي مي دهد؟ ۱۴- چرا طبيب مي گويد ليدي مکبث بيشتر به کشيش نياز دارد تا طبيب؟ پاسخ ها؛ تصميم گرفتم تمام پرسش ها را به طور کلي بررسي کنم چون تقريبا جواب همه شان يکي است، فقط ذکر يک نکته الزامي است. در اينجا برخلاف روش ارجاع متن به جهان بيرون (ديد فرا فکنانه) عمل مي کنيم و با طرح پرسش و پاسخ با نگرشي فوکو وار به مکبث نگاه ميکنيم.پاسخ تمامي پرسش ها ارجاع به تاريخ جنون فوکو است. در فصل چهارم (چهره هاي جنون) تاريخ جنون، نگاهي به رگ و ريشه هاي جنون و چگونگي ظهور آن در اشخاص و دلايل بوجود آمدن آن و همچنين انواع آن اشاره شده، در اين جا انواع جنون مد نظر است و به نوعي رابطه ي انواع جنون را با پرسش ها برقرار مي کنيم : در قرن ۱۶؛ پيدا شدن مفهوم ماليخوليا (از انواع جنون)؛ تصورات هذياني فرد: افراد در اين نوع جنون دچار هذيان گويي مي شوند، بعضي حس مي کنند حيوان اند و رفتارهاي حيواني دارند، بعضي فکر مي کنند شي اند، بعضي در هراس از مرگ به سر مي برند و اغلب به استقبال مرگ مي روند، بعضي تصور مي کنند گناه کار و مجرم اند و اگر کسي به سمت شان بيايد وحشت مي کنند و حس مي کنند قرار است مجازات شوند. از علائم ماليخوليا؛ وحشت و اندوه – افراد مبتلا به اين بيماري اغلب عاشق تنهايي و محيط هاي خلوت و فرار از جمع اند. ماليخوليا جنوني بدون تب و غضب همراه با وحشت و اندوه است. بوئر هافر مي گويد: افراد ماليخوليايي هميشه در بند فکري واحد اند. و ماليخوليا هرگز منجر به خشونت نمي شود. نکته ي مهمي که در تاريخ جنون به آن اشاره شده اين است که زنان بيشتر گرفتار ماليخوليا مي شوند چرا که اصولا اين بيماري کاملا ضد روحيه ي زنانه است براي همين اثر منفي تري روي زن ها دارد. هذيان گويي در ماليخوليا فرد گسستگي اساسي از واقعيت پيدا مي کند. عدم سلامت مغز و حاصل ارواح حيواني. (در قرن ۱۶ ارواح حيواني را از عوامل مهم جنون مي دانستند ولي در قرون بعدي، اين عامل به عنوان عامل علمي پذيرفته نشد و پزشکان راز بيماري را در عناصر مايع و جامد بدن انسان پيدا کردند.) در عصر خرد ديگر ماليخوليا را به طور کاملا علمي و فيزيکي بررسي مي کردند طوري که ماليخوليا به دو دسته تقسيم شد: ۱- ماليخولياي ناشي از جامدات بدن ۲- ماليخولياي ناشي از مايعات بدن و علائم هر دوي اين ها، حزن، تلخکامي، انزوا و سکون، اجتناب از مصاحبت، رنگ زرد چهره، راحتي در جاهاي دنج، چشماني بي رمق و فرو رفته، صورتي تيره و پوشيده از اندوه و وحشت. بررسي ها همچنين نشان داد که فرد ماليخوليايي ذهنش متوجه شي واحدي است و فقط به آن ابعادي نامعقول مي دهد. همچنين بيمار ماليخوليايي قادر به ارتباط با جهان خارج نيست چون الياف عصبي اش سست شده است. با اشاره اي به قسمت هايي از تاريخ جنون، خواستار تثبيت ادعاي بيمار بودن ليدي مکبث هستم. ليدي مکبث به وضوح فردي مجنون (بيمار) است که حتي بيماريش هم قابل تشخيص است، او دچار ماليخوليا شده است و علائم آن آشکارا ديده مي شوند: ۱- آشفتگي بيش از حد او از وقتي مکبث به جنگ رفته است. تنهايي بيش از حد مدام او را به واقعيت تلخي که او و شوهرش شکل دادند نزديک مي کند و مدام دچار ياس و اندوه و ترس است. (ليدي مکبث زن است و اين خود دليلي ديگر براي اثبات اين ادعا) ۲- خدمتکار رفتارهاي ليدي مکبث را براي طبيب شرح مي دهد، اين که شمع به دست از خواب بيدار مي شود و اموري که مربوط فعاليت روزانه است را انجام مي دهد و مدام هذيان مي گويد. ۳- طبيب مي خواهد تصميم قطعي تري راجع به بيماري ليدي بگيرد و اينکه علل اين بيماري را بداند. ۴- به راحتي مي شود گفت ليدي مکبث فردي کاملا ماليخوليايي است، در تنهايي به سر مي برد، در تاريکي و خلوت شروع به فعاليت مي کند و در همان جا از فعاليت باز مي ايستد. ۵- ليدي مکبث از آنجا که دچار ماليخوليا شده است مدام در ترس و وحشت بسر مي برد و اين شمع خود ممکن است کمي تسلي بخش او باشد. و همچنين قادر به ارتباط بيشتر با جهان خارج نيست و در دنياي خودش به سر مي برد. ۶- خدمتکار ظاهر و چشمان ليدي را وصف مي کند چون او را بيمار مي پندارد. در واقع چشماني بي فروغ از نشانه هاي ماليخوليا است. ۷- ليدي مدام دچار هذيان گويي است البته هذياني که از واقعيت ريشه گرفته است. اشاره شد که فرد ماليخوليايي از يک شي واقعي و يا يک امر واقعي، ابعادي نامعقول ارائه مي دهد. او عامل مرگ دانکن بوده و براي همين مدام از اين واقعيت ابعاد جديد و نامعقولي ارائه مي کند و معتقد است که دستانش به خون آلوده شده و هرگز خون ها پاک نخواهد شد. ۸- طبيعي است که ليدي در اين حال مدام از جهنم و خدا بگويد چرا که دچار ترس و وحشت است و خود را غرق گناه مي بيند و مدام منتظر است تا يکي مجازاتش کند و مي داند که مجرم است و مجازاتش سخت است. ۹- ليدي ابعادي ديگر به مرگ شاه مي دهد و مدام اين قضيه را براي خودش بزرگ تر جلوه مي دهد. ۱۰- ليدي مدام در گذشته است زيرا که گذشته ي او و مکبث تمام اين تباهي را بوجود آورده و او را بيمار کرده است. ۱۱- ليدي بيمار است و دچار جنون، او در حالت عادي به سر نمي برد مدام هذيان مي گويد، احساس گناه مي کند، مي ترسد و … ۱۲- طبيب بعد از مشاهده رفتار ليدي و حرف هايش او را مبتلا به جنون مي داند. ۱۳- طبيب از گناه ليدي و مکبث ( قتل) سر در مي آورد و مي فهمد که اين واقعيت تلخ باعث جنون و ماليخولياي ليدي شده، طوري که مدام دچار اندوه و وحشت باشد و حرف از جهنم و تاريکي و مجازات توسط خدا را بيان مي کند. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در تلگرام https://t.me/akharinkhabar آخرين خبر در ويسپي http://wispi.me/channel/akharinkhabar آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar