بهمنی: فریدون مشیری از ارزش ادبیات برای فرداها با خبر بود

محمدعلی بهمنی یکی از شاعران پیشکسوت ایران که از ۹ سالگی در محضر استادانی مانند فریدون مشیری حضور داشت، درباره تاثیر اشعاری که تا به امروز سروده شده‌است، بر روند ادبیات ایران گفت: نه تنها فریدون مشیری بلکه تعداد زیادی از شاعران که از سال‌های کودکی من بسیاری را پرورش دادند، از ارزش ادبیات برای فرداها با خبر بودند و برای ارتقای آن کوشش کردند. این کوشش از آغاز این روند اتفاق افتاده‌است.

به گفته این غزل‌سرا، شاعران محدود به وطن و حکومت خود نیستند، در نتیجه نباید محدود به درسی باشند که از گذشته به آن‌ها رسیده است و باید آگاهی خود را در ابعاد جهانی وسعت ببخشند.

او ادامه داد: با اینکه ارجی برای شعر گذشته قائل هستم، اما نمی‌توان ضعف‌های آن را نادیده گرفت.

شعر آزاد جهانی و متفاوت است

بهمنی با بیان اینکه شعر آزاد از نظر او اصل شعر وطن است، ادامه داد: در دوره‌های قبلی غزل به شعر ایران تحمیل شده‌است. در نتیجه غزل را دوست داریم به این دلیل که با غزل بزرگ شدیم. در روزگارهای گذشته با این غزل‌ها به شاعران ایران آموزش داده‌اند. این در حالی است که هر غزل را بخوانید، می‌بینید چند حرف تاثیرگذار دارد و باقی شیرین است؛ اما شعر آزاد جهانی و متفاوت است. سرودن غزل و بها دادن به آن حکمت عزیزانی بود که در آن سال‌ها فعالیت می‌کردند. فریدون مشیری غزل‌های برجسته‌ای دارد و همچنین آثار نزدیک به آزاد دارد.

فریدون مشیری غزل‌های برجسته‌ای دارد و همچنین آثار نزدیک به آزاد دارد

این ترانه‌سرا با اشاره به تاریخ سرودن شعر آزاد، بیان کرد: گاه گاه جلوی شاعرانی که شعر آزاد می‌گفتند، گرفته شد. این در حالی است که آن‌ها فرداهای وطن را با جهان آشنا می‌کردند. هنوز هم همین طور است. شاعران را وادار می‌کنند که شعری بگویند که برای وطن خوب باشد این در حالی است که این حرف ظلمی به وطن است و  با این کار آن را کوچک می‌شمارند.

در همه شعرها تعداد زیادی از واژگان، نادرست به کار می‌روند

بهمنی با بیان اینکه فعالیت فرهنگی مادرش که زبان فرانسوی می‌دانست در جمع ۶ نفره زنان آگاه آن دوره، موجب آشنایی او با اساتیدی مانند فریدون مشیری شده است، ادامه داد: از ۹ سالگی شاگرد این بزرگواران بودم، شرایطی پیش آمد پدر و مادر را از دست دادم و در سن کم مجبور شدم از کودکی کار کنم. فریدون مشیری و اساتیدی مانند او توانستند ذهن‌های ضعیف را تا حدی قوی کنند. بنابراین نمی‌توانیم همچنان زیر باورهای اینگونه باشیم، که شاعران حتما باید غزل بسرایند. حتی انسان خود ذهن دارد و می‌تواند برای خود اندوخته‌ای داشته باشد.

این تصنیف‌سرا با تاکید بر اینکه مشیری و خودش غزل‌هایی ارزشمند سرودند، توضیح داد: به این دلیل که از کودکی همین گونه درس می‌خواندیم غزل سرودیم، اما در این سال‌ها می‌بینم چقدر جمله‌هایی که معنی نداشته‌است، ساختم و خیلی از آن‌ها را دوست داشتم. برای مثال می‌توانید در تعداد زیادی از غزل‌ها ببینید که «اگر» را «گر» نوشته‌اند. این در حالی است که «گر» با «اگر» ارتباطی ندارد و واژه «گر» معنی گسترده‌ای برای خود دارد.

به گفته او در شعر آزاد اتفاق‌هایی از این دست از بین می‌رود. البته تکرار چنین اقداماتی در آثار شکسته مشاهده می‌شود. در همه شعرها تعداد زیادی از واژگان که نادرست به کار می‌روند، وجود دارد.

باید شعر جهانی گفت

بهمنی با تاکید بر اینکه هر انسان برای داشتن زندگی جهانی به دنیا می‌آید، ادامه داد: البته که انسان برای خدمت به وطن به دنیا می‌آید، اما در جان و خوانِشِ انسان، مطالعات جهانی جایگاه مهمی دارد. اگر شاعران مطالعه داشته‌باشند، متوجه می‌شوند که باید شعرِ جهانی گفت. منظورم توهین به غزل نیست زیرا من هم همچنان غزل می‌سرایم اما کار آزاد هم انجام می‌دهم.

این شاعر پیشکسوت با تاکید بر اینکه گفتار شعر آزاد جهانی است، افزود: در شعر آزاد هم ضعف‌هایی وجود دارد، شاعرانی شعرهایی ضعیف می‌گویند، این آثار بر بدنه شعر آزاد زخم می‌زند. اما شاعرانی هم هستند که شعر آزاد می‌سرایند و می‌توانند خود را با آن شعر در جهان معرفی کنند.

شاعران باید آگاهی جهانی خود را بالاتر ببرند تا شعر آزاد جهانی داشته باشیم

این غزل‌سرا با اشاره به اینکه ریشه‌های آموزش شعر در غزل جایگاه مهمی دارد، ادامه داد: شاعران باید آگاهی جهانی خود را بالاتر ببرند تا شعر آزاد جهانی داشته باشیم. این در حالی است که گاه در ایران این سبک اجازه انتشار ندارد و شاعرانی که به دیگر کشورها می‌روند جان شعری خود را به‌دست می‌آورند. شعر می‌تواند در شکل‌های متعدد دیگر هم باشد، به شرطی که شعر باشد.

شعر تمام شدنی نیست

بهمنی درباره کودکانی که در این روزها دغدغه شعر دارند، گفت: بسیاری از فعالیت‌های کودکان ۶ تا ۱۰ ساله رامی‌بینیم، نه اینکه شعر گفته‌باشند، اما زمانی که شعر من یا مشیری را دکلمه می‌کنند، می‌بینم در این سن و سال توانستند به ذات شعر برسند البته که حتما خانواده آن‌ها در نحوه پرورش آن‌ها تاثیر دارند.

این شاعر با تاکید بر اینکه شعر تمام شدنی نیست، توضیح داد: شعر و هنر چیزی جهانی است و این مساله را می‌توانید در کشورهای مختلف مشاهده کنید. برای مثال اعراب هم به شعر آزاد بیشتر توجه می‌کنند. در واقع در این سبک موفق شدند. این در حالی است که هرچند ممکن است در کشورهای مختلف جلوی هنر گرفته شود، اما همواره هنر راه خود را پیدا می‌کند و ادامه خواهد داشت.  

فریدون مشیری در سی‌ام شهریور ۱۳۰۵ در تهران به دنیا آمد. علاقه او به سرودن از سال‌های نوجوانی نمایان شد. چنان که در دوران دبیرستان و اوایل دانشگاه دفتری از غزل و مثنوی ترتیب داد. هنگامی که با شعر نو و قالب‌های آزاد آشنا شد از شعر کهن فاصله گرفت؛ اما یک سبک را انتخاب نکرد و میانه‌روی را برگزید؛ نه اسیر تعصبات سنت‌گرااین شد و نه مجذوب نوپردازان افراطی.

راهی که او پیش گرفت همان هدف نهایی بنیان‌گذاران شعر نو بود. او شکستن قالب‌های عروضی و کوتاه و بلند شدن مصراع‌ها و استفاده منطقی و به جا از قافیه را در قالب و فرم پذیرفته و از نظر معنی و مفهوم نیز با نگاه تازه و نو به انسان و طبیعت و جهان و آمیختن آن‌ها با احساس و نازک‌اندیشی‌های خاص خود به شعرش چهره‌ای بی‌بدیل و نو داده است. مشیری ۳ آبان ۱۳۷۹ درگذشت.