کتاب‌هایی برای جستجوی معنویت

ايبنا/ حجت‌الاسلام والمسلمين محمد عابدي عضو هيأت علمي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي در يادداشتي 5 کتاب را با محوريت مباحث معنويت اسلامي براي مطالعه در روزهاي کرونايي به علاقه‌مندان اين حوزه معرفي کرد. محمد عابدي: معنويت مانند هر مفهوم ديگري گرفتار برداشت‌هاي متنوع بشري شده است و اين تنوع زاييده مکتب و جهان‌بيني است که هر نويسنده‌اي دارد. از اين منظر اسلام اين حق را دارد که به‌عنوان مکتب معيار و آخرين دين معتبر الهي درباره انواع مکتب‌ها و برداشت‌هاي ناشي از آن‌ها در مورد معنويت قضاوت کند. بر اين اساس پژوهشگران اسلامي کوشيده‌اند با معيار قرار دادن آموزه‌هاي ديني به نقد و ارزيابي معنويت‌ها در اديان و مکاتب مختلف بپردازند و مسيري شفاف و روشن فرارروي بشريت قرار دهند. از اين منظر شايسته است به معرفي چند اثر در اين حوزه بپردازيم که مي‌تواند چراغي در مسير حيرت زاي موجود ما در تشخيص معنويت مطلوب و معنويت الهي قرار بگيرد: 1- کتاب «مدل آرامش در اخلاق اسلامي و معنويت‌هاي جديد» نويسنده در کتاب «مدل آرامش در اخلاق اسلامي و معنويت‌هاي جديد» سعي کرده‌ است با روش مقايسه‌اي نخست بديل‌ها و الگوهاي مکاتب ديگر به‌ويژه معنويت‌هاي نوپديد را نقد و بررسي و در نهايت مدلي پيشنهادي از آرامش مبتني بر آيات و روايات اسلامي ارائه کند. بر اين اساس ايشان مباحث را در هفت فصل با عناوين: 1- آرامش در روان‌شناسي و مفاهيم متقابل، 2- کليات معنويت‌هاي جديد، 3- آرامش در معنويت‌هاي جديد، 3- آرامش در اخلاق اسلامي، 5- عوامل ايجاد آرامش، 6- موانع بقاي آرامش، 7- مقايسه و ارائه مدل، بررسي و مدل پيشنهادي آرامش از منظر اخلاق اسلامي را همراه با راهکارهاي رسيدن به آن ارائه کرده است. اين تحقيق به همت حسين باقري در 360 صفحه ازسوي دفتر نشر معارف عرضه شده است. 2- «چيستي و چگونگي معنويت اسلامي» اين کتاب محصول تلاش جمعي از نويسندگان و با نظرات علمي حجت‌الاسلام علي‌اصغر الهامي‌نيا است. مؤلف اين کتاب را در پنج فصل به رشته تحرير درآورده است که کليات، عوامل معنويت زا، آثار و کارکرد‌هاي معنويت، موانع معنويت و راهکار‌هاي تحقق عوامل معنويت و رفع موانع آن عنوان‌هاي مطالب اين کتاب هستند. نگارنده در مقدمه کتاب درباره اثر معنويت در روح و جان انسان‌ها چنين آورده است: از منظر قرآن مجيد، انسان داراي دو بعد روحي و جسمي است و همان‌گونه که جسم او نيازمند تغذيه سالم و بهداشت است، روح او نيز بايد تغذيه معنوي شود، تا رشد کند و تکامل يابد؛ با اين تفاوت که در مقابل زندگي محدود و ناپايدار جسم، روح جاويد و پايدار است و پس از گذر از دنياي مادي در سراي باقي به زندگي خويش ادامه مي‌دهد. از اين‌رو است که بايد به غذاي روح بيشتر از جسم اهميت داد. نويسنده در فصل سوم کتاب به آثار و کارکرد‌هاي معنويت پرداخته و يکي از آثار را وحدت (همبستگي و انسجام اجتماعي) برشمرده است و در بخش پنجم کتاب راهکار‌هاي تحقق عوامل معنويت و رفع موانع معنويت در اجتماع را بر مي‌شمارد. موسسه انتشارات زمزم هدايت وابسته به پژوهشگاه علوم اسلامي امام صادق (ع) کتاب معنويت اسلامي (چيستي چرايي و چگونگي) را در ۳۲۷ صفحه روانه بازار نشر کرده است. 3- کتاب «معنويت در سبد مصرف» اين کتاب از روش جامعه شناختي استفاده کرده و درصدد اثبات اين فرضيه برآمده است که در دوران معاصر، پارادايم جديدي براي دين داري رقم خورده است: پارادايم دين داري ابرعرفي. کتاب مي‌خواهد اثبات کند که سکولاريته در زمان ما تشديد يافته است. بر اين اساس، مؤلف درصدد است علت رشد و توسعه حيرت انگيز جنبش‌هاي معنوي نوپديد در دهه‌هاي آخر قرن بيستم را تبيين کند. هدف اين کتاب آن است که با بررسي مباني تحول مفهوم دين و عرفان در فرهنگ مصرفي، آشکار شود که آيا رشد معنويت‌هاي نوين و جنبش‌هاي نوپديد ديني، پس از يک دوره موثر عرفي سازي، به معني بازگشت به دين و عرفان سنتي است يا تحول کيفي عميقي در حال رخ دادن است؟ در اين راستا دو مسئله فرعي اين تحقيق، بدين قرارند: ارتباط جنبش‌هاي نوپديد ديني و معنوي با فرهنگ مصرفي چيست؟ و چه نقدهاي الهياتي و جامعه شناختي بر تحول‌هاي دين داري و عرفان گرايي قابل طرح اند؟ کتاب حاضر پس از مقدمه و تبيين چارچوب روشي و مفهومي در بخش اول، مشتمل بر هشت بخش ديگر است. در بخش دوم به معرفي دو پارادايم دين داري پيش از حاکميت فرهنگ مصرفي، يعني پارادايم تعالي گرا و پارادايم عرفي پرداخته است. بخش سوم به تحليل فرهنگ مصرفي و تحول‌هاي فرهنگي همبسته با آن اختصاص دارد. بخش چهارم تحول‌هاي مؤلفه‌هاي درون ديني يعني«خدا» و «نجات» را در دوره پساسنت که از جمله، شامل دوره حاکميت فرهنگ مصرفي نيز هست بررسي مي‌کند. در بخش پنجم، تلاش شده در ابتدا به صورت توصيفي، تحول‌هاي اخير در عرصه دين را نشان دهيم. بخش ششم اصلي ترين قسمت اين نوشتار است، تبيين پارادايمي مباني مفهومي دين در فرهنگ مصرفي را بر عهده دارد. در بخش هفتم به بررسي وضعيت عرفان در هريک از سه پارادايم دين داري پرداخته ايم. بخش هشتم به ملاحظه اي انتقادي اختصاص داده شده است و نهايتاً بخش نهم درصدد جمع بندي و در عين حال نيم نگاهي به وضعيت ايران دارد. کتاب به‌قلم بهزاد حميديه در 463 صفحه به‌همت پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي منتشر شده است. 4- «معنويت و انقلاب اسلامي» اين کتاب حاضر، معنويت و ابعاد آن را از منظر رهبر معظّم انقلاب تبيين و تشريح کرده است. اين اثر، با هدف شناخت بيش‌تر و بهتر ديدگاه‌هاي «حضرت آيت‌الله خامنه‌اي» از معنويت، لوازم، ضرورت‌ها، دستاوردها و عوامل سايش و افزايش آن گردآوري شده است. کتاب، مشتمل بر چهارده فصل است که با توجّه به رهنمودها، پيام‌ها و سخنراني‌هاي معظّم‌له در زمينة مذکور به صورت موضوعي عنوان‌بندي شده‌اند. از جمله موضوع‌هاي مورد توجّه در کتاب، مي‌توان به اين عناوين و موارد اشاره کرد: اهميت و انواع معنويت، دستاوردهاي معنويت؛ شناخت کانون‌هاي معنويت؛ جايگاه معنويت در نظام جمهوري اسلامي؛ تأثير انقلاب اسلامي بر رويکرد مجدّد انسان‌ها به معنويت؛ نقش «حضرت امام خميني (ره)» در اعتلاي معنويت در جهان؛ راه‌هاي دستيابي به معنويت و افزايش آن؛ شناخت عوامل کاهش و سايش معنويت؛ ضرورت همبستگي و همگاني پيشرفت، عدالت و علم با معنويت؛ ارزش زنان در ميدان معنويت؛ رابطة ميان جوانان و معنويت و ارتباط ميان دوري از معنويت و پروردگار با مشکلات و بدبختي‌هاي غرب. اين کتاب از سوي موسسه فرهنگي هنري قدر ولايت. در 280 صفحه به چاپ رسيده است. 5- «معنويت قدسي از نگاه قرآن» به اعتقاد نويسنده معنويت قدسي با رويکرد قرآني، به نيازها و استعدادهاي انسان نگاهي جامع دارد و با توجه به سه مقوله نياز، هدف و استعداد انسان به تنظيم داده‌هاي انديشه‌اي و رفتاري مي‌پردازد. وي ضمن ارائه تعاريف موجود از معنويت و سازمان، به آسيب شناسي آنها روي آورده و در ادامه با بررسي آيات قرآن کريم، ضمن معناشناسي معنويت قدسي، به ارکان، مباني و ويژگي‌ها و آثار آن نيز پرداخته است تا چارچوبي مشخص را از اين عرصه جديد معنويت به سامان برساند. اين فرآيند باعث نشان دادن قابليت معنويت قدسي در مديريت سازماني و نشان دادن قابليت والاي قرآن کريم در ارائه نظريه‌هاي نو در مباحث علوم انساني مي‌شود. از سويي ديگر سعي کرده است افزون بر مفهوم شناسي دقيق از واژه معنويت در نگاه قدسي و وحياني، به آسيب‌هاي ديگر مکاتب مدعي معنويت نيز اشاره کند. اين کتاب از سه فصل تشکيل شده است: 1- معنويت (معناشناسي معنويت، رويکردهاي معنويت و نسبت شناسي آن با مفاهيم همسو، آسيب شناسي معنويت غيرقدسي)، 2- معنويت در سازمان (سازمان و نظريه‌هاي آن، معنويت سازماني و رويکردهاي معنويت در سازمان)، 3- معنويت قدسي در سازمان با رويکرد قرآني (مباني، چيستي، ارکان، ويژگي‌ها و آثار معنويت قدسي از نگاه قرآن). کتاب «معنويت قدسي از نگاه قرآن؛ با رويکرد تحليل سازماني» نوشته عليرضا نوبري در ۳۶۸ صفحه توسط نشر معارف و با همکاري دانشگاه معارف اسلامي منتشر شده است. #باهم_شکستش_مي‌دهيم ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد