جادو و جادوگری در ایران ۱۰۰ سال پیش/ شرح طلسم‌های ایرانی به قلم مبلغ مسیحی

همشهري آنلاين/ کتاب اسفند وحشي، با عنوان فرعي پژوهشي درباره سحر و جادو در فرهنگ عامه ايران اثر بس الن دانلدسن، مبلغ مسيحي است که ۱۱۰ سال پيش به ايران آمد و درباره باورهاي خرافي و جادويي رايج در ايران، اطلاعاتي جمع‌آوري کرد. دانلدسن اين کتاب را بر اساس تجربيات شخصي خود نوشته است. چشمِ بد، سعد و نحس روزهاي هفته و ماه، طلسم‌هاي عشق و زناشويي، خواص سنگ‌ها و فلزات، خواب و رويا و پيشگويي و داستان‌ اجنه، همه ريشه در باورهاي قديمي عامه مردم ايران دارد که از روزگاران دور و نزديک و از تلفيق مذاهب و فرهنگ‌ها و باورهاي مختلف به وجود آمده است. بس الن دانلدسن، عضو کليساي پرسبيتري امريکا و مبلغ آن فرقه مسيحي در سال ۱۹۱۰ به تهران آمد و تا دهه چهل ميلادي در مدارس تبليغي مشغول بود. او چند سال مدير مدرسه دخترانه پرسبيتري تبليغي بيت‌ئيل بود و تا سال ۱۹۴۰ و تا زمان ملي شدن مدرسه‌هاي تبليغي در ايران ماند. بعد از آنکه مبلغان مسيحي از ايران رفتند، بس و همسرش دوئايت دانلدسن که او هم مبلغ مذهبي بود، راهي هند شدند. بس دانلدسن در ۳۰ سالي که در ايران زندگي کرد، در کنار تبليغ کتاب مقدس و آموزش زبان انگليسي، مطالب کتاب اسفند وحشي را نيز جمع‌آوري مي‌کرد. مروري بر کتاب اهلِ هوا نوشته غلامحسين ساعدي / روايت کساني که گرفتار جن و پري شدند ابوالقاسم سرّي، مترجم کتاب، اسفند وحشي را پژوهشي بي‌مانند در فرهنگ عامه و افسانه‌هاي ايراني معرفي مي‌کند و آن را هم‌رده کتاب باورها و آيين‌هاي ايراني اثر آنري ماسه فرانسوي مي‌داند، هر چند که به گفته او اسفند وحشي به نسبت کتاب آنري ماسه، بيشتر بر تجربه‌هاي شخصي نويسنده استوار است. دانلدسن، در مقدمه اسفند وحشي نوشته است: «اين کتاب، بيانگر زندگاني کهن است، با ترس‌ها و خرافه‌هايش که خوشبختانه رو به نابودي دارد.» او در مقدمه از رضا پهلوي به عنوان فرمانراوي کنوني ايران ياد کرده است و از اين رو کتاب پيش از سال ۱۳۲۰ نوشته شده؛ هر چند جمع‌آوري اطلاعات مربوط به سال‌هاي قبل‌تر است. نويسنده مي‌گويد که بيشتر داده‌هايش را در خراسان جمع‌آوري کرده، اما از آن‌جا که زائران از سراسر ايران به مشهد مي‌آيند و بسياري از آنان در اين شهر مي‌مانند، جمعيت آن‌ را مي‌توان نمونه‌اي آماري دانست. دانلدسن نوشته است که بسياري از اطلاعات کتاب را از زناني گرفته است که اهل شهرهاي کرمان، يزد، اصفهان، تهران و بسياري از روستاهاي پيرامون اين شهرها بوده‌اند و البته عده کمي که از رشت، تبريز و همدان به مشهد آمده بودند. دانلدسن در ۲۶ فصل، انواع باورهاي مربوط به سحر و جادو در فرهنگ عامه ايران را توضيح داده است. از مراسم زاده شدن کودک، جن، عشق و زناشويي، نام‌ها و شماره‌ها، سوگندها و نفرين‌ها تا رويا و خواب، پيشگويي و جن‌گيري و طلسم و نشانه‌ها. نويسنده ابراز اميدواري کرده است که با وجود حرکت به سوي پيشرفت و ترقي و راه افتادن مدرسه‌ها، گسترش روزنامه‌هاي عمومي، تاسيس بيمارستان‌هاي دولتي و مراکز آموزش عالي و حرکت به سوي آزادي زنان، بساط خرافه و جادو جمع شود، چرا که «هر زماني که توده‌ها در ناداني بوده‌اند، صدها دعانويس، غيبگو و جادوگر از آنان سود جسته‌اند.» بسياري از مطالب کتاب، براي خواننده ايراني آشنا است و بسته به ميزان دانش مخاطب، ممکن است اطلاعات زيادي در اختيار او نگذارد، اما در هر حال مطالعه پژوهش اين مبلغ مسيحي در حدود ۱۰۰ سال پيش، مي‌تواند براي علاقمندان به فرهنگ عامه ايران مفيد و جالب باشد. کتاب اسفند وحشي، با عنوان فرعي پژوهشي درباره سحر و جادو در فرهنگ عامه ايران، نوشته بس الن دانلدسن با ترجمه ابوالقاسم سري توسط نشر فرهنگ جاويد منتشر شده است.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar