بهاءالدین خرمشاهی: نوروز وسعت جغرافیایی و تاریخی دارد

ايبنا/ بهاءالدين خرمشاهي نويسنده، مؤلف، مترجم، روزنامه‌نگار، طنزپرداز، قرآن‌پژوه، دين‌پژوه، فرهنگ‌نويس، ويراستار، حافظ‌پژوه، شاعر، عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي، از اعضاي هيات علمي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي است. از خصايص رجال بزرگ، چندسويگي و ابعاد متعدد علمي و شخصيتي ايشان است؛ از همين روي، سخن گفتن با خرمشاهي بسيار آسان ولي سخن گفت از او بسيار مشکل است. شيوايي سبک تحرير و آثار بسيار سودمندي که در تصحيح و تحقيق کتاب‌هاي بسيار مهم به همت او تجديد حيات يافته است و امروز مرجع و مستند اهل تحقيق است وي را از هر تعريف و توصيف بي‎نياز مي‎سازد. در ادامه گفت‌وگوها با انديشمندان ايران زمين، اين‌بار -به مناسبت نوروز باستاني- با او گفت‌وگويي داشتيم، آن‌چه درپي مي‌آيد حاصل اين گفت‌وگوست. در طول تاريخ ما، بسياري از جشن‌ها از حافظه مردم رخت برسته است، راز ماندگاري نوروز چيست؟ و چرا نوروز در تمامي اين دوران از گزند فراموشي در امان مانده است؟ رمز ماندگاري سنت‌ها به درازاي زمان است، و تفسير آن‌ها اين است که ريشه در هزاران دارند. نوروز وسعت جغرافيايي و دوران تاريخي دارد. نوروز منسوب به جمشيد است که از شخصيت‌هاي اساطيري ما است. راز ماندگاري نوروز در اين است که قدمت افسانه‌اي دارد، ما کتاب‌هاي زيادي در مورد نوروز داريم. چرا ايرانيان ديوان حافظ را بر سر سفره هفت‌سين مي‌گذارند؟ بعضي‌ها ديوان حافظ را سر سفره عقد هم مي‌گذارند، حافظ حافظه ما است، چنان‌که اسم يکي از کتاب‌هاي من است. ما در همه جا و در همه حال با حافظ هستيم و چه بهتر که سر سفره عيد هم باشد. قرآن را هم سر سفره مي‌گذارند. لحظه تحويل سال فال حافظ مي‌گيريد؟ معمولا بله. تا حالا پيش آمده است که از ديوان حافظ فالي بگيريد و برايتان خاطره‌اي شده باشد؟ شبي مشغول کار روي نقدم بودم، ذهنم مشغول شد و با دل خود گفتم آيا روان پاک حافظ اين‌همه زحمت من را به چيزي مي‌گيرد. تفالي از ديوان حافظ کردم، اين ابيات آمد: بار غمي که خاطر ما خسته کرده بود عيسي دمي خدا بفرستاد و برگرفت کدام بخش از نوروز برايتان خوش‌آيندتر است؟ لحظه تحويل سال از همه پرشورتر و هيجان انگيزتر است. در قديم که ما بچه بوديم مي‌گفتند، هر آرزويي که در همان چند ثانيه لحظه تحويل سال بکنيد برآورده مي‌شود. ما هم باورمان شده بود و دعا مي‌کرديم. دعايي بود که مستجاب شده باشد؟ به گمانم بود، حالا دقيق يادم نيست ولي کلا بشر خيلي به دعا دل بسته است. خود دعا از نيروهاي اجتماعي معنوي است. انسان اصلا بدون دعا نمي‌تواند سر کند، دعا جان جوهر عبادت است. من مقاله‌اي با عنوان نقش دعا در فرهنگ شيعي دارم که در مجموعه مقالات من به چاپ رسيده است. شخصا به دعا خيلي اعتقاد دارم. يعني دقيقا همان‌طور که به نماز و روزه و... اعتقاد دارم، به دعا نيز اعتقاد راسخ دارم. دعا از عبادات مسلم نيست، بلکه از مستحبات است ولي ما مثل امر واجب دعا مي‌کنيم. لطفا خاطره نوروزي –از کودکي و بعد از آن دوران- براي ما نقل کنيد. غافلگير شدم، در مورد همان که گفتم لحظه تحويل سال دعا مستجاب مي‌شود، کشاورزي بيل به دست داشت، دعا کرد که بيل يا به طلا يا به پارو تبديل بشود، ديد دستش پارو است! واقعا چنين اتفاقي افتاده است؟ اين هم از افسانه‌ها است، چه‌قدر از شاهنامه فردوسي مطابق با واقعيت است؟ ولي بعد از اسلام واقعا سند مليت ما است. غزلي از حافظ به مناسبت نوروز مي‌خوانيد؟ زکوي يار مي‌آيد نسيم باد نوروزي از اين باد ار مدد خواهي چراغ دل برافروزي... در اين ايام کرونايي چه سفارشي به مردم داريد؟ پيام من اين است که در خانه بمانند، چرا که در خانه ماندن چيز مکروهي نيست. من که در همين فروردين، هفتاد و پنج‌ساله مي‌شوم، تقريبا شست و پنج‌سال از عمرم را در خانه گذانده‌ام. خيلي از کارهاي به اصطلاح برون‌کاري را مي‌شود در خانه انجام دادم. مثلا عده‌اي کارهاي محاسبه کامپيوتري انجام مي‌دهند، يا آن‌هايي که اهل تحقيق و پژوهش هستنند، آن‌هايي که کار سينمايي انجام مي‌دهند و فيلم‌نامه مي‌نويسند و.... اين کارها را در خانه انجام بدهند. الان اصطلاح «خانه دفتر» در جهان باب شده است، حالا بعضي‌ها دفترکارشان در خانه است، و ‌بعضي‌ها خانه‌شان در دفترشان است. #باهم_شکستش_مي‌دهيم ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد