خودروهای لیموزین به روایت ایرانی!

اسب بخار/ خودروهاي تشريفات و ليموزين ها هميشه از جايگاه خاصي در مراسم هاي رسمي برخوردارند. در سراسر جهان، هنرمندان مشهور، سياست مداران، ديپلمات ها، مديران دولتي و خصوصي از ليموزين استفاده مي کنند. با اين که تعاريف متفاوتي از خودروهاي تشريفات در کشورهاي مختلف وجود دارد، اما فلسفه وجودي آن ها يکي است. در کشور ما هنرمندان و سلبريتي ها علاقه اي به استفاده از خودروي تشريفاتي نشان نمي دهند و ترجيح مي دهند با خودروي شخصي خود در سطح شهر تردد داشته باشند. چهره هاي سياسي ايران نيز بنا به موقعيت و مناسبت، ترکيبي از خودروهاي ايراني و خارجي را در ناوگان اتومبيل هاي تشريفات خود به کار مي گيرند. بيش تر مدل هاي خارجي ناوگان تشريفات ايران را برندهاي آلماني همچون بنز و ب ام و تشکيل مي دهند. اما از ميان خودروهاي توليد داخل هم خودروهايي چون کيا سراتو، نيسان تيانا، نيسان ماکسيما، رنو مگان، پژو پارس ELX و چندي ديگر به صورت گسترده و در رفت و آمدهاي رايج سياست مداران ايراني مورد استفاده قرار مي گيرند. همان طور که گفته شد، در ميان خودروهاي تشريفات ايران اثر چنداني از ليموزين ديده نمي شود. درواقع سدان هاي استاندارد به طور معمول در رنگ مشکي و در بهترين حالت با تجهيز به پنل هاي ضد گلوله، بيش ترين محبوبيت را نزد ديپلمات هاي ايراني دارند. اما خودروسازان کشورمان در طول دهه هاي گذشته، گاه به فکر طراحي ليموزين يا مدل هاي مخصوص تشريفات افتاده اند. مدل هايي که اگرچه فاصله بسياري با استانداردهاي جهاني داشته اند، اما از نظر کلاس بندي و ابعاد، تنها ليموزين هاي ايراني تاريخ صنعت خودروسازي کشورمان به حساب مي آيند. در اين مقاله نگاهي انداختيم به دو مدل از سرشناس ترين ليموزين هاي طراحي شده توسط شرکت «ايران خودرو» که با وجود داشتن برخي ويژگي هاي مثبت، هرگز نتوانستند جايگاه محکمي در ناوگان حمل و نقل تشريفات کشور، براي خود دست و پا کنند. پژو ليموزين در دهه ۷۰ شمسي با بهبود فضاي سياسي کشور و گسترش روابط ايران با جهان، سفرهاي ديپلمات هاي خارجي به کشورمان افزايش يافت. در آن زمان بود که در کنار خودروهاي وارداتي، نياز به وجود يک خودروي تشريفاتي از توليدات داخلي هم شکل گرفت. پيکان که سال ها از توليدش مي گذشت و حرف و حديث ها بر سر توقف توليد آن شنيده مي شد، به عنوان يک خودروي مردمي و اقتصادي، هرگز گزينه مناسبي براي قرار گرفتن در ناوگان تشريفات نبود. پرايد و رنو ۵ هم به دليل ابعاد کوچک و کلاس کاربري پايين، شرايط لازم براي استفاده در وزارتخانه ها را نداشتند. بنابراين تنها گزينه موجود، محصول جديد پژو در بازار ايران بود. پژو ۴۰۵ که به عنوان خودروي سال اروپا در دهه ۸۰ ميلادي و يک سدان متوسط خانوادگي، پا به خطوط توليد ايران خودرو گذاشته بود، از اواخر دهه ۷۰ شمسي به تدريج وارد ناوگان خودروهاي دولتي، حفاظت اطلاعات و نيروي انتظامي کشور شد. در همان دوران بود که تهران، پايتخت ايران، ميزبان اجلاس سران کشورهاي اسلامي شد. شرکت ايران خودرو به عنوان بزرگ ترين خودروساز دولتي، مأموريت يافت با همکاري شريک فرانسوي خود، خودرويي تشريفاتي درخور مقامات ايراني و مهمان هايشان، طراحي کند. اين چنين بود که پژو ۴۰۵ ليموزين يا پژو ليموزين، متولد شد. مرکز تحقيقات ايران خودرو مسئوليت طراحي و مهندسي نخستين ليموزين ايراني – فرانسوي را بر عهده گرفت. در طراحي و ساخت اين خودرو، ۳۵ قطعه از قطعات نسخه سدان بايد تغيير پيدا مي کرد و ۸۴ قطعه نيز به طور کلي بايد از نو ساخته مي شد! توليد پژو ليموزين از سال ۱۳۷۹ آغاز شد و تا سال ۱۳۸۵ ادامه يافت. از نيمه هاي عمر پژو ليموزين بود که شرکت ايران خودرو، قطعات ظاهري آن را با پژو پارس تعويض کرد و به اين ترتيب، پژو پارس ليموزين متولد شد. پژو پارس ليموزين با توجه به ماهيت لوکس تر پژو پارس و طراحي مدرن تر، محبوبيت بيش تري نزد مقامات و افراد جامعه يافت. پژو ليموزين و پژو پارس ليموزين، در دسته ليموزين هاي شش دَر جاي مي گيرند. هر چند اضافه شدن يک در و يک ستون اضافه در هر طرف از بدنه خودرو، بي عيب و خالي از نقص نبوده است، اما با توجه به سال طراحي اين خودرو و تازه کار بودن مرکز تحقيقات ايران خودرو در زمان اجراي اين پروژه، در مجموع مي توان نمره قبولي را به آن داد. در واقع پژو ليموزين تا امروز، اولين و آخرين اتومبيل تشريفاتي شش دَرِ توليد ايران بوده است. پس از توليد نمونه هاي اوليه، پژو ليموزين آنچنان موردتوجه کمپاني فرانسوي مادر قرار گرفت که بعدها يک نمونه از آن، در کلکسيون موزه محصولات پژو قرار گرفت و به نام ايران ثبت شد. در مجموع ۱۵۰ دستگاه پژو ليموزين به توليد رسيد که ۱۲۰ دستگاه از آن در داخل و ۳۰ دستگاه به دولت هاي هند، افغانستان، چين، پاکستان، ترکيه، آذربايجان و عراق تحويل داده شد. بعدها اين خودروها سر از مزايده هاي کوچک و بزرگ درآوردند و امروز تعداد اندکي از پژو پارس هاي ليموزين باقي مانده اند که بيش تر در مجالس و مراسم هاي خصوصي کاربرد دارند. لازم به ذکر است که عمده مدل هاي پژو ليموزين همچون پژو ۴۰۵هاي دهه ۷۰ از پيشرانه ۲٫۰۰۰ سي سي کاربراتوري برخوردارند. نکته جالب اين است که قيمت اين خودرو در سال هاي ابتدايي دهه ۸۰ شمسي، چيزي در حدود ۳۰ ميليون تومان بوده است! سمند سرير با سر آمدن عمر پژو ليموزين، ايران خودرو که تجربه ساخت اتومبيل تشريفاتي را کسب کرده بود، اين بار دست به کار شد تا نخستين محصول ملي خود را در قالبي جديد معرفي کند. سمند «سرير» در ابتدا قرار بود جايگزيني براي پژو ليموزين و ادامه دهنده راه خودروهاي تشريفاتي داخلي باشد. اما پروژه سرير آنچنان شکست خورد که نه تنها جاي پژو ليموزين را پر نکرد، بلکه در جايگاه خود نيز هرگز نتوانست موفق ظاهر شود. واژه «سرير» در زبان کهن پارسي به معناي تخت روان ترجمه شده است. نامي درخور براي نسخه تشريفاتي خودروي ملي. اما همه چيز براي سرير به خوبي انتخاب نامش پيش نرفت. سرير نخستين بار در سال ۱۳۸۳ روي خط توليد کارخانه شرکت ايران خودرو در مازندران رفت. ايران خودرو در طراحي سرير خلاف پژو ليموزين، به جاي اضافه کردن در و ستون جديد، ۳۰ سانتي متر به فاصله محوري خودرو افزود. اين کار با افزايش قطر ستون B انجام گرفت. اين سبک از تشريفاتي سازي را در نسخه هاي لانگ مرسدس بنز کلاس اِس يا ب ام و سري ۷ مي توان مشاهده کرد. اما با توجه به ماهيت نه چندان لوکس سمند و امکانات کمي که ايران خودرو براي سرير درنظر گرفته بود، اين مدل هرگز نتوانست به اندازه پژو ليموزين، کاربردي ظاهر شود. سرير را در بهترين حالت مي توان شبه