طاهره صفارزاده؛ بنیان گذار شعر نیمایی دینی

خراسان/ در سالروز درگذشت این شاعر بلند آوازه و نخستین مترجم قرآن کریم به 2 زبان فارسی و انگلیسی در گفت و گو با محسن مومنی شریف،نویسنده سرشناس،میراث ادبی او را بررسی کرده ایم
در تقویم کشور،امروز به نامِ شاعری سنت‌شکن در شعر نو و مترجمی پیشرو نام گذاری شده است؛ فردی که شیوه شاعریِ خاص خودش را داشت و اولین مترجم قرآن کریم به دو زبان فارسی و انگلیسی بود. امروز، سالروز درگذشت طاهره صفارزاده است. او متولد 27 آبان 1315 بود و در 4 آبان 1387 از دنیا رفت. صفارزاده بعد از گذراندن دوره لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه تهران، برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت. این شاعر و مترجم بزرگ معاصر در سال 2005 از سوی انجمن نویسندگان آفریقایی و آسیایی در کشور مصر به عنوان برترین زن مسلمان انتخاب شد. طاهره صفارزاده سرودن شعر را از دهه 40 آغاز و در طول دوران شاعری‌اش چند مجموعه شعر منتشر کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به این آثار اشاره کرد: «رهگذر مهتاب»، «طنین در دلتا»، «سد و بازوان»، «سفر پنجم»، «بیعت با بیداری»، «دیدار با صبح» و... . نکته قابل توجه درباره شاعری طاهره صفارزاده این است که او به زبان انگلیسی هم شعر سروده که در مجموعه «چتر سرخ» منتشر شده‌است. در پی درگذشت این مترجم و شاعر نامدار، رهبر انقلاب اسلامی در پیامی نوشتند: «درگذشت بانوی فرزانه، مترجم قرآن و نویسنده و شاعر خلاق، خانم دکتر طاهر‌ه‌ صفارزاده را به بازماندگان گرامی ایشان و به جامعه‌ ادبی و شعر کشور تسلیت می‌گویم. خدمات این بانوی با ایمان، به ویژه ترجمه‌ ماندگار قرآن کریم، حسنات او را در پیشگاه حضرت حق سنگین خواهد کرد ان‌شاءا... . رحمت و غفران الهی بر او باد».
در ادامه، گفت‌وگوی ما را با محسن مؤمنی شریف، داستان‌نویس و رئیس سابق حوزه هنری درباره شعر و شخصیت زنده‌یاد صفارزاده می‌خوانید.
 
به نظر شما این‌که گفته می‌شود طاهره صفارزاده، پایه‌گذار شعر نیمایی دینی است، درست است؟
بی تردیدخانم صفارزاده در میان نواندیشان ادبیات که مایه‌های دینی هم داشتند، پیشرو است. به قول استاد موسوی گرمارودی  میان کسانی که اهل قبله هستند و به شعر نو و شعر سپید پرداخته‌اند، خانم صفارزاده پیش‌قدم بوده  و خیلی‌ها از ایشان الهام گرفته‌اند. بنابراین به نظر من این‌که گفته می‌شود خانم صفارزاده، پایه‌گذار شعر نیمایی دینی است، ادعای بی‌جایی نیست.
 
شعر طاهره صفارزاده چه ویژگی‌هایی دارد؟
استاد محمدکاظم کاظمی چند سال پیش در کتاب «10 شاعر انقلاب» نقدی بر اشعار خانم صفارزاده نوشتند. آن‌چه برای من در شعر ایشان مهم است، این است که شعر صفارزاده، شعرِ مسئول است. اندیشه در شعر ایشان غالب است؛ البته گاهی هم در فرم و ساختار اغراق کرده، ولی در کل شعر صفارزاده معناگراست و پیام دارد. ایشان شخصیت اندیشمندی بودند که درد دین و جامعه داشتند. آن‌چه به عنوان یک زن متدین و روشنفکر در جامعه می‌دید، در شعرش بازتاب پیدا می‌کرد.
 
مترجم بودن خانم صفارزاده بر شعرش هم تأثیر گذاشته است؟
بله بسیار زیاد. ایشان شعرهای اولیه‌شان را به زبان انگلیسی سروده‌اند؛ یعنی شعر نو را از نیما نگرفته، بلکه از اصل و سرچشمه گرفته‌است.
 
می‌توان شعر صفارزاده را به عنوان شعری تأثیرگذار در دوره خود تلقی کرد؟
استاد صفارزاده به ویژه بر شاعران جوان انقلاب در اواخر سال 59 و دهه 60 تأثیر غیر قابل انکاری گذاشته است. کسانی مانند زنده یاد سید حسن حسینی که از سرآمدان شعر نیمایی است، همیشه به تأثیر گرفتن از خانم صفارزاده اذعان داشت.
 
خاطره‌ای از دوران آشنایی با ایشان دارید؟
اولین آشنایی‌ام با خانم صفارزاده به سال های 62، 63 برمی‌گردد؛ زمانی که خیلی با جایگاه ایشان در شعر آشنا نبودم. در زمان مسئولیتم در واحد آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، بارها به منزل شان رفتیم. ایشان از مشوقان تشکیل انجمن قلم ایران بودند و بسیار به این جریان امید داشتند و ما را که جوان‌تر بودیم، مرتب به حضور می‌پذیرفتند. خانم صفارزاده به ویژه در سال‌های پایانی عمرشان شخصیتی قرآنی پیدا کرده بودند و به شدت تحت تأثیر فضای قرآن بودند. حتی لحن و نحو قرآن را در اشعار اواخر عمر ایشان می‌بینید. همان زمان، مشغول کار روی نهج‌البلاغه هم بودند. مسائل سطحیِ آدم‌های دنیای امروزی، دغدغه اش نبود. وقتی پیش ایشان می‌رفتیم،برای ادامه کار، روحیه ، انگیزه و نشاط معنوی پیدا می‌کردیم. خاطرم هست زمانی که مسئول واحد ادبی حوزه هنری بودم، خانم صفارزاده به مناسبت 17 ربیع‌الاول به هر کدام از همکاران، قرآنی را که ترجمه کرده بودند هدیه دادند. ایشان از بنیان گذاران حوزه هنری بودند و در حقیقت، ایده تشکیل چنین نهادی از سوی ایشان بود.

نمونه ای از شعرهای طاهره صفارزاده:
ای سجده
ای سرو بلند نیایش‌ها
هماره برپا باش
در صبح و شام
در نیمروز
در ذات خوب تو
آسایش است
که خستگی نومیدی‌ها را
یکباره می‌برد
و روح را
از مزاحمت روزمره‌ها
آزاد می‌کند

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar