در زندگی انسان مدرن جایی برای عرفان هم هست؟

تسنيم/ کتاب «عرفان و مدرنيته»، حاصل 10 جلسه سخنراني عبدالحميد ضيايي، از پژوهشگران حوزه عرفان تطبيقي، در دانشکده علوم اجتماعي دانشگاه تهران است که در پاييز1396 به‌ پيشنهاد پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و با همکاري و حمايت انجمن جامعه‌شناسي ايران و انجمن انسان‌شناسي برگزار شده است. نويسنده که دانش‌آموخته دکتراي مطالعات تطبيقي عرفان است، در پيشگفتار کتاب در باب اهميت و ضرورت موضوع پژوهش آورده است: هرچند به نظر برخي از انديشمندان، روزگار مدرن سپري شده و ما در عهد پسامدرن نفس مي‌کشيم و بايد از «عرفان پس از مدرنيته» به مثابه تفسيري مابعد مدرن، درکي ساختارشکنانه و ضد واقع گرايانه براي برون‌رفت از معضلاتي مثل دوآليسمِ شناختي و سنتي ميان عالم بالا و عالم پايين يا جهان درون و جهان برون، يا دعوي صدق و دعوي کذب از نگرش عرفاني و... سخن در ميان آوريم، اما چنان‌که در فصول کتاب پيش رو مي‌آيد، معضل و مسئله ما ايرانيان، فعلاً مدرنيته است و گذار از جهان سنت به روزگار مدرن، نه پُست‌مدرنيسم! تبيين نسبتِ عرفان و علم، توجه به مرزهاي باريک و لغزان علم و شبه‌علم، سوء‌فهم‌هاي موجود در جامعه ايراني در باب متافيزيک و عدم تفکيک و تشخيص مابعدالطبيعه از ماوراءالطبيعه از اولويت‌ها و ضرورت‌هاي پژوهشي ايران امروز است. ...مقصود و محور اصلي اين کتاب، پرسش از نسبت عرفان با زندگي انسان مدرن است. آرزوي راقم سطور، رسيدن به نگاهي است که مي‌کوشد بدون تحريف و تخفيف مفاهيم، طرح گفت‌وگو را بين دو افق متفاوت دراندازد و اميد بسته است که با نقد آموزه‌ها و ورزه‌هاي عرفاني، بتواند به کاهش فريب‌ و خشونتِ جاري در جامعه مدد برساند. مؤلف به آسيب‌شناسي مطالعات عرفاني در ايران معاصر نيز پرداخته و معتقد است که «يکسان‌انگاريِ شيادي‌ها و شعبده‌بازي‌هاي ذهني با فضايل عرفاني، کرامت‌بازي و فضيلت‌سازي‌ بيهوده و زيان‌بار، بي‌اعتنايي به عقلانيت و علم، ارادت‌سالاري و مُريدسازي، ادعاهاي گزاف و نامدلّل، تحقير پرسشگري و دليل‌طلبي و... از جمله آفات و آسيب‌هايي است که در بندبندِ اين باغِ هزاربهار تماشايي، رخنه و رسوخ کرده و همواره نقد و آسيب‌شناسي اين معضلات از دغدغه‌هاي نگارنده اين سطور بوده است». در اين کتاب به موضوعات مختلفي از جمله ابعادِ تعارض جهان مدرن و عرفان کلاسيک، جغرافياي مفهومي عرفان و تجارب عرفاني، تيپولوژي مکاتب و جريانات عرفاني، بررسي تطبيقي انسان‌شناسي عرفاني و انسان‌شناسي مدرن، جايگاه سياست و امر سياسي در عرفان، امکان يا امتناع تأسيس انديشه سياسي برمبناي معرفت عرفاني، عرفان‌هاي نوظهور و مسئله علم، استفاده و سوءاستفاده از علوم تجربي در معنويت‌هاي مدرن، روانشناسي اجتماعي عرفان، جنگ کرامت‌ها، بررسي نقادانۀ روش‌شناسي و معرفت‌شناسي عرفان ايراني اسلامي پرداخته شده است. نگاهي به شعر اعتراض در ديوان خواجه شيراز از مهمترين ويژگي‌هاي اين کتاب، زبان ساده و نثر روان آن است و مؤلف کوشيده تا به زباني ساده و قابل فهم، مسائل فني و غامض عرفاني را تبيين و تشريح کند. کتاب «عرفان و مدرنيته»؛ بررسي امکان يا امتناعِ تأسيس انديشۀ علمي و سياسي برمبنايِ انديشۀ عرفاني در ايران، به اهتمام پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در شمارگان هزار نسخه و قيمت 42 هزار تومان منتشر شده است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد