برگزیده

نگاهی به وصیت نامه‌ امام علی(ع) در نهج البلاغه

صدا و سيما

بروزرسانی 1400/02/15 - 14:00

نگاهی به وصیت نامه‌ امام علی(ع) در نهج البلاغه

صدا و سيما/ به مناسبت فرارسيدن شب‌هاي قدر ماه مبارک رمضان، حجت الاسلام ايمان شکيبايي در جمع عزاداران اميرالمومنين (عليه السلام) که از داخل و خارج از کشوربه طور آنلاين شرکت داشتند، به تبيين وصيتنامه آن حضرت پرداخت.
حجت الاسلام ايمان شکيبايي گفت: وصاياي نقل شده از آن حضرت در نهج البلاغه را مي‌توان به دو دسته تقسيم کرد:

الف) وصيت‌هاي مکتوب آن حضرت پس از بازگشت از صفين؛ که شامل دو مورد مي‌شود:
۱) نامه ٢۴نهج البلاغه که وصيت آن حضرت درباره مال خود است و سرآغاز آن چنين است: «هذا ما امر به عبدالله علي بن ابيطالب اميرالمومنين في ماله»؛ مرحوم دشتي در ترجمه نهج البلاغه مي‌گويد اين نامه را حضرت در ٢٠ جمادي الاول سال ٣٧ هجري نوشت.

٢) نامه به فرزندش امام حسن عليه السلام که در بازگشت از صفين در سرزمين "حاضِرَيْن" نوشت.
ب) وصاياي آن حضرت پس از ضربت خوردن؛

١) وصاياي آن حضرت پس از ضربت خوردن خطاب به عموم که در دو جاي نهج البلاغه آمده: يکي خطبه ١۴٩ نهج البلاغه با عنوان "و من کلام له عليه السلام قبل موته" و ديگري نامه شماره ٢٣ با عنوان "و من کلام له عليه السلام قاله قبل شهادته علي سبيل الوصية لمّا ضربه ابن ملجم لعنة الله عليه" که با عبارت "وَصِيَّتِي لَکُمْ: أَنْ لاَتُشْرِکُوا بِاللهِ شَيْئاً" آغاز شده و سيد رضي پس از نقل آن مي‌گويد: بعضي از اين کلام در قسمت خطب آمد جز آن که در اين جا زياده‌اي است که موجب شد آن را تکرار کنيم.

٢) نامه ۴٧ با عنوان "و من وصية له عليه السلام للحسن والحسين عليهما السلام لما ضربه ابن ملجم لعنه الله" که خطاب به حسنين عليهما السلام بوده. اما در نامه ۴٧ تعبير به (و مَن بلغه کتابي) شده است که همگان بايد به محتواي آن دقت کنند؛ حضرت مي‌فرمايد:
أُوصِيکُمَا وَ جَمِيعَ وَلَدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِي
شما را، و تمام فرزندان و خاندانم را، و کساني را که اين وصيّت به آن‌ها مي‌رسد، به ترس از خدا، نظم در امور زندگي و ايجاد صلح و آشتي در ميانتان سفارش مي‌کنم، زيرا من از جدّ شما پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم شنيدم که مي‌فرمود: «اصلاح دادن بين مردم از نماز و روزه يک سال برتر است».

سه توصيه مهم
تقوا که رئيس فضائل اخلاقي است ، نظم

منظّم اگر زندگاني کني

به پيري تواني جواني کني

و صلح که حضرت به فرمايش نبوي استناد فرموده اند که آشتي دادن دو نفر از فضيلت يک سال نماز و روزه بالاتر است.
حجت الاسلام شکيبايي در ادامه افزود: حضرت ده وصيتشان را با قسم مؤکَّد ذکر مي‌فرمايند، مثل اينکه ما در فارسي مي‌گوييم: شما را به خدا اين کار را انجام بدهيد، حضرت مي‌فرمايد:خدا را خدا را در باره يتيمان، نکند آنان گاهي سير و گاه گرسنه بمانند، و حقوقشان ضايع گردد، چقدر در آيات و روايات درباره توجه به يتيم تذکر داده شده در حدّي که فرموده اند اگر يتيم گريه کند عرش الهي به لرزه مي‌افتد و در قرآن اشاره شده اگر کسي مال يتيم را مصرف کند انگار آتش خورده است.

حضرت در ادامه مي‌فرمايد: خدا را خدا را در باره همسايگان، حقوقشان را رعايّت کنيد که وصيّت پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم شماست، همواره به خوشرفتاري با همسايگان سفارش مي‌کرد تا آنجا که گمان برديم براي آنان ارثي معيّن خواهد کرد؛ تعبير خيلي لطيفي است که توصيه‌ها به قدري شديد است که همسايه مثل قوم و خويش ارث مي‌برد.

خدا را خدا را در باره قرآن، مبادا ديگران در عمل کردن به دستوراتش از شما پيشي گيرند؛ مبادا بيگانه وقتي اجناسش را دربازار عرضه مي‌کند شرط انصاف و امانتداري را رعايت کند، ولي ما نه، او دنبال پيشرفت علمي باشد، ولي ما نه، او در کارهايش صادقانه عمل کند، ولي مانه. مواظب باشيم که از قرآن به قرائتش قناعت نکنيم بلکه محتوايش را بفهميم و به آن عمل کنيم.

اگر کسي نماز را اقامه نکند خُب مسلّماً نه تنها ستون دين را استوار نخواهد کرد بلکه خدا را هم فراموش خواهد کرد.
حضرت مي‌فرمايد: خدا را خدا را در باره نماز، چرا که ستون دين شماست. بار‌ها در روايات از نماز به ستون دين تعبير شده است، چون راه ارتباطي ما با خداست، چون بازدارنده از فحشاء و منکرات است، ولي اگر کسي نماز را اقامه نکند خُب مسلّماً نه تنها ستون دين را استوار نخواهد کرد بلکه خدا را هم فراموش خواهد کرد.

خدا را خدا را در باره خانه خدا، تا هستيد آن را خالي مگذاريد، زيرا اگر کعبه خلوت شود، مهلت داده نمي‌شويد. مهلت داده نمي‌شويد يعني عذاب الهي بر سرتان نازل خواهد شد.
خدا را خدا را در باره جهاد با اموال و جان‌ها و زبان‌هاي خويش در راه خدا. جهاد با مال يعني کمک رساني مالي، جهاد با جان يعني حضور در ميدان معرکه با دشمن و جهاد با زبان يعني تبليغ دين با منطق صحيح

در روايتي نبي اکرم فرمودند اگر جهاد ترک شود سه مصيبت بر مردم پديد خواهد آمد: ذلّت، فقر، از دست دادن دين، در ادامه حضرت مي‌فرمايد: بر شما باد به پيوستن با يکديگر، و بخشش همديگر، مبادا از هم روي گردانيد، و پيوند دوستي را از بين ببريد؛ امر به معروف و نهي از منکر را ترک نکنيد که بد‌هاي شما بر شما مسلّط مي‌گردند، آنگاه هر چه خدا را بخوانيد جواب ندهد.

استاد نهج البلاغه در ادامه به توصيه حضرت به رعايت عدالت در قصاص قاتل اشاره کرد: که از ناپرهيزي در قصاص و مُثله کردن قاتل يکي از وصاياي امير مومنان امام علي(ع) که در نهج البلاغه نيز اشاره شده درباره فضيلت برقراري صلح و آشتي دادن دو نفر است که آن حضرت فرموده اند فضيلت اصلاح دادن بين مردم از نماز و روزه يک سال برتر است.
خويش پرهيز مي‌دهند.

به جز از علي که گويد به پسر که قاتل من
چو اسير توست اکنون به اسير کن مدارا

محقق نهج البلاغه در پايان ضمن يادآوري مظلوميت حضرت در زمان حياتشان و نيز مهجوريت کلام حضرت در زمان حاضر ابراز داشت: کتاب شريف نهج البلاغه در تمام عرصه‌هاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، خانوادگي، سياسي و عقيدتي براي امروز ما حرفي براي گفتن دارد، از آن فاصله نگيريم و سعي کنيم با نهج البلاغه امروز بيشتر از گذشته اُنس پيدا کنيم. در خاتمه، مجلس با نوحه سرايي يکي از مادحين اهل بيت (عليهم السلام) به پايان رسيد.