جذاب ترین ها
برگزیده

الیف شافاک؛ نویسنده‌ی ترک‌تباری که از ملت عشق می‌گوید

مجله ديجي کالا

بروزرسانی 1400/04/06 - 21:47

الیف شافاک؛ نویسنده‌ی ترک‌تباری که از ملت عشق می‌گوید

مجله ديجي کالا/ اليف شافاک رمان‌نويس بريتانيايي ترک‌تبار و پرفروش‌ترين نويسنده‌ي زن در ترکيه است که بعد از انتشار کتاب ملت عشق به شهرت و محبوبيت زيادي در بين خوانندگان ايراني رسيد.
بيوگرافي اليف شافاک
اليف شافاک رمان‌نويس و فعال حقوق زنان، متولد ۲۵ اکتبر سال ۱۹۷۱ در استراسبورگ فرانسه است. شافاک تحليلگر سياسي، سخنران TED Global، عضو مجمع جهاني اقتصاد در داووس و عضو شوراي روابط خارجي اتحاديه‌ي اروپا است. او در روزنامه‌ها و نشريات مهمي در سراسر جهان ازجمله فايننشال تايمز، گاردين، نيويورک‌تايمز، وال‌استريت ژورنال، اشپيگل و لارپوبليکا حضور داشته است. دولت فرانسه سال ۲۰۱۰ به او نشان شواليه‌ي هنر و ادب را اعطا کرده است.
شافاک از خانواده‌اي ترک-بريتانيايي است و در شهرها و کشورهاي مختلفي مثل مادريد، اسپانيا، عمان، اردن و کلن آلمان زندگي کرده و به همين دليل با فرهنگ‌هاي زيادي آشنا شده است و از همين رو به زبان‌هاي انگليسي، اسپانيايي و عربي مسلط است. پدرش «نوري بيلگين» فيلسوف و مادرش «شافاک آتايمان» ديپلمات بود. والدينش يک سال بعد از تولدش از همديگر جدا شدند و شافاک به همراه مادرش از استراسبورگ به استانبول رفتند و در خانه‌ي مادربزرگش زندگي کردند.
شافاک ليسانس روابط بين‌الملل، فوق‌ليسانس مطالعات زنان و دکتري علوم سياسي را از دانشگاه فني خاورميانه در آنکارا دريافت کرد، بعد از تمام شدن تحصيلاتش در دانشگاه‌هاي مختلف ترکيه، انگليس و آمريکا شروع به تدريس کرد و هم‌اکنون در دانشگاه «آکسفورد» تدريس مي‌کند. او در سال‌هاي ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ با درجه‌ي استادياري در دانشگاه ميشيگان و بعد از آن در دانشگاه آريزونا مشغول به کار شد.
شافاک پرمخاطب‌ترين نويسنده‌ي زن ترکيه است و کتاب‌هايش جزء فهرست پرفروش‌هاي ايران ‌هم قرار دارد. او علاوه بر نوشتن داستان، ترانه‌ هم سروده و در روزنامه‌هايي مثل گاردين و نيويورک‌تايمز مشغول به کار بود.
اين نويسنده‌ي ترک‌تبار با روزنامه‌نگار و سردبير سابق روزنامه‌ي راديکال، «Eyup Can Sağlık» ازدواج کرد و هم‌اکنون آن‌ها يک دختر و يک پسر دارند. او سه ماه قبل از به دنيا آمدن اولين فرزندش، به دليل اشاره به نسل‌کشي ارمني‌ها در کتاب «حرامزاده‌ي استانبول» به جرم توهين به ترک‌ها تحت پيگرد قانوني قرار گرفت؛ در نهايت به دليل نبود سند و مدرک کافي، پرونده‌ي او بسته شد.

سبک نگارش اليف شافاک

اليف شافاک به‌دليل ترکيب عناصر غربي و شرقي در داستان‌ها و روزنامه‌نگاري‌اش شهرت دارد. او منتقدي بسيار جسور در سياست‌هاي کشورش است. بسياري از منتقدان و خوانندگان، او را نويسنده‌اي مهيج، مبتکر و داراي دغدغه‌هاي سياسي مي‌دانند. او جوايز ادبي زيادي را در ترکيه و خارج از کشور برنده شده است. شافاک مي‌گويد: «خوانندگان من درباره‌ي زندگي شخصي‌اشان براي من مي‌نويسند؛ مرا به عروسي‌هايشان دعوت مي‌کنند تا شادي‌ها و غم‌هايشان را با من تقسيم کنند».
شافاک براي اولين بار در اوايل ۲۰ سالگي به تصوف علاقه‌مند شد. در واقع عشق و تصوف از مضامين اصلي آثارش به شمار مي‌روند. شافاک در مصاحبه‌اش با گاردين، راجع به اين موضوع مي‌گويد: «هرچه بيشتر در باب تصوف بخوانيد بايد بيشتر بشنويد. زماني من وابستگي احساسي شديدي پيدا کردم. وقتي جوان‌تر بودم علاقه‌اي به درک جهان نداشتم فقط مي‌خواستم تغييرش دهم؛ با فمينيسم، نيهيليسم ياحفظ محيط‌زيست. اما هرچه بيشتر درباره‌ي تصوف خواندم کمتر فهميدم. زيرا اين همان کاري است که تصوف با شما مي‌کند. شما را به فراموش کردن آنچه مي‌دانيد وا مي‌دارد. آنچه که به آن اطمينان زيادي داريد و شروع مي‌کنيد به تفکر مجدد، اين بار نه با عقلتان که با قلبتان.»

کتاب‌هاي اليف شافاک
شافاک داستان‌نويس زن برجسته‌ي ترکيه تاکنون ۱۸ کتاب نوشته است که شامل يازده رمان است. آثار او تاکنون به ۵۵ زبان زنده‌ي دنيا ترجمه شده است. اولين اثر اليف شافاک سال ۱۹۹۴، با عنوان «آناتولي اي براي چشم‌هاي بد» منتشر شد. رمان‌هاي اليف شافاک تاکنون به سه زبان‌ انگليسي، فرانسوي و ترکي منتشر شده است.
از آثاري که تاکنون به زبان فارسي ترجمه شده است مي‌توان به عناوين زير اشاره کرد؛
پنهان
آينه‌هاي شهر
محرم
شپش پالاس
برزخ
حرامزاده‌ي استانبول
ملت عشق
شرافت
شير سياه
اسکندر
شمسپاره
من و استادم
مريد معمار
سه دختر حوا
۱۰ دقيقه ۳۸ ثانيه در اين دنياي عجيب
کتاب «ملت عشق» يکي از معروف‌ترين آثار شافاک به شمار مي‌رود و رکورد پرفروش‌ترين کتاب تاريخ ترکيه را از آن خود کرد. شافاک سال ۱۹۹۸ با رمان «پنهان» جايزه‌ي «رومي» را دريافت کرد که اين جايزه به بهترين اثر ادبيات عرفاني ترکيه تعلق مي‌گيرد. آخرين رمانش با نام «۱۰ دقيقه ۳۸ ثانيه در اين دنياي عجيب» در فهرست کوتاه جايزه‌ي «بوکر» قرار گرفت.

در ادامه به تعدادي از آثار معروف اليف شافاک نگاهي انداخته‌ايم.

ملت عشق

کتاب «ملت عشق» اثر اليف شافاک، سال ۲۰۱۰ به دو زبان انگليسي و ترکي منتشر شد. اين کتاب در ترکيه با عنوان «چهل قانون عشق» شناخته مي‌شود. تا کنون بيش از ۷۵۰ هزار نسخه از اين کتاب در ترکيه و فرانسه به فروش رسيده است و در حال حاضر در ترکيه جزء پرفروش‌ترين‌ها است.
کتاب ملت عشق شامل يک مقدمه و پنج فصل است که عبارت‌اند از خاک، آب، باد، آتش و خلأ. اين کتاب دو داستان موازي را در دو فرهنگ بسيار متفاوت، با فاصله‌ي چند قرن روايت مي‌کند. شافاک اين دو روايت را به‌حدي ماهرانه به يکديگر پيوند داده است که گاهي خواننده تغيير زمان را نمي‌فهمد. روايت اول داستان در قرن بيست‌ويک ميلادي روايت مي‌شود و درباره‌ي يک خانم متأهل و خانه‌دار به نام «الا روبينشتاين» است که در ماساچوست آمريکا زندگي مي‌کند. الا در آژانس اديس کار مي‌کند و قرار است کتابي به نام «ملت عشق» اثر «عزيز زاهارا» را ويرايش کند. الا به‌واسطه‌ي اين کتاب با فردي به نام عزيز آشنا مي‌شود و اين آشنايي زندگي او را متحول مي‌کند.

دومين روايت در قرن سيزدهم روايت مي‌شود و درباره‌ي زندگي «شمس تبريزي» و سفرهايش است که در نهايت منجر به آشنايي او با «مولانا جلال‌الدين» معروف به «مولوي» در شهر قونيه است.
مضمون اصلي کتاب عشق و معنويت و تأثير آن در زندگي انسان‌ها است. در واقع کتاب ملت عشق چهل قانون عشق شمس را در فواصل زماني مختلف شرح مي‌دهد.
داستان در هر فصل از کتاب از زبان يک راوي روايت مي‌شود. اين کتاب برنده‌ي جايزه‌ي ادبي «آلف» و نامزد دريافت جايزه‌ي ادبي بين‌المللي «ايمپک دوبلين» شد. اخبار بي‌بي‌سي ۵ نوامبر سال ۲۰۱۹، کتاب چهل قاعده‌ي عشق را در ليست ۱۰۰ رمان تأثيرگذار خود قرار داد.

سه دختر حوا

کتاب «سه دختر حوا» اثر اليف شافاک اولين بار سال ۲۰۱۶ منتشر شد. شافاک درباره‌ي اين اثر مي‌گويد: «من سال‌ها پيش از آنکه اين کتاب را بنويسم، به اين موضوع فکر کرده بودم. جهاني که ما در آن زندگي مي‌کنيم، دنياي سيالي است. هرگاه اين دنيا به سمت استبداد يا انزوا پيش رود، زنان بيشترين آسيب را مي‌بينند. زنان در کشورهاي اسلامي به‌ويژه ترکيه که من در آن بزرگ شدم، با مشکلات متعددي مواجه هستند و گاه صداي آن‌ها در فضاهاي عمومي شنيده نمي‌شود. مي‌خواستم کتابي بنويسم که بازگوکننده‌ي صداي آن‌ها در اين جوامع باشد».

کتاب سه دختر حوا داستاني بسيار جذاب درباره‌ي سه دختر با نام‌هاي پري، مونا و شيرين است. پري، شخصيت اصلي داستان به دنبال خدا مي‌گردد، مونا يک مذهبي سرسخت است و شيرين شخصيتي گستاخ، نترس، ماجراجو و ليبرال دارد.
هر سه شخصيت‌ اهل کشورهاي مختلفي هستند که به دليل متفاوت بودن سطح زندگي اجتماعي‌ و خانوادگي‌اشان از لحاظ شخصيتي بسيار باهم متفاوت هستند. شيرين ايراني، مونا آمريکايي و پري ترک است و آن‌ها به صورت اتفاقي در دانشگاه آکسفورد با يکديگر آشنا مي‌شوند. پري که يک زن متأهل، ثروتمند و زيبا است، دوران کودکي‌اش در استانبول و دوران دانشجويي‌اش را در دانشگاه آکسفورد مي‌گذراند و در همان‌جا عاشق استاد فلسفه‌اش مي‌شود. پدر و مادر پري تفاوت خيلي زيادي از نظر رفتار و گفتار و عقيده باهم دارند؛ پدرش اصلا به دين اهميت نمي‌دهد و برعکس مادرش، زني متدين و بسيار متعصب است. پري بسيار سردرگم و همواره سعي دارد تا معنا و مفهوم زندگي و جايگاهش در جهان را پيدا کند.
درون‌مايه‌ي کتاب سه دختر حوا درباره‌ي فلسفه، تعصب، فمينيسم، سياست ترکيه، رابطه‌ي ناخوشايند بين شرق و غرب،، عشق، دوگانگي‌هاي شخصيتي و تروريسم است.

شير سياه

کتاب «شير سياه» اثر اليف شافاک، سال ۲۰۰۷ منتشر شد. شافاک کتاب‌هاي زيادي نوشته است ولي يکي از تفاوت‌هاي اساسي کتاب شير سياه با ساير آثارش اين است که شخصيت اصلي داستان خودش است.
داستان اين کتاب درباره‌ي دوران مجردي، ازدواج، بارداري، افسردگي پس از زايمان و بسياري از تجربه‌هاي ديگري است که اغلب زنان در سراسر دنيا آن را تجربه کرده‌اند. افسردگي پس از زايمان سالانه ميليون‌ها مادر را تحت‌تأثير قرار مي‌دهد و اليف شافاک هم مثل بيشتر زنان انتظار نداشت که يکي از افراد درگير اين افسردگي باشد؛ او هميشه از ازدواج فراري بوده و حتي در بعضي از نوشته‌هايش گفته است که چرا زن‌‌ها اين اشتباه را مي‌کنند و تن به ازدواج مي‌دهند. در نهايت اتفاقاتي در زندگي‌ شافاک رخ مي‌دهد که برخلاف عقايد و باورهايش ازدواج مي‌کند و ناگهان مدتي پس از ازدواج متوجه مي‌شود که بارادار است و اين موضوع او را بسيار آشفته و نگران مي‌کند.
شافاک در دوران بارداري‌اش يک جنگ دروني بين مادر شدن و نويسنده ماندن را تجربه مي‌کند و همين تضادهاي دروني‌اش منجر افسردگي شديد بعد از زايمانش مي‌شود. شافاک در کتاب شير سياه، درباره‌ي حس ماجراجويي‌ و علاقه‌اش به نويسندگي و به‌طور هم‌زمان از وظايف مادر بودن مي‌گويد. هنگامي‌ که دخترش متولد مي‌شود، تمام تلاشش را مي‌کند که ‌هم همسر و مادري فداکار و هم نويسنده‌اي متعهد و مؤثر باشد ولي پس از مدتي درگير احساس گناه، اضطراب و سردرگمي درباره‌ي نقش مادري مي‌شود و براي اولين بار در زندگي‌اش نوشتن را متوقف کرد.
کتاب شير سياه تنها يک داستان از تجربه‌ي قبل ،حين و بعد از بارداري شافاک نيست، بلکه داستاني شگفت‌انگيز از زندگي نويسندگان زن در طول تاريخ است؛ اينکه چگونه هر کدام به روش خودشان سعي در حل اين معضل پيش‌آمده داشته‌اند.

در قسمتي از کتاب شير سياه مي‌خوانيم:
هنگامي‌که با دسته‌اي ازگل‌هاي زنبق زرد در دست و با يک دنيا سوال و کنجکاوي در ذهن، زنگ در‌ خانه‌اش را فشار دادم مي‌دانستم اين ديدار يک فرصت دور از ذهن با تأثيري عايق و شگرف و پاسخ به سؤالات بي‌جوابي است که ساليان سال ذهنم را درباره‌ي زن بودن، مادر بودن، همسر بودن، و شاغل بودن و کلا وظايف يک زن در جامعه‌ي امروز به خود مشغول کرده بود. او با چهره‌اي بشاش و تبسمي زيبا در را باز کرد. موهاي کوتاه و مرتب وي نشان از روش زندگي داشت که وقت زيادي براي مرتب کردن و آرايش آن ندارد.