ليموزيني دانست که براي خانواده هايي که به دنبال يک سمند با کابين بزرگ تر و آسايش بيش ترند، انتخابي مناسب مي تواند باشد. سرير در طراحي نماي بيروني، تفاوت خاصي با سمند LX نداشت. اما طراحي داخلي، مهم ترين بخش در هر ليموزين است که بايد با امکانات خاص، متمايز از خودروهاي معمولي باشد. ايران خودرو در رونمايي از مدل هاي اوليه سرير، افزون بر نمايشگرهاي پشت صندلي و ميزهاي تاشو براي سرنشينان عقب، يک کنسول ويژه هم در بخش عقب تدارک ديده بود که دريچه هاي تهويه و سيستم صوتي مستقل در آن تعبيه شده بود. همچنين تريم داخلي خودرو اعم از روکش هاي صندلي ها، داشبورد و رودري ها به صورت تمام سفيد درآمده بود که جلوه اي لوکس و اشرافي به کابين سرير مي داد. در مدل هاي توليدي، ديگر اثري از کنسول ويژه عقب ديده نمي شد، اما خوش بختانه تودوزي چرم سفيد، نمايشگرهاي پشت صندلي و ميزهاي تاشو به قوت خود باقي ماندند. هر چند امکانات درنظر گرفته شده براي سرير در نگاه اول مناسب بود، اما با کمي ريزبيني مي توان متوجه شد که اين خودرو چه قدر با استانداردهاي يک خودروي تشريفات فاصله دارد. به عنوان مثال در سرير به عنوان لوکس ترين نسخه سمند، همچنان از پشت سري هاي يکپارچه با صندلي براي رديف عقب استفاده شده است! يعني در خودرويي که قرار است آسايش سرنشينان عقب در اولويت باشد، آن ها نمي توانند پشت سري هاي خود را تنظيم کنند! ديگر نکته منفي به دريچه هاي کولر رديف عقب سرير باز مي گردد که تفاوتي با سمند LX ندارند! اين دريچه ها در پايين ترين ارتفاع ممکن نصب شده اند و از قابليت تنظيم جهت با باز و بست هم بي بهره اند. اين به آن معناست که اندک توجه اي به رفاه سرنشينان عقب در برخورداري از سيستم تهويه نشده است. سيستم مولتي مدياي سرير نيز قابليت هاي بسيار کمي دارد که نمي تواند رضايت سرنشينان را برآورده کند. اما نقطه قوت پروژه سرير در آن بود که ايران خودرو افزون بر تغييرات ظاهري، به تغييرات فني هم روي آورد. با توجه به وزن بيش تر بدنه، پيشرانه پژو پارس ELX که به موتور زانتيا معروف است، براي سرير انتخاب شد. اين پيشرانه با کد L4، در حقيقت نسخه ۱۶ سوپاپ همان پيشرانه XUV L3 پژو ۴۰۵ است. با اين تفاوت که ۱۱۰ اسب بخار قدرت و ۱۵۶ نيوتن متر گشتاور توليد مي کند. پيشرانه اي چالاک و پرتوان که براي سرير با ۸۷ کيلوگرم وزن بيش تر، انتخابي هوشمندانه به نظر مي رسيد. به خصوص اين که در آن سال ها هنوز خبري از پيشرانه ملي EF7 در خانواده سمند نبود. اما افزون بر نصب پيشرانه قوي تر، مجموعه ترمزهاي سرير نيز تقويت شدند. سرير نخستين عضو خانواده سمند بود که به ترمزهاي ديسکي عقب مجهز شد. همچنين سامانه ضد قفل ABS و سامانه کمکي EBD نيز همزمان با سمند LX در سرير نصب شدند. امروز يافتن يک سرير دست دوم در بازار نسبت به پژو ليموزين، به مراتب راحت تر است. هر چند سرير جنبه کاربري تشريفاتي پژو را ندارد و در بهترين حالت مي تواند در نقش يک خودروي راحت براي سفرهاي خانوادگي به کار گرفته شود. متأسفانه بعد از سرير، ديگر هيچ پروژه خودروي تشريفاتي اي در صنايع خودروسازي کشورمان تعريف نشد و پژو ليموزين و سرير جاي خود را به محصولات جديدتري همچون مگان، تيانا و سراتو دادند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد