سبقت بهای تولید خودرو از قیمت در «تحریم»

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1399/05/21 - 16:01

سبقت بهای تولید خودرو از قیمت در «تحریم»

دنياي اقتصاد/ مرور صورت‌هاي مالي سه خودروساز بزرگ کشور طي هفت سال گذشته نشان مي‌دهد آنها در بيشتر مقاطع مبلغ فروشي بيش از بهاي تمام شده توليد داشته‌اند. اين در حالي است که خودروسازان تاکيد مي‌کنند با افزودن «ساير هزينه‌ها» هزينه توليد در بازه زماني تحت بررسي همواره بالاتر از مبلغ فروش بوده است.

طبق گزارشي که خودروسازان به بورس داده‌اند، طي سال‌هاي ۹۲ تا ۹۶ تقريبا هميشه قيمت فروش بيش از بهاي خام توليد بوده، اما در سال‌هاي ۹۷ و ۹۸، اين نسبت عکس شده است. دليل اين اتفاق نيز برقراري دوباره تحريم‌ها عليه خودروسازي ايران و به تبع آن، بروز مشکلات اقتصادي و رشد هزينه‌هاي توليد عنوان مي‌شود. مبالغي که خودروسازان به‌عنوان «هزينه توليد» به بورس ارائه داده‌اند، در واقع بهاي‌خام به شمار مي‌رود، حال آنکه به گفته آنها، با احتساب هزينه مالي، اداري، فروش و...، قيمت تمام شده بسيار بالاتر از نرخ خام در اين سال‌ها بوده و هست. به گفته خودروسازان، عدم تعادل بهاي تمام شده توليد و قيمت فروش محصولات، ريشه در قيمت‌گذاري دستوري دارد. سال هاست به خودروسازان اجازه تعيين قيمت محصولات‌شان داده نمي‌شود و از همين رو آنها به شرکت‌هايي زيان ده تبديل شده‌اند. البته با توجه به اينکه شوراي رقابت از امسال بازه زماني تغيير قيمت‌ها را کوتاه‌تر کرده، خودروسازان احتمالا در پايان سال با کاهش فاصله بهاي توليد و مبلغ فروش مواجه خواهند شد. شوراي رقابت پيش‌تر قيمت خودروها را سالي يک بار مورد بازنگري قرار مي‌داد، اما از امسال به بعد، هر سه ماه يکبار نسبت به تغيير قيمت‌ها اقدام خواهد کرد. اين در حالي است که خودروسازان معتقدند تا وقتي قيمت‌گذاري در حاشيه بازار انجام نشود، روند زيان‌دهي آنها ادامه خواهد داشت، زيرا شوراي رقابت همواره قيمت‌هايي پايين‌تر از هزينه تمام شده توليد را براي خودروهاي داخلي در نظر مي‌گيرد.

جزئيات دخل‌وخرج خودروسازان
اما سراغ صورت‌هاي مالي خودروسازان طي هفت سال گذشته برويم و ببينيم بهاي تمام‌شده و مبلغ فروش محصولات آنها طي اين سال‌ها چه افت و خيزي را تجربه کرده است. اين نکته را البته نبايد فراموش کرد که اعداد و ارقام اعلامي به‌عنوان «مبلغ بهاي تمام شده»، بهاي خام توليد است و ساير مبالغ از جمله هزينه‌هاي مالي و... در آنها لحاظ نشده است. به عبارت بهتر، اگرچه در برخي سال‌ها بهاي فروش بيش از بهاي توليد بوده، بنابراين در نگاه اول، خودروسازان سود کرده‌اند؛ با اين حال آنها مي‌گويند با اضافه شدن «ساير هزينه‌ها»، گاهي قيمت تمام‌شده از بهاي توليد بالاتر رفته و زيان نصيب شان شده است.

ابتدا از ايران‌خودرو شروع کنيم، شرکتي که طي سال ۱۳۹۲ چيزي حدود ۷ هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان صرف توليد محصولات خود کرد. اين در حالي بود که مبلغ فروش اين شرکت نزديک به ۸ هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان اعلام شد. در سال ۹۲ به ويژه ۹ ماه آن و تا قبل از توافق هسته‌اي، خودروسازي ايران در اوج تحريم قرار داشت، بنابراين نه فقط ايران خودرو بلکه ديگر شرکت‌هاي خودروساز داخلي نيز بسيار کمتر از ظرفيت خود تيراژ داشتند. در سال ۹۳ اما با توجه به بهبود روابط با خارج، اوضاع خودروسازي بهتر شد و تيراژ بالا رفت. ايران‌خودرو در اين سال حدود ۱۴ هزار و ۲۳۰ ميليارد تومان صرف توليد محصولات خود کرده و در مقابل، نزديک به ۱۶ هزار و ۷۵۰ ميليارد تومان بهاي فروش خودروهاي توليدي‌اش بوده است. با اين حساب، نسبت بهاي فروش به توليد ايران خودرو در سال ۹۳، از حدود هزار ميليارد تومان به ۲هزار و ۵۲۰ ميليارد تومان رسيده است که رشدي حدودا ۱۵۴ درصدي را نشان مي‌دهد.

بررسي عملکرد ايران‌خودرو در سال ۹۴ نيز نشان مي‌دهد مبلغ فروش محصولات اين شرکت بيش از مبلغ بهاي تمام‌شده آنها بوده است. بر اين اساس، آبي‌هاي جاده مخصوص حدود ۱۶ هزار و ۴۸۰ ميليارد تومان صرف توليد محصولات خود کرده‌اند و در مقابل، بهاي فروش آنها نزديک به ۱۸ هزار و ۴۲۰ ميليارد تومان رسيده است. بنابراين مبلغ فروش آبي‌هاي جاده مخصوص باز هم بيش از هزينه خام توليدشان بوده؛ هرچند اين نسبت در مقايسه با سال ۹۳ پايين آمده است. اختلاف بهاي خام توليد با مبلغ فروش ايران خودرو در سال ۹۴، به يک هزار و ۹۴۰ ميليارد تومان رسيده که نسبت به ۹۳، کاهش ۲۳ درصدي را نشان مي‌دهد.

بيشتر بودن مبلغ فروش نسبت به بهاي توليد در ايران خودرو، طي سال ۹۵ نيز رخ داده است. اين شرکت در اين سال حدود ۲۳ هزار و ۵۵۰ ميليارد تومان صرف توليد محصولاتش کرده و در مقابل، نزديک به ۲۵ هزار و ۷۹۰ ميليارد تومان کسب درآمد از ناحيه فروش داشته است. بنابراين طي سال تحت بررسي، اختلاف بهاي فروش و توليد خام ايران‌خودرويي‌ها عدد دو هزار و ۲۴۰ ميليارد تومان را نشان مي‌دهد. مقايسه اين رقم با سال ۹۴ نيز نشان مي‌دهد نسبت موردنظر (اختلاف بهاي توليد با فروش)، ۵/ ۱۵ درصد بالا رفته است.

طبق صورت‌هاي مالي ايران خودرو، اين شرکت در سال ۹۶ نيز بهاي فروشي بيش از بهاي خام توليد داشته است. آبي