آشنایی با اکسل خودرو و علائم خرابی آن

خودروکار/ اکسل (به انگليسي: axle) محور مرکزي يک چرخ يا دنده است. در بعضي موارد، اکسل شايد با يک ياتاقان يا بوش مکانيکي در سطح داخلي سوراخ چرخ يا دنده در جايش ثابت نگه داشته شود تا به چرخ يا دنده اجازه دهد که آزادانه به دور اکسل بچرخد. برحسب وظايف مذکور مي‌توان اکسل ها را به انواع مختلف طبقه بندي نمود. البته تنوع اکسل در خودروهاي سواري به علت سادگي مکانيزم ، محدوديت مکاني ، مکتب هاي متنوع طراحي و … بسيار گسترده تر از خودروهاي تجاري مي‌باشد. در اين مقاله با توجه به زمينه کاري شرکت تنها به ذکر و توضيح انواع اکسل در خودروهاي تجاري مي‌‌پردازيم. يک اکسل هاي صلب يا يا ثابت (Rigid Axles) در اين نوع اکسل ها محور دوراني چرخ ها دو طرف توسط يک بدنه سخت و ثابت به يکديگر متصل مي‌باشد و بدين سبب جابجايي چرخ در يک طرف منجر به جابجايي در طرف ديگر خواهد شد. استحکام بالا ، توان تحمل بار زياد و سادگي مکانيزم باعث گرديده است که اين نوع اکسل ها با توجه به قابليت کمتر در تامين راحتي سرنشين در خودروهاي تجاري کاربرد عمده اي داشته باشد. در ادامه بحث به بررسي برخي از انواع اکسل هاي صلب مي‌پردازيم. اکسل جلو فرمان پذير (Steered Rigid Front Axle) اين نوع اکسل با توجه به ظرفيت تحمل بار و شکل هندسي در جلو خودرو مورد استفاده قرار مي‌گيرد بنابراين بدنه اصلي آن به نام تيرک اصلي (Axle Beam) به منظور عدم برخورد با قسمت تحتاني موتور داراي انحنا به سمت پايين مي‌باشد .در خودروهاي موتور عقب مانند اغلب انواع ميني بوس و اتوبوس با رفع اين محدوديت شکل تيرک اصلي صاف تر مي‌باشد. سيستم ترمز، توپي و مجموعه چرخ روي قطعه اي به نام سگ دست نصب شده‌اند که خود براي ايجاد قابليت فرمان پذيري نسبت به شفتي بنام کينگ پين مي توان دوران نمايد. مکانيزم ذوزنقه اي فرمان نيز امکان فرمان گيري دوچرخ بصورت همزمان و با زواياي مختلف را فراهم مي‌نمايد. گاهي براي پايين آوردن کف اتوبوس ها (Low Floor Bus) نياز به ايجاد فرورفتگي بزرگتري در بيم اکسل مي‌باشد که در اين حالت اکسل را دروازه أي (Portal) مي‌گويند. اکسل عقب محرک (Driven Rigid Rear Axle) در اغلب خودورهاي تجاري اکسل عقب وظيفه انتقال قدرت به چرخ ها و به حرکت درآوردن خودرو را دارد لذا بدنه اصلي اين اکسل به نام پوسته اکسل عقب به عنوان پايه اي براي نصب کله گاوي (همراه با ديفرانسيل) و محل گذري براي پلوس ها نيز عمل مي‌نمايد. در کله گاوي اکسل ، جهت حرکت طولي گاردان به حرکت عرضي تبديل شده و سرعت دوراني به ميزان مورد نياز کاهش مي‌يابد. ديفرانسيل که يکي از اجزاي کله گاوي مي باشد وظيفه توزيع دور به تناسب شرايط حرکت را به عهده دارد. اکسل جلو محرک (Rigid Front Driven Axle) اين اکسل دو وظيفه انتقال قدرت و فرمان پذيري را ايفا مي‌نمايد و در خودروهاي تجاري که قدرت محرکه مي‌تواند از طريق اکسل هاي جلو و عقب منتقل مي‌شود مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين اکسل به جهت نصب کله گاوي و عبور پلوس ها داراي پوسته اي مشابه اکسل عقب است و به منظور فرمانگيري داراي کينگ پين يا محورد دوار مي‌باشد. انتقال قدرت به اکسل جلو باعث مي‌شود که علاوه بر پايداري بيشتر در خودرو امکان انجام مانورهاي مشکل تري در شرايط جاده اي سخت مانند سطوح لغزنده و ناهموار نيز فراهم شود. لذا اکثراً اين اکسل ها در خودروهاي خارج جاده اي (Off Road) يا مورد استفاده نظامي نصب شوند. در مواقعي که شرايط کاري عادي باشد و نيازي به استفاده از اکسل جلو به عنوان حرکت دهنده وجود نداشته باشد مي‌توان اتصال آنرا به جعبه دنده قطع کرده و از آن به عنوان اکسل صلب غير محرک استفاده نمود. اکسل مرده (Dead Axle) در وسايل نقليه کشيده شونده (تريلي) با تعداد محور کم اکسل ها نياز به انتقال قدرت با فرمان پذيري ندارند لذا از نوع ساده اي از اکسل که شامل يک بدنه صلب به نام پوسته اکسل ، سيستم ترمز و مجموعه چرخ مي‌باشد استفاده مي‌شود و به آن اکسل مرده (Dead Axle) در مقابل اکسل هاي محرک يا فرمان پذير گفته مي‌شود. نمونه چنين اکسلي همراه با سيستم تعليق در نشان داده شده است. گاهي از اين نوع اکسل ها براي افزايش ظرفيت باربري خودروهاي تجاري نيز استفاده مي‌شود که در اين صورت به آنها (Tag Axle) گفته مي‌شود. اين اکسل ها به تناسب کاربرد به تعداد آنها مي‌توانند از قابليت فرمان پذيري نيز برخوردار باشند. اکسل هاي تعليق مستقل (Independent Suspension Axles) در اين نوع اکسل ها هرگونه حرکتي در چرخ يک طرف خودرو تاثير قابل توجهي بر حرکت طرف دوم خودور نخواهد داشت ، چون اجزاي اکسل و تعليق در دو طرف خودرو کاملاً از يکديگر مجزا بوده و اصطلاحاً مستقل مي‌باشند. براي ايجاد چنين حالتي قطعات اکسل به عنوان اجزاي سيستم تعليق مانند فنر و ميله هاي تعادل نيز عمل مي کند لذا به اين نوع اکسل تعليق مستقل گفته مي‌شود. تعليق هاي مستقل از دو نوع عمده تشکيل يافته اند. نوع اول به نام مکفرسون (Mc Phersou) ظرفيت تحمل بار کمتري دارد لذا عمدتاً در خوردهاي سواري يا سبک مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ولي نوع دوم به نام (Double Wishbone) از ظرفيت تحمل بار بسيار زيادي برخوردار است و لذا در برخي از خودورهاي تجاري مانند اتوبوس و ميدي باس و ميني بوس به کار رفته است. عدم وجود بدنه اصلي در تعليق مستقل باعث شده است که هيچگونه محدوديت فضايي در قسمت مياني خودرو وجود نداشته باشد و از اين فضا در اتاق استفاده بهينه به عمل آيد. در نمونه چنين اکسلي براي استفاده در جلو اتوبوس هاي کف پايين Low Floor و احياناً در عقب نشان داده شده است. علائم خرابي اکسل همانطور که گفته شد، اکسل به عنوان محور نصب چرخ‌ها شناخته مي‌شود و خرابي اين سيستم در خودروهاي مختلف بسيار متداول بوده است. بسياري از رانندگان اين سوال را در ذهن خود دارند که چگونه بفهميم اکسل عقب خراب است؟ در پاسخ به اين سوال بايد گفت که خرابي اکسل عقب خودرو همواره با نشانه‌هايي همراه است. در ادامه به رايج‌ترين علائم خرابي اکسل عقب اشاره مي‌کنيم: شنيدن صداي تق تق با ريتم سريع از سمت عقب شکستگي محفظه نگهدارنده گريس و نشت آن تنظيم نبودن فرمان در اثر ضربه شديد لرزش فرمان و خودرو در هنگام رانندگي پارگي و پوسيدگي بوش اکسل عقب خودرو خرابي پلوس خودرو بنابراين اگر علائمي که گفته شد را در خودرو مشاهده کرديد، توصيه مي‌کنيم به تعميرگاه تخصصي خودرو مراجعه کنيد تا در صورت تشخيص خرابي اکسل، نسبت به تعويض آن اقدام شود. #باهم_شکستش_مي‌دهيم ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد