گزارشی از معروف‌ترین کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی در ایران

انتشارات دانشگاه آکسفورد اين انتشارات وابسته به دانشگاه آکسفورد است و از بزرگ‌ترين ناشران آثار علمي و آکادميک و بزرگ‌ترين ناشر کتاب‌هاي دانشگاهي در جهان است. اين انتشارات نخستين‌بار در سال 1586 ميلادي، تاسيس شد. هدف انتشارات دانشگاه آکسفورد، حمايت از تحقيق و تسهيل، بورس تحصيلي و آموزش عالي است. يکي از اهداف انتشارات آکسفورد بحث آموزش زبان انگليسي در دنياست، يعني کتاب‌ها را از سطوح مبتدي تا پيشرفته توسط اساتيد مورد نظرشان به چاپ برسانند و در دنيا پخش کنند. نمايندگي هاي آکسفورد و کمبريج اين دو انتشارات در سراسر دنيا،نمايندگي‌هاي خودشان را دارند و کتاب هايشان را توسط اين نمايندگي ها به فروش مي رسانند، البته در اين ميان برخي انتشاراتي‌ها در ايران هم سعي مي کنند که به عنوان نماينده اين دو انتشارات خودشان را معرفي کنند و کتاب ها را به فروش برسانند، مثلا انتشارات زبان تک و انتشارات جنگل از جمله اين انتشاراتي‌ها هستند، نکته مهم در کتاب هاي اين دو انتشارات در آموزش زبان اين است که کتاب ها با يک جهش قيمت، تقريبا به 100 هزار تومان رسيده است . نکته ديگر در تيراژ اين کتاب ها است که به نسبت کتاب هاي ديگر که تيراژ آنها نهايتا به هزار برسد، اين کتاب ها با تيراژ ها چند هزارتايي به چاپ مي رسند. حميد مرعشي، دانشيار آموزش زبان انگليسي دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران مرکزي است که درباره اين سوژه گفت‌وگويي با او داشتيم. آموزش و استعمار براي اين سوال که چگونه شد آموزش زبان انگليسي در کشورهاي ديگر نفوذ و رشد کرد، نمي‌توان جوابي واحد داد و آن را منتسب به يک تحول يا اتفاق اجتماعي در تاريخي مشخص درنظر بگيريم. زماني شعارش اين بود که آفتاب هرگز در اين کشور غروب نمي‌کند چون از غرب تا شرق دنيا، مستعمره داشته است. سابقه نفوذ انگليس از حدود 300 سال پيش در کشورهايي مثل هندوستان، چين، استراليا تا زمان تشکيل ايالات متحده آمريکا بوده است. مورد ديگري که خيلي هم تاثيرگذار بوده است، وجود ميسيونرهاست. درواقع هيات‌هاي مذهبي که به کليساهاي کشورهاي مختلف مخصوصا کشورهاي آفريقايي مي‌رفتند. شما آفريقا را درنظر بگيريد، کشوري که در تمام جمعيت‌هاي مسيحي ديده مي‌شود. اين آيين از کجا وارد آفريقا شده است، از طريق همين ميسيونرها که مي‌رفتند به اين کشورها و کمک‌هاي بهداشتي، آموزشي، سرپناه و... را ارائه مي‌دادند و تحت لواي اين کمک تبليغ و ترويج دين، آيين و فرهنگ خودشان را مي‌کردند. در کنار همين مساله بود که شرايط براي استعمار انگلستان در اين کشورها به‌وجود آمد. نه‌تنها باعث شيوع زبان انگليسي در دنيا شد، بلکه حتي پديده‌اي به نام آموزش زبان انگليسي هم قوت گرفت. سابقه اين موضوع چندين و چند سده است. البته وقتي صحبت به اينجا مي‌رسد، اين سوال پيش مي‌آيد که به‌عنوان مثال فرانسوي‌ها، اسپانيايي‌ها، ايتاليايي‌ها و بلژيکي‌ها هم بوده‌اند، اين موضوع درخصوص همه اين کشورها صدق مي‌کند و همه اينها استعمارگر بوده‌اند. براي همين شما مي‌بينيد آمريکاي‌جنوبي سرتاسر اسپانيولي و پرتغالي صحبت مي‌کنند. خيلي ديگر از کشورهاي آفريقايي، فرانسوي‌زبان هستند. حتي در پايين قاره مثل بوروندي و روآندا که در آفريقاي‌جنوبي هستند، در همه اينها اين زبان به‌صورت استعماري در‌حال گسترش بوده است. حالا اگر بخواهيم موشکافانه‌تر به اين موضوع بنگريم، بايد بگوييم چه شد که انگليسي‌ها توانستند بر همه اينها تفوق پيدا کنند؟ مورد اول احداث پديده‌اي به نام ايالات متحده آمريکا -که کشوري بود به‌شدت در حال قدرت گرفتن- قدرتي صنعتي، تجاري و... که زبان رسمي آن هم انگليسي بود. ارتش، سينما و روايت تاريخي نفوذ در جنگ جهاني اول باز هم انگلستان نيروي پرقدرت و مطرحي نسبت به کشورهاي ديگر بود. ايالات متحده آمريکا هم از سال 1917 تا سال آخر جنگ جهاني اول، به جنگ ورود نکرده بود. يعني درست در شرايطي که اروپايي‌ها، در حال تجربه اين جنگ وخيم، اضمحلال و گرفتاري‌هاي ناشي از جنگ بودند، آمريکايي‌ها در‌حال رشد بودند. آمريکايي‌ها در سال آخر در جنگ دخالت مي‌کنند و آسيب خيلي زيادي هم نمي‌بيند. در فاصله بين جنگ جهاني اول و دوم، سال‌هاي 1918 تا 1939، اروپا دچار مشکلات بسياري شد و در همين زمان آمريکا تا سال 1933 رشد مضاعف داشت و تاثيرگذاري بسياري داشته است. در اين زمان بسياري از دانشمندان اروپايي، جذب آمريکا مي‌شوند. مي‌دانيم که تمام صنايع فضايي آمريکا، بنيانش از آلماني‌ها بوده است، آلماني‌هايي که به آمريکا مهاجرت کرده بودند. درنتيجه زبان علمي در دنيا هم آرام‌آرام به اين سمت مي‌رود که در آمريکا رشد پيدا کند. به غير از آن ما آکسفورد و کمبريج را به‌عنوان دو قطب جهاني داريم که به زبان انگليسي هستند. درکنار اين عوامل، پديده‌اي به نام سينما هم ظهور مي‌کند که از آن مي‌توان به‌نام غول بزرگ سياسي اجتماعي نام برد، شروع هاليوود؛ هاليوود را به‌عنوان يک سينماي آمريکا مي‌گويم و در کنار آن سينماي نيويورک. اين دو قطب بزرگ، به‌صورت گسترده، شروع به توليد فيلم به زبان انگليسي کردند که با جذابيت‌هاي خاص خودشان پخش مي‌شوند. همه‌ اين مجموعه عوامل مختلف باعث توجه به زبان انگليسي به‌صورت فزاينده مي‌شود. اولين روش آموزش زباني که در دنيا بسيار فراگير شد، روش سمعي و بصري بود که مبتکر آن ارتش آمريکاست. مي‌خواهم بگويم اين استراتژي‌ها با هم گره خورده و به اين شکل تبديل به پديده‌ عظيمي مي‌شوند و روندي که اتفاق مي‌افتد. در ادامه و بعد از جنگ با پيدايش سازماني به نام سازمان ملل متحد که 6 زبان رسمي انگليسي، فرانسوي، اسپانيايي، چيني، عربي و روسي دارد، اما زبان حاکم همچنان زبان انگليسي است. کنوانسيون‌هاي سازمان‌ ملل به 6 زبان ترجمه شده، ولي رفرنس عمده، متن انگليسي اين کنوانسيون‌ها و معاهده‌ها است. تمامي پروتکل‌ها و مواردي از اين دست به زبان انگليسي آورده شده است و بعدا به زبان‌هاي ديگر ترجمه مي‌شود. اين رشد و گسترش سياسي درکنار رشد و گسترش سينما و رشد و گسترش علم، همچنين ابداع روش‌هاي نوين آموزش انگليسي با استفاده از تکنولوژي‌اي که در تمام کشورهاي دنيا آموزش زبان انگليسي را نسبت به گذشته آسان‌تر مي‌کند، روزبه‌روز موجب قدرت يافتن زبان انگليسي در کشورهاي ديگر مي‌شود. اين قدرت در‌حال‌حاضر به‌جايي رسيده است که ديگر مثل گذشته نيست که مجبور باشند براي تبليغ زبان انگليسي به کشورهاي مختلف بروند، الان درست عکس اين موضوع وجود دارد. در کشور جمهوري اسلامي ايران که ظاهرا بزرگ‌ترين دشمن ايالات متحده آمريکاست، پديده آموزش زبان انگليسي در بخش خصوصي و در بخش دانشگاهي، بسيار قوي‌تر از کشورهاي همگام با آمريکاست. ما آموزش زبان انگليسي را در سه مقطع، کارشناسي، کارشناسي‌ارشد و دکتري در بسياري از دانشگاه‌ها داريم. نهايتا اينترنت هم مي‌بينيد، شبکه‌هاي اجتماعي، فيلم‌ها، سريال‌ها و... که بسيار تاثيرگذار است. نسل جوان را مي‌بينيد که همان شبي که اپيزود اول فصل آخر سريال تاج‌و‌تخت مي‌آيد را ديده‌اند. اينها مجموعا باعث تفوق و استيلاي سياسي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي شديد زبان انگليسي شده است. به‌عنوان نکته آخر هم بگويم زبان انگليسي از دهه 1990 به اولين زبان آموزشي در دنيا تبديل شده که هيچ زباني تا به حال چنين مقامي را نداشته است. تعداد افرادي که اين زبان را زبان دوم خود مي‌دانند و صحبت مي‌کنند، چندين برابر افرادي است که زبان انگليسي را به‌عنوان زبان مادري‌شان صحبت مي‌کنند. به‌شخصه نمي‌دانم که در‌حال‌حاضر آيا يک سازمان رسمي و داراي شناسنامه به‌صورت خاص و متمرکز بر آموزش زبان انگليسي در کشورهاي ديگر برنامه‌ريزي مي‌کند يا نه. ولي اگر بخواهيم تئوري توطئه را بررسي کنيم، شايد سازمان مخوف يا فراماسونري با اين راهبرد وجود داشته باشد. سازمان‌هاي بسيار متعددي در فرانسه وجود دارند که براي آموزش و ترويج زبان فرانسه در کشورهاي ديگر فعاليت مي‌کنند. درخصوص زبان انگليسي هم سازمان‌ها، نهادها، به‌خصوص دانشگاه‌ها در امر تحقيق‌هاي زباني بسيار فعال هستند. اساسا جامعه‌شناسي زبان، برنامه‌ريزي زبان، سياستگذاري زبان، اينها آيتم‌هايي هستند که نه‌تنها به‌وسيله يک سازمان، بلکه توسط سازمان‌هاي متعدد مورد تحقيق قرار مي‌گيرند. اصولا پژوهش درخصوص زبان انگليسي بسيار زياد و رو به افزايش است. حتما نيروهاي سياسي هم در اين قضيه تاثيرگذار هستند. زبان انگليسي يک سري ويژگي‌هاي اساسي دارد که يادگيري آن را راحت مي‌کند. زبان انگليسي صرفي نيست. به‌عنوان مثال ما مي‌گوييم، مي‌روم، مي‌روي، مي‌رود، مي‌رويم، مي‌رويد، مي‌روند، که 6 شناسه دارد. اين در انگليسي دو تا است. زبان انگليسي يادگيري راحتي دارد. يعني از ابتدايي تا متوسطه را شما به‌راحتي مي‌توانيد ياد بگيريد. اين امتياز عمده را هم بايد به بقيه موارد اضافه کنيم. البته در حال ساده‌کردن آن هم هستند. لغت‌ها را کوچک‌تر مي‌کنند. به‌عنوان مثال به‌جاي اينستاگرام از لغت اينستا استفاده مي‌کنند، به‌جاي تلويزيون تي‌وي مي‌گويند. اين فعاليت‌ها از ارتش آمريکا شروع شده و ارتش آمريکا اولين نهادي بوده است که سعي کرد، لغات را به‌صورت اختصاري بگويد و تا به امروز هم که مي‌بينيم ادامه دارد. بله، رويکرد سياسي هم در آن وجود دارد. زبان‌شان را به‌شدت تدريس مي‌کنند. در ارتش، سينما و... به‌عنوان مثال در يک فيلم تعداد زيادي لغت ناشناخته مطرح مي‌شود با اين تفکر که بيننده آن را ياد بگيرد. مثلا فيلم آواتار. شايد 10 سال پيش کسي نمي‌دانست که آواتار چيست، ولي جيمز کامرون، اسم اين فيلم را آواتار گذاشت. اين کلمه فراگير و جهاني شد. پس راهبرد سياستگذاري و برنامه‌ريزي در آن بسيار فعال است. زبان انگليسي با تفکر استراتژيک گسترش پيدا کرد، آنها مي‌دانند که ابزار اوليه استيلا و تسلط و هژموني در دنيا، مبحث زبان است. در‌هم‌تنيدگي آموزش زبان با سياست کتاب‌هايي که در آموزشگاه‌هاي ما تدريس مي‌شود، تا جايي که بنده اطلاع دارم اين کتاب‌ها در تمام دنيا مطرح هستند. يکي ديگر از استراتژي‌ها همين است که مراکز آموزش زبان فقط در آمريکا و انگلستان نيست. به‌عنوان مثال مي‌‌گويم در‌حال‌حاضر کشورهايي نظير مالزي و سنگاپور قطب‌هاي آموزش زبان محسوب مي‌شوند. يک نويسنده معاصر و بسيار مطرح در دنيا فردي است به نام جک‌سي‌ويچرز که به ريچارد معروف است. سال‌هاست که اين شخص در مالزي، استراليا و... زندگي مي‌کند. اصلا در انگلستان و آمريکا نيست. آنها بسيار در بحث آموزش زبان فعال هستند. اين استراتژي استيلا است. شايد صحبتم سياسي به‌نظر بيايد. بايد بگويم زبان و سياست در‌هم‌تنيده شده است. چامسکي، زبان‌شناس برتر دنيا، بيش از 100 جلد کتاب ارائه داده است که 40 تاي آن درخصوص زبان است و بقيه آن درخصوص سياست نوشته شده است. مي‌خواهم بگويم واضح و مبرهن است که اهداف سياسي در فراگيري زبان وجود دارد. به‌جاي اينکه بخواهد خودش را در کمبريج و آکسفورد متمرکز کند يا در نيويورک و کل آمريکا، اين را در تمام دنيا پخش کرده است. شما در اينترنت جست‌وجو کنيد، اين مختص به استراليا و نيوزيلند نيست. خب فلسفه ورود به استراليا و نيوزيلند چيست؟ استراليا اول تبعيدگاه مجرمان انگليسي بود، چرا آنجا را انتخاب مي‌کند؟ چرا آنجا را به‌عنوان يک کشور انگليسي زبان درمي‌آورد؟ چرا آمريکا را؛ شرقي‌ترين و غربي‌ترين کشور را که اين مي‌شود استيلا. حتي کشورهاي کوچکي هم وجود دارند که مستعمره انگليس بوده‌اند و زبان آنها هم انگليسي است. متوجه شده‌اند که اين نبايد مخصوص لندن باشد، بايد گسترش پيدا کند، در مالزي، سنگاپور، استراليا و... حتي در ژاپن، با اينکه خيلي با اين قضيه مشکل دارند، مجله‌هاي متعدد، دانشگاه‌ها و... در اين زمينه فعاليت مي‌کنند. نويسنده: عاطفه جعفري و ميلاد جليل‌زاده روزنامه‌نگار ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد

---

بازار

---