بازتاب مبارزات مردم قم در آثار جمال‌زاده، آل‌احمد و علوی

خبرگزاري کتاب ايران/ در نشستي که با موضوع سيماي قم در ادبيات داستاني معاصر با حضور قم‌پژوهان در موسسه طلوع مهر به ميزباني بنياد قم‌پژوهي برگزار شد، محمدحسين حيدري‌فرد مدير روابط عمومي ميراث فرهنگي، صنايع دستي وگردشگري نتايج پژوهشي را که در اين زمينه انجام داده است، با مخاطبان به اشتراک گذاشت. حيدري‌فرد گفت: دنياي کلمات دنيايي زنده است و در ادبيات داستاني که سرشار از واقعيت‌هاي عيني است، اين ويژگي برجسته‌تر است و با گردآوري اين بازتاب‌ها مي‌توان سيمايي جامع و دقيق از جامعه به تصوير کشيد. وي با اشاره به دلايل روي آوردن نويسندگان در عصر قاجار به رمان‌نويسي، گفت: در عصر قاجار نويسندگان براي انعکاس واقعيت‌هاي جامعه خود به شيوه رمان‌نويسي، داستان و سفرنامه روي آوردند و از جمله سفرنامه‌هاي مشهور مي‌توان به سياحت‌نامه ابراهيم‌بيگ، کتاب احمد و مسالک المحسنين اشاره کرد که هر سه، سفرنامه‌هايي خيالي هستند و هر يک به شيوه‌اي مسائل اجتماعي، علمي روزگار خود را به شيوه‌اي نوين مطرح کرده‌اند. به گفته مدير روابط عمومي ميراث فرهنگي، صنايع دستي وگردشگري قم، اين مسئله از لحاظ شکل و محتوا پديده‌اي نوين در ادبيات ايران به شمار مي‌آمد که اين آثار زبان فارسي، قالب داستان را براي ورود به مرحله داستان‌نويسي جديد آماده کرده‌اند. حيدري‌فرد گفت: با بررسي آثار بزرگان داستان نويسي معاصر مانند محمدعلي جمال‌زاده، صادق هدايت، جلال آل‌احمد، بزرگ علوي و علي‌محمد افغاني مي‌توان به اين نتيجه رسيد که موضوع پررنگي که در آثار آن‌ها ديده مي‌شود، اعتراضات سياسي مردم قم است؛ تاريخ قم همواره يادآور مبارزه و قيام عليه ستمگران و جباران بوده و نقش قم در طول قرن‌ها در حوادث مهم تاريخي بسيار حائز اهميت است و نقش علما و روحانيت را نمي‌توان ناديده گرفت. مدير روابط عمومي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري با بيان اينکه محمدعلي جمال‌زاده آغازگر داستان‌نويسي به شيوه نوين معاصر است، تصريح کرد: سيماي قم در نوشته‌هاي او نشان از اين دارد که شهر قم با وجود کوچک بودن به دليل نزديکي به پايتخت و عنايت ويژه پادشاهان قاجار به آستان مقدس فاطمه معصومه (س) از امکانات تمدني چون پست، تلفن، تلگراف، ژاندارمري و راه شوسه برخوردار است. اين پژوهشگر در ادامه بيان نتايج پژوهش خود درباره قم در سيماي ادبيات داستاني معاصر، به بررسي آثار جلال آل‌احمد پرداخت و گفت: علت سفر ايراني‌ها به قم در آثار آل‌احمد بيشتر زيارت حرم، توسل، نذر و نياز و پرداخت خمس و زکات است. آل‌احمد در نوشته‌هايش به صنايع قديم قم مانند کرباس‌بافي اشاره کرده است. همچنين معماري سنتي قم در آثار آل‌احمد مورد توجه و ستايش قرار گرفته است. حيدري‌فرد بيان کرد: جلال آل‌احمد در کتاب «سنگي بر گوري» درباره سفرش به قم نوشته است که با همسرش سيمين دانشور قصد زيارت يکي از امام‌زاده‌هاي قم به عنوان امام‌زاده بي‌سر را داشته است. مدير روابط عمومي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري قم درباره بزرگ علوي ديگر داستان‌نويس معاصر کشورمان گفت: داستان‌هاي وي که از روشنفکران قرن حاضر است، با دو موضوع عشق و مبارزه عجين شده است؛ بزرگ علوي از مبارزان سرسخت دولت پهلوي و عضو گروه معروف به ۵۳ نفر بود و بخشي از عمرش در تبعيد گذشت. از دلايل سفر ايراني‌ها به قم در آثار بزرگ علوي، تحصيل علوم ديني بوده است و در آثار مختلف خود به شرح وقايع و حوادث سياسي مانند شهريور ۱۳۲۰، سقوط رضاه شاه، قيام 15 خرداد 1342 و 19 دي 1356 پرداخته است. وي ادامه داد: علي‌محمد افغاني هم از ديگر نويسندگان مشهور معاصر است که در نوشته‌هايش قم را مورد توجه قرار داده بود. وي در آثارش به سوغات، صنايع، ضرب‌المثل‌ها و مبارزات سياسي روحانيون قم اشاره دارد. افغاني در يکي از آثارش، زندگي طلبه‌اي را روايت مي‌کند که در قيام 19 دي 1356 حضور داشته و مجروح شده بود. حيدري‌فرد در پايان يادآور شد: هر چند که سيماي قم در ادبيات داستاني نخستين باري بود که به عنوان يک کار پژوهشي مطرح شد، اما به نظر مي‌رسد براي قم‌پژوهي نياز است که کارهاي علمي از اين دست صورت گيرد تا براي آيندگان اين شهر به عنوان سندي متقن و قابل ارجاع باقي بماند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد