جذاب ترین ها

«فضولی» ریشه در فضل دارد؛ نه سرک کشیدن!

خبرگزاري کتاب ايران

بروزرسانی 1400/02/05 - 15:00

خبرگزاري کتاب ايران/«علي اصغر عزيزپور» شاعر و مدرس ادبيات فارسي در تبريز، در واکنش به اظهار نظر غيرعلمي يک مدرس ادبيات در يک برنامه تلويزيوني درباره معناي «فضولي» (تخلص ملا محمد فضولي، شاعر بلندآوازه تبريزي)، گفت: «فضولي» کلمه بزرگي است و جمع «فضل» است، همانطور که جمع علم، علوم است.

پخش کليپي از يک معلم ادبيات از شبکه چهار سيما مبني بر اينکه «ملا محمد فضولي، به خاطر ترجمه اشعار صائب تبريزي، تخلص فضولي را براي خود در نظر گرفته است»، واکنش‌هاي زيادي به دنبال داشته و موجب رنجش بسياري از ترک‌زبانان شده است.

اهالي فرهنگ و ادبيات و دلبستگان اين شاعر بلندآوازه تبريزي، مي‌گويند رسانه ملي به عنوان يک رسانه رسمي نبايد با انتخاب‌هاي نادرست موجب تحريک احساسات مردمي و تحريف تاريخ يک ملت شود.

«علي اصغر عزيزپور» پژوهشگر و مدرس ادبيات فارسي و عربي در اين باره به خبرنگار ايبنا گفت: کم‌احترامي يک معلم ادبيات نسبت به شاعر بزرگ ما حکيم ملا محمد فضولي (حال دانسته يا نادانسته) اقدام ناپسندي است. من چنين تصور مي‌کنم که سخنان اين معلم از سر بي‌اطلاعي بوده است و نه عامدانه. اما اينکه تلويزيون اجازه مي‌دهد چنين صحبت‌هايي پخش بشود، موجب رنجش مي‌شود.

وي تصريح کرد: در شبکه چهار سيما عموما از انسان‌هاي فرهيخته براي بحث‌هاي کارشناسي دعوت مي‌شود و اگر مسئولان شبکه اين معلم را فرهيخته مي‌دانند، پس واي به حال افراد فرهيخته!

اين شاعر تبريزي گفت: سوال اين است که آيا کارشناس شبکه 4 نمي‌دانست که حدود 36 سال بعد از مرگ فضولي، تازه صائب تبريزي به دنيا آمده است؟! وقتي هم که صائب تبريزي به دنيا آمد، طبيعتا از بدو تولد شاعر نشده است و حداقل بايد 18 سالي داشته باشد. به عبارتي شاعر شدن صائب حدودا 50 سال بعد از مرگ فضولي روي داده است. پس چطور مي‌شود، به شاعر بزرگي مثل فضولي واژه «فضول» را نسبت مي‌دهند؟!

عزيزپور با رد اظهارات کارشناس ادبيات اين برنامه تلويزيوني درباره معناي تخلص «فضولي» تاکيد کرد: «فضولي» کلمه بزرگي است و جمع «فضل» است، همانطور که علوم جمع علم است. اينکه اين معلم ادعا مي‌کند که ملا محمد فضولي، اشعار صائب را ترجمه کرده است و به همين دليل عمدا تخلصش را فضولي گذاشته است، نشانگر جهل وي است. اگر او در اينترنت يک جستجوي ساده مي‌کرد، مي‌فهميد که صائب و فضولي چه زماني به دنيا آمده و چه زماني از دنيا رفته‌اند.

وي با اشاره به اينکه سبک هندي دنباله‌روي فضولي است، افزود: همانطور که مي‌دانيد قهرمان سبک هندي صائب تبريزي است و بيشتر اوقات مضامين شعري شاعران نزديک به هم است، و حتي اگر ترجمه‌اي هم در کار باشد، اين صائب است که اشعار فضولي را برگردانده و به اين واسطه سبک هندي با عظمتي را خلق کرده است.

عزيزپور گفت: فضولي شاعر بزرگي است که داراي چندين جلد ديوان فارسي و ترکي است. او شاعر سه زبانه (فارسي، ترکي و عربي) است و کتاب تحقيقاتي دارد که شامل رساله‌هاي فارسي است که دکتر حسين محمدزاده صديق در رابطه با آن تحقيقات زيادي کرده است و اخيرا آقايان شاهرخ نخعي و کريم اسدي از روي نسخه او در چهار جلد کليات آن کتاب را درآورده‌اند.

رسالت تاريخ ادبيات ثبت هويت‌ها و تاريخ ملت‌ها است
امير چهره‌گشا، پژوهشگر ادبيات و نويسنده کتاب «تبريز در تند باد حوادث» و «تبريز در گرداب سايه‌ها» و چندين کتاب ديگر هم در رابطه با اظهار نظر غيرعلمي مدرس ادبيات از شبکه چهار سيما، به خبرنگار ايبنا گفت: من بعد از چندين بار تماشاي اين کليپ در لحن اين معلم هيج تمسخري نديدم. اما تاکيد وي بر تخلص فضولي، نشانگر اين است که به حرف‌هاي خود مطمئن بود، با اين حال قصد توهين نداشته است.

وي بيان کرد: صحبت‌هاي اين معلم نشانگر بي‌سوادي او است که بدون توجه به تاريخ ولادت و وفات اين دو شاعر بزرگ تبريزي (ملا محمد فضولي و صائب تبريزي) اظهار نظر کرده است، اما اينکه در رسانه ملي اين اتفاق روي داده، اشتباه بزرگي است و منجر به تحريک قومي مي‌شود.

چهره‌گشا گفت: متاسفانه در نظام آموزشي ايران، واحد درسي تاريخ ادبيات ناديده گرفته‌ شده است اما اين قضيه ثابت کرد که اينطور نيست. تاريخ ادبيات يک مبحث ميان‌رشته‌اي است. تاريخ ادبيات شامل تذکره شاعران بوده و داراي اطلاعات تاريخي بسياري است. به‌طوري‌که در دوره‌هاي مختلف روابط سياسي، اجتماعي و اقتصادي در اشعار شاعران به تصوير کشيده شده است و بايد گفت در طول تاريخ، ادبيات ابزاري براي ثبت رويدادهاي تاريخي بوده است.

وي با تاکيد بر اينکه ادبيات هر قوم و سرزمين، به عنوان سپر تدافعي در برابر هجوم بيگانگان محسوب شده و ادبيات و تاريخ ادبيات ابزار مهمي براي حفظ هويت اقوام و سرزمين‌ها است، افزود: کاش از اين اشتباه‌ها درس بزرگي بگيريم که اولا در انتخاب اساتيد حسايت بيشتري از لحاظ سطح علمي به خرج دهيم و دوم اينکه رشته تاريخ ادبيات را کم‌اهميت نپنداريم.