چند فریم کمتر دیده شده از نجف دریابندری؛ از کتاب آشپزی تا زندان!

ايرنا/ نجف دريابندري هنرمندي ديگر از خطه جنوب و شهر آبادان درگذشت. شهري که هنرمنداني ماندگار در جهان هنر کشور داشته است. از ناصر تقوايي تا کيانوش عياري، از ﺩﺍﺭﯾﻮﺵ ﻓﺮﻫﻨﮓ تا ﺣﻤﯿﺪ ﻓﺮﺥﻧﮋﺍﺩ، از ﮐﺎﻭﻩ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ تا نجف دريابندري و اما نجف دريابندري که در شهريور سال ۱۳۰۸ در شهر آبادان به دنيا آمد و در بهار سال ۹۹ در منزل خود در تهران ديده از جهان فروبست. مرگي که هيچ‌گاه باعث فراموشي او نخواهد شد چرا که آثاري دارد که او را براي هميشه ماندگار کرده است. نويسنده‌اي موفق و ضد ساختار آموزش پدرش ناخداي کشتي بود. فقر و ثروت را در کودکي تجربه مي‌کند و فقرش تا آن جا پيش مي‌رود که مجبور به ترک تحصيل مي‌شود و شايد همين خارج شدن از فضاي آموزش رسمي راهي براي او باز کرد تا نشان دهند براي نوشتن و ترجمه ماندگارترين آثار ادبي و فسلفي نيازي به مدرک دانشگاه و مدرسه نيست. از هر راهي زبان انگليسي خود را تقويت مي‌کند تا آن‌جا که قبل از ۱۸ سالگي بخش‌هايي از رمان «چارلز ديکنز» را ترجمه مي‌کند. از زندان تا آشپزي نجف در سال ۱۳۳۳، به دليل فعاليت‌هاي سياسي در آبادان به زندان افتاد و بعد از يک سال به زندان تهران منتقل شد. حبسي که او را از کار بيکار نکرد و ترجمه‌هاي بي‌نظيري در مدت ۴ ساله زندان انجام داد. علاقه او به مسائل فلسفي باعث ترجمه کتاب «تاريخ فلسفه غرب» اثر برتراند راسل شد. بازداشت او همزمان با ترجمه کتاب «وداع با اسلحه» ارنست همينگوي و در زمان کودتا سال ۱۳۳۲ به اتهام همکاري با حزب توده بود. نجف دربابندري با آثار متفاوتي که دارد به زندگي روزمره مردم راه پيدا کرده است. او علاوه بر ترجمه شاهکارهاي ادبيات جهان اثر دو جلدي «کتاب مستطاب آشپزي» را با همکاري همسرش فهميه راستکار نوشت. کتابي که نوشتن آن از زندان آغاز شد و خود او در مورد داستان نوشتن کتاب مي‌گويد که چون در زندان با آشپزي آشنا مي‌شود پس از آزادي براي او و همسرش آشپزي به يکي از سرگرمي‌هايشان تبديل مي‌شود و زماني که ايده نوشتن کتاب آشپزي شکل مي‌گيرد با اينکه همسرش در ابتدا مخالف بوده اما ۸ سال هر دوي آنها براي نوشتن «کتاب مستطاب آشپزي» وقت مي‌گذارند و اين شاهکار تا کنون ۳۰ بار تجديد چاپ شده است. کتاب آشپزي او چگونه نوشته شد؟ در ميان آثار او کتاب مستطاب آشپزي پرفروش‎ترين اثر نجف دريابندري و تنها تاليف مشترک او با همسرش زنده‌ياد فهيمه راستکار است. براساس آخرين آماري که بازار کتاب ايران در سال ۱۳۹۸ ثبت شده اين کتاب پس از ۱۸ سال و فروش يکصدهزار نسخه به چاپ سي‎ و يکم خود رسيده است. اما چه شد که اين کتاب به رشته تحرير درآمد. «ماجراي نگارش اين کتاب به سال‌ها پيش برمي‌گردد، به شبي که محمد زهرايي (مدير فقيد انتشارات کارنامه) در غياب فهيمه راستکار، مهمان دريابندري بوده و دريابندري او را مهمان خوراکي مکزيکي، از دست‌پخت‌هاي خودش، کرده است و سر همين شام زهرايي به دريابندري پيشنهاد مي‌کند که کتابي در حوزه آشپزي تأليف کند و براي همراهي با او در اين راه اعلام آمادگي مي‌کند. دريابندري در دوران زيست در آبادان و همچنين سالهاي حضور در زندان به آشپزي علاقمند مي‌گردد. در نهايت، با تشويق‌هاي مرحوم زهرايي، نجف دريابندري و مرحوم فهيمه راستکار با کمک هم، بعد از حدود هشت سال تحقيق که گاه به‌صورت ميداني انجام گرفته است، «کتاب مستطاب آشپزي، از سير تا پياز» را به‌ رشته تحرير درمي‌آورند.» (منبع: وبلاک انسان‌شناسي و فرهنگ) به جرات مي‌توان گفت اين کتاب يکي از ارزشمندترين تاليفات فرهنگي ايران معاصر است که در آن دريابندري، طبع هنري و سطح بالاي نويسندگي خود را به امري دم‎دستي و عامي، يعني آشپزي گره مي‎زند و نتيجه‎ي آن، کتابي دو هزارصفحه‎ايي از قلم نويسنده‎يِ آشپز مي‎گردد که با واژگان و تعابير بسيار جالبي نوشته شده است: چيني‎ها غذا را صرفاً تفت مي‎دهند، غذا را نيش مي‎زنند و مي‎ترسانندش و سپس غذا براي خوردن آماده مي‎شود. اين عادت در اروپايي‎ها نيز تا حدي وجود دارد. فصل‎بندي اين کتاب به صورت زير است: پيش‌گفتار، مقياس، پيمانه و قاشق، کارد و تخته‌برش بخش اول: مکتب‌هاي آشپزي- فصل اول: مکتب‌هاي مادر: ايراني، چيني، رومي- فصل دوم: آشپزي ايراني- فصل سوم: آشپزي هندي- فصل چهارم آشپزي ترکي و عربي- فصل پنجم: آشپزياسپانيايي- فصل ششم: آشپزي چيني- فصل هفتم: آشپزي ژاپني- فصل هشتم: آشپزي ايتاليايي- فصل نهم: آشپزي فرانسوي- فصل دهم: آشپزي روسي بخش دوم: آشپزخانه- فصل يازدهم: آشپزخانه: طرح و لوازم، فصل دوازدهم: بهداشت محيط‌زيست بخش سوم: مواد خوراکي- فصل سيزدهم: اجزا، فصل چهاردهم: ادويه، فصل پانزدهم: ترکيب ادويه، فصل شانزدهم: گوشت، فصل هفدهم: مرغ، فصل هجدهم: تخم‌مرغ، فصل نوزدهم: ماهي، فصل بيستم: شير و فراورده‌هاي شيري، فصل بيست‌ويکم: تره‌بار، فصل بيست‌ودوم: برنج، فصل بيست‌وسوم: آبِ يخني کتاب دوم: دستورهاي پخت‌وپز بخش چهارم: نوشيدني: گرم و سرد. ماندگارترين آثار مترجم پرکار آثار ماندگاري چون «پيرمرد و دريا» نوشته همينگوي، «يک گل سرخ براي اميلي» نوشته «ويليام فاکنر»، «معني هنر» از «آيزيا برلين»، «پيامبر و ديوانه» نوشته «جبران خليل جبران»، «عرفان و منطق» از «برتراند راسل»، نمايشنامه‌هاي «ساموئل بکت»، «هاکلبري فيين» و «بيگانه‌اي در دهکده» از «مارک تواين» تنها بخشي از کارهاي درخشاني است که از او به جاي مانده است. دريابندري علاوه بر ترجمه در زمينه نقد ادبي و هنري آثار بسياري از خود بر جاي گذاشته است و يکي از پيشگامان نقد ادبيات مدرن، تئاتر، سينما و ساير رشته‌هاي هنري در ايران بوده است. نجف دريابندري دوره بيماري طولاني را از سر گذراند و در سال ۱۳۹۳ در پي سکته مغزي در بخش آي سي يو بستري شد که اين سکته حال او را وخيم‌تر کرد و سال‌هاي پايان عمر را با تني رنجور گذراند. دريابندري را بيشتر بشناسيم دو کتاب در مورد زندگي نجف با مصاحبه از خود او به چاپ رسيده است که با خواندن هر دو کتاب مي‌توان با زواياي ناگفته‌ و جذابيت‌هاي زندگي او آشنا شد. کتاب‌هاي که جذابيت آنها از اين جهت است که با خود دريابندري مصاحبه شده است و شناختي مستقيم و بدون واسطه به خواننده مي‌دهد. «گفت‌وگو با نجف دريابندري» نام کتابي است که «مهدي مظفري ساوجي» نوشته است و کتاب دوم که قبل از اين کتاب منتشر شده بود گفتگويي با «ناصر حريري» است که نشر کارنامه به چاپ رسانده بود. #باهم_شکستش_مي‌دهيم ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد