روز خیام؛ روزی برای ادبیات و علم

خيام يکي از نابغه‌هاي فرهنگ ايران است. او شاعر، طبيب، فيلسوف، عالم به علوم دقيقه و ستاره‌شناس سرآمد روزگار خود بود. امروزه خيام در ميان مردم بيشتر به واسطه رباعيات خود شهرت دارد، ولي در ميان پژوهشگران آن زمان و هنوز ستاره‌شناسي برجسته و رياضي‌داني خبره نيز هست. در واقع سهم او در تاريخ علم و مسائل مهم رياضي و هندسه و نيز تعيين و سامان‌بخشيدن به تقويم جلالي بسزا و انکارناپذير است.

اين شخصيت چند بُعدي و نکته‌ياب، طبع لطيف و ادبي خود را در رباعيات نمايان کرد. توصيه به اغتنام وقت از ويژگي‌هاي بارز رباعيات خيام است که از اين حيث با مفهوم (Carpe Diem) در ادبيات رومي و لاتين قرابت دارد. اين رباعيات چنان در شاعران چند نسل بعد از خيام تأثيرگذار بود که مي‌توان از آن به «گفتمان خيامي» در شعر فارسي تعبير کرد.

خوشبختانه محققان کارداني درباره شناخت و تحليل رباعيات خيام قلم زده‌ و سيماي اين حکيم و شاعر نامور را از ميان افسانه‌سازي‌ها و قصه‌پردازي‌ها آشکار کرده‌اند. از سوي ديگر تعدادي از صاحب‌نظران دنياي علم، جايگاه خيام رياضي‌دان و ستاره‌شناس را بررسي کرده‌اند.

خيام يکي از شخصيت‌هاي ممتاز فرهنگ ماست که شهرتي جهاني دارد، هم به واسطه رباعيات خود که ادوارد فيتز جرالد به انگليسي ترجمه‌اي آزاد از آن انجام داد و هم به دليل آثار علمي که براي آن در سطح بين‌المللي شناخته شده است. پرواضح است که شناختن و شناساندن مفاخر فرهنگي يکي از وظايف فرهنگي ماست.