از دیکتاتورهایی که می‌شناسیم تا آن‌هایی که نمی‌شناسیم

گز، خود مقدمه و پيشگفتار کتاب را نوشته و در آن به مفهوم توتاليتاريسم و تمايزش با استبداد فردي پرداخته است و «از شگفتي مواجهه‌اي مي‌گويد که زماني در دوران جواني از ديدن پوسترهاي متعدد ديکتاتورها روي درب خوابگاه دانشجويي به او دست داده بود. قرن ديکتاتورها کتابي است خواندني و جذاب، به خصوص براي افرادي که روايت‌هاي عام تاريخ عطش کنجکاوي‌شان را فرو مي‌نشاند».

اين کتاب شامل ۲۰ فصل است که در هر فصل به يک ديکتاتور پرداخته شده و تلاش شده تا روايت‌هايي عام و جذاب از زندگي و حيات سياسي ديکتاتورهايي چون لنين، موسوليني، استالين، هيتلر، يوسيپ بروز تيتو، سه کيم (پدربزرگ، پدر و پسر)، مائو، انور خوجه، پينوشه، صدام و… را براي علاقه‌مندان به تاريخ بيان کند.

«لنين، پيامبر توتاليتاريسم»، «موسوليني، از سرخ تا سياه»، «استالين، لنين امروز يا چگونه استالين، استالين شد»، «آدولف هيتلر، اهريمن آلمان»، «فرانکو، غرق ناشدني»، «فيليپ پتن»، «ديکتاتور کسي است که فرمان مي‌دهد»، «توجو هيدکي، ديکتاتور يا قرباني بي‌گناه؟»، «تيتو يا لاف بزرگ»، «در سرزمين سه کيم»، «مائو، استبداد بي‌خردي»، «انور خوجه، آخرين استالينيست»، «آلفردو استروسنر، ريش سفيد خودکامه»،‌« خاندان دوواليه، وسوسه بدترين»، «ژوزف دزيره موبوتو، چپاولگر زئير»، «معمر قذافي: نابودي باديہ نشين»، «اريش هونکر، سکاندار بلندقد جمهوري دموکراتيک المان»، «اوگوستو پينوشه، خودکامه ليبرال»، «پول پوت: کامبوج سرخ از خون»، «صدام حسين، رذل بغداد» عناوين فصل‌هاي اين کتاب را تشکيل مي‌دهند.

اين کتاب حاصل چندين سال کار گروهي از مهم‌ترين نويسندگان، مورخان، روشنفکران و روزنامه نگاران فرانسوي است. نويسندگان در اين کتاب کوشيده‌اند به جنبه‌هاي مغفول و ناشنيده از سرگذشت انسان‌هاي تماميت خواهي بپردازند که نام و آوازه‌شان بي‌شک به گوش همه ما رسيده است.

در اين ميان از قسمي ديگر از ديکتاتوري نيز سخن به ميان آمده که نوظهور است، ديکتاتوري اي که قلمروش نه پايتخت دارد و نه مرز اما بر بيش از دو ميليارد نفوس حکمراني مي‌کند: امپراتوري شبکه‌هاي اجتماعي که به زعم اليويه گز اطلاعاتش راجع به رعيت‌هايش از اطلاعات استالين در دوران پاکسازي عظيم فراتر مي‌رود: براي ارتباط با دنياي بيرون بايد از وي چت، پيام‌رسان هولدينگ تنسنت، غول اينترنت بومي عبور کرد. يک ميليارد چيني شب و روز براي برقراري ارتباط، پرداخت صورتحساب‌ها، رزرو بليت قطار و دريافت حقوق ماهانه‌شان به آن متصل مي‌شوند. در چين وي چت يعني زندگي اما وي چت با رژيم همکاري مي‌کند؛ رژيم مي‌تواند از همه داده‌هايش به ميل خود بهره‌برداري کند.

در قسمتي از اين‌کتاب در فصل تيتو يا لاف بزرگ مي‌خوانيم:

يوسيپ بروز هفتم مه ۱۸۹۲ در امپراتوري اتريش-مجارستان در کومروويچ و منطقه کروات زاگوريه به دنيا مي‌آيد. پدرش دايم‌الخمري مشهور و اهل کروات است؛ مادرش، زني پارسا که چهارده بچه به دنيا آورده و هشت فرزندش در بدو تولد يا سن پايين مرده‌اند، نيز اهل اسلووني است. او براي خوشايند مادرش به مراسم عشاي رباني (کاتوليک) مي‌رود و جزو گروه کر کليسا مي‌شود، اما از وقتي کشيش کليسا بعد از بارها ناشي‌گري‌اش کتکش مي‌زند نفرتي شديد از کليسا به دل مي‌گيرد. بايد گفت که يوسيپ کوچولو کودکي بي‌قرار است، تا جايي که اساتيدش منصرف مي‌شوند او را براي آموزش تراشکاري بفرستند چرا که بايد کل روز سر پا بماند. بنابراين شاگرد مکانيک به قفل‌سازي رو مي‌آورد که حرفه‌اي است که تحرک ديوانه‌وارش را تسکين مي‌دهد. بين شانزده تا نوزده‌سالگي، به کل امپراتوري (کرواسي، اسلووني، بوهم) و همچنين بايرن و رور سفر مي‌کند. در تريسْت مارکسيسم را کشف مي‌کند: فعالان سوسيال‌دموکرات محلي خرج او را که سرخورده و بي‌پول است مي‌دهند. سال ۱۹۱۱ در بازگشت به زاگرب، به اتحاديه جوانان سوسياليست ملحق مي‌شود.

سال بعد به خدمت نظام‌وظيفه فرا خوانده مي‌شود. نه عصباني مي‌شود نه خجالت مي‌کشد: سلطنت دودمان هابسبورگ هر چقدر هم به نظرش اجتماعي نباشد، به دليل دستگاه حکومت منسجم و ساختار نيمه‌فدرال و نيمه‌کنفدراسيوني احترامش را برمي‌انگيزد. بنابراين هرگز مسئله شانه خالي‌کردن از وظايف نظامي‌اش مطرح نمي‌شود. به عنوان ورزشکاري تمام‌عيار، در شمشيربازي و سوارکاري و ژيمناستيک خبره است. مديري قابل است که به‌سرعت به مقام سرگروهباني مي‌رسد. در سال ۱۹۱۴، با همين درجه در جبهه صرب درينا در قلب هنگ بيست‌وپنجم پياده‌نظام، جنگ را آغاز مي‌کند و بعد براي رويارويي با سپاهيان روس به رشته‌کوه‌هاي کارپات اعزام مي‌شود. او که با نيزه سوارکار چرکسي از بخش وحشي بوکووينا به‌شدت مجروح شده است روز عيد پاک سال ۱۹۱۵ اسير مي‌شود (ص.۱۴۸).

کتاب قرن ديکتاتورها ويراستۀ اليويه گز با ترجمه ابوالفضل الله‌دادي به تازگي (۱۴۰۰) از سوي نشر ققنوس با ۳۹۹ صفحه (مصور) و شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه منتشر شده است.