بیت‌های طنز برای ترویج استفاده از ماسک براساس اشعار معروف
جام جم
بروزرسانی
جام جم/ پويش اقتراح ماسک به همت نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور برگزار شده است
اين يکي رقيب ندارد؛ بعيد است پويش اقتراح ماسک در هيچ جاي جهان لنگه داشته باشد و هيچ کشوري براي کرونا چنين پويشي برگزار کرده باشد. در واقع اصل جنس است و کاملا ايراني؛ چون هم شاعرانه است، هم طنز دارد و هم پند و نصيحت مي‌کند. اگر تا به حال درباره پويش اقتراح ماسک، هيچ نشنيده‌ايد، کافي است هشتگ اقتراح ماسک را در فضاي مجازي جست‌وجو کنيد که به محفل فيض خواهيد رسيد و فيض خواهيد برد اما حالا که اينجا هستيد نگاهي هم بيندازيد به اين سفره که از دستپخت خوب محافل ادبي نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور چيده‌ايم. اتفاق عجيبي رخ نداده اما خوشمره است و دلچسب. نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور که عليرضا مختارپور دبيرکل آن است، يک پويش راه انداخته به نام اقتراح ماسک و از همه شاعران دعوت کرده که با استفاده از يکي از ابيات مشهور شاعران، يک بيت شعر با کليدواژه ماسک بسرايند و با هشتگي که اشاره شد، در فضاي مجازي منتشر کنند. بد نيست اين را هم بدانيم که اقتراح در واقع قريحه‌سنجي است و به همين شيوه شعر سرودن بر اساس اشعار ماندگار اتلاق مي‌شود. القصه که رفتيم سراغ نغمه مستشارنظام دبير شوراي ادبي نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور و اطلاعات لازم درباره اين پويش را گرفتيم و دريافتيم که بيخ گوش خودمان برخي شاعران نامدار پا فراتر گذاشته و براي ماسک و کرونا، قصيده و رباعي هم سروده‌اند.
که بود؟
نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور، پويش ادبي اقتراح ماسک را راهاندازي کرد و از همه شاعران و اهالي ادب در سراسر کشور دعوت کرد که يک تک‌بيت طنز عفيف نه هجو يا هزل، با کليدواژه ماسک بسرايند. هدف اين بود که يک بسيج همگاني از نوع شاعرانه براي رعايت توصيه‌هاي بهداشتي در مقابله با ويروس کرونا شکل بگيرد.
همه چيز از آنجا شروع شد که رهبر انقلاب به استفاده از ماسک توصيه کردند و رعايت نکردن اصول پيشگيري را ظلم به کادر درمان دانستند. محفل ادبي فيض که از سال 1397 در کتابخانه مرکزي پارک شهر در زيرمجموعه نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور راهاندازي شده براساس همين اظهارات رهبر انقلاب و نيز براي حمايت از جريان‌هاي اصيل ادبي پويش اقتراح ماسک را راهاندازي کرد.
چرا کرد؟
اقتراح ماسک يک تير بود براي چند هدف. اول از همه بهانه‌اي بود براي حمايت از کادر درمان و شکل دادن يک بسيج همگاني براي قطع زنجيره انتقال ويروس کرونا. مستشارنظام مي‌گويد: با شکل‌گيري محافل ادبي در کتابخانه‌ها، شبکه گسترده‌اي ايجاد شده که شهرها و حتي روستاها را شامل مي‌شود. اين محافل در زيرمجموعه شوراي ادبي نهاد کتابخانه‌هاي عمومي، نوعي عدالت فرهنگي را ايجاد کرده به‌خصوص در مناطقي که تنها مرکز فرهنگي مردم، يک کتابخانه است و بس. بنابراين از اين شبکه استفاده کرديم که شاعران تمام نقاط ايران بتوانند ذوق و قريحه خود را بروز دهند و چه‌بسا آثارشان منتشر شود و خودشان هم شناخته شوند. ضمن اين‌که پويش اقتراح ماسک هدف اصلي اين پويش فرهنگسازي براي استفاده از ماسک و پيشگيري از انتقال ويروس بوده است.
دبير شوراي ادبي نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور اين را هم مي‌گويد که شيوه اقتراح، يعني سرودن شعر براساس اشعار معروف و ماندگار اين حسن را دارد که اشعار جديد بهتر به ياد مخاطبان مي‌ماند و تکرارپذيري بيشتري دارد. مشتشارنظام مي‌گويد: بسياري از شعرهاي معروف در ادبيات فارسي مانند شعر مادر شهريار و ايرج ميرزا و بسياري ديگر در اقتراح محفل ادبي ملک‌الشعراي بهار سروده شده‌اند. همين‌طور شعر معروف رنج و گنج نيز بازنويسي از داستاني با همين موضوع است. بنابراين اقتراح مي‌تواند سبب سرايش شعرهاي زيبا و ماندگار شود.
چاشني طنز در پويش اقتراح ماسک هم چندان بدون هدف و برنامه نبوده است. در واقع اين قيد به پويش اضافه شد براي اين‌که برگزارکنندگانش از جمله مستشارنظام بر اين عقيده‌اند که طنز به تاثيرگذاري پويش اضافه مي‌کند و توجه بيشتري از مخاطب مي‌گيرد.
چه شد؟
پويش اقتراح ماسک، در کمتر از دو ماه به دستاوردهاي جالبي رسيد. دبير شوراي ادبي نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور مي‌گويد بيش از 2000 هشتگ ثبت شده و تاکنون حدود ده هزار بيت مرتبط با اين موضوع به دبيرخانه رسيده است. مستشارنظام توضيح مي‌دهد: استقبال قابل توجه بود و در همه استان‌ها دبيران محافل ادبي مشغول جمع‌آوري اشعار هستند. قرار است اشعار برگزيده انتخاب و منتشر شود. برخي از آنها به عنوان هداياي فرهنگي به صورت لوح يا قاب به فعالان کادر درمان اهدا مي‌شود. اين اشعار در محيط‌هاي درماني از جمله بيمارستان‌ها و نيز در کتابخانه‌ها و فضاهاي فرهنگي استفاده خواهد شد.
دستاوردهاي اين پويش و اعداد و ارقامي که به آنها اشاره شد، براي برگزارکنندگان معنا و مفهوم ويژه‌اي دارد. مثلا 10هزار بيت شعر از نظر مستشارنظام يعني 10هزار نفر ديوان شاعران بزرگ کشورمان را تورق کرده و نيز اين عدد به اين معناست که 10هزار نفر و اطرافيان آنها به التزام استفاده از ماسک فکر کرده‌اند و احتمالا آن را رعايت مي‌کنند. ضمن اين‌که مي‌توان اميدوار بود مخاطبان اين اشعار هم تحت‌تاثير قرار گرفته باشند چون خيلي‌ها معتقدند تاثير يک بيت شعر مي‌تواند از ساعت‌ها سخنراني و نصيحت بيشتر باشد.
چند نمونه کمي متفاوت اقتراح ماسک
شاعران براي پويش اقتراح ماسک سنگ تمام گذاشتند. برخي شعرشان را در يک ويدئو براي مخاطب خواندند، برخي برايش تصويرسازي کردند، برخي ديگر بيشتر از يک بيت سرودند. شاعران اهل افغانستان و پاکستان از جمله سيد حکيم بينش، احمد شهريار و کميل قزلباش هم در اين پويش شرکت کردند.
دو نمونه متفاوت از شعرهاي پويش اقتراح ماسک را اينجا بخوانيد:
روزي عقابي
عبدالجبار کاکايي اقتراحي از شعر معروف ناصرخسرو قبادياني ارائه کرده و البته توضيح داده که چون ماسک قافيه ندارد دست به تحريف قافيه زده است:
روزي ز سر سنگ عقابي به هوا خاسک/ بهر طلب طعمه پر و بال بياراسک
بر بال و پر خود ژل و الکل زد و فرمود / امروز دهان همه‌مان صاف شد از ماسک
پايين‌تر از اين گر بپرم از نظر تيز / بينم سرموي وزغي سوخته در جاسک
ناگه ز کمينگاه يکي ناقل پنهان/ زد عطسه تندي و بيفکند بر او راسک
اينش عجب آمد که ز يک بيني کوچک/ اين تيزي و اين تندي عطسه ز کجا خاسک
بر خاک فرود آمد و با خس خس سينه / لختي نظر خويش گشاد از چپ و از راسک
چون نيک نظر کرد به منقار بلندش /گفتا ز که ناليم؟ به منقار، بزن ماسک
مثل سعدي باش
رضا اسماعيلي هم براي کرونا دو رباعي سروده که در کنار قصيده و تک‌بيت و ديگر گونه‌هاي شعري جاي رباعي خالي نباشد.
هشدار! به دوستان خود غم ندهي / بيماري و درد، جاي مرهم ندهي
بي‌ماسک مرو ز خانه‌ات بيرون، تا / اي جان! «کرونا» به خلق عالم ندهي
«سعدي» که هواي باغ و بستان مي‌کرد / در روي زمين سفر فراوان مي‌کرد
گر از «کرونا» شنيده بود اوصافي / خود را به حصار خانه زندان مي‌کرد!
با اجازه شاعر
چند نمونه از تک‌بيتي شاعران مطرح براي پويش اقتراح ماسک را مي‌خوانيد که همه آنها با اجازه شاعري که از شعرش بهره گرفته‌اند، سروده و منتشر شده‌اند.
«به جان خواجه و حق قديم و عهد درست» / که هر که ماسک نزد از قبيله ما نيست
محمود اکرامي‌فر
ناگهان ماسک برانداخته‌اي يعني چه؟ / مست از خانه برون تاخته‌اي يعني چه؟
سعيد بيابانکي
به روز حشر اگر مي‌روي به سمت بهشت / دو بسته ماسک ببر احتياط در اين است
عليرضا قزوه
دل مي‌رود ز دستم، صاحبدلان خدا را / بي‌ماسک و ژل مريضي خواهد شد آشکارا
مجتبي باقي
مرا مي‌بيني و هر دم زيادت مي‌کني دردم / چرا بي‌ماسک مي‌آيي رفيق ناجوانمردم؟
ايمان طرفه
گفت‌وگو با محمود اکرامي‌فر که حدود 400 بيت شعر براي اقتراح ماسک سروده است
بي‌ماسک پشيمانم و با ماسک پريشان
تا ديروز به عنوان شاعر «يا علي گفتيم و عشق آغاز شد...» مي‌شناختيمش اما از حالا به بعد محمود اکرامي‌فر به عنوان رکورددار سرودن شعر براي کرونا هم شناخته مي‌شود. اکرامي‌فر که از ياران قديمي روزنامه جام‌جم است در اين گفت‌وگوي کوتاه اشاره مي‌کند که چه و چطور شد که از يک تک‌بيت رسيد به نزديک 400 بيت شعر براي کرونا و ماسک.
چه شد که اين‌همه شعر براي پويش اقتراح ماسک سروديد؟
شعر کمک بزرگي است براي دروني کردن فرهنگ استفاده از ماسک و اين‌طور که طبيبان گفته‌اند گويا ماسک درصد بالايي از انتقال ويروس جلوگيري مي‌کند و مانع بيمار شدن افراد مي‌شود. به همين دليل شروع کردم به سرودن. اولين تک‌بيتي براساس يک غزل از حافظ بود با نام زلف آشفته و بعد حس کردم يک تک‌بيت کفايت نمي‌کند. سراغ غزل معروف م‍پرس رفتم و بعد از آن ديگر براي خودم هم جالب و لذتبخش شد و ادامه دادم.
قصيده بلند بي‌ماسک پشيمانم و با ماسک پريشان چطور سروده شد؟
يک روز که تلويزيون تماشا مي‌کردم، آقاي حريرچي گفتند که ماسک‌شان را از پارچه پيژامه دوخته‌اند. برايم جالب شد و فکر کردم درباره ماسک شعر بلندي بگويم. سراغ درست کردن ماسک از روسري سوسن و شلوارک ساسان رفتم و رسيدم به ماجراي احتکار ماسک و سلطان ماسک و بقيه موضوعات. در نهايت يک قصيده با حدود 62 بيت سرودم. تازه بعد از اين قصيده بود که ديدم هنوز هم جا دارد درباره اين موضوع شعر بگويم. رفتم سراغ ديوان حافظ و تقريبا 250 مصرع از حافظ برداشتم و مصرع ديگري به آن اضافه کردم.
براي اقتراح به ديوان حافظ تفأل زديد يا اشعاري که به خاطر داشتيد را انتخاب کرديد؟
اولش فقط ديوان را گشودم و چند شعر را برداشتم اما براي 250 مصرعي که بعد از قصيده‌ام سراغ آنها رفتم، ديوان حافظ را برداشتم و ابياتي را انتخاب کردم که مي‌شد از آنها براي اقتراح استفاده کرد. برخي شعرها جدي و برخي ديگر طنز شده‌اند. هدف اين بود که فرهنگ استفاده از ماسک را ترويج کنيم و هر جا که مي‌شد از طنز هم بهره برده‌ام.
چقدر زمان براي سرودن اين ابيات صرف کرديد؟
از 20 روز پيش که سرودن اين شعرها را شروع کردم، در مجموع حدود 30 تا 40 ساعت وقت گذاشتم.
اخبار بیشتر درباره
اخبار بیشتر درباره
پس از این بخوانید
سه روشی که میتوان امام حسین (ع) را در کتاب به کودکان معرفی کرد
قتل عام به روش آمریکایی با آبنبات و شکلات
چالشهای نوشتن رمان تاریخی
چگونه میتوان ایرانی نبود؟
استراحت ذهن از راه مطالعه ممکن است
چگونه آثار محمدعلی اسلامی ندوشن را بخوانیم؟
ادبیات کودک، ابزاری برای امیدآفرینی و تقویت تابآوری روانی
ادبیات حماسی و اسطورهها؛ پایهگذار تداوم فرهنگ ملی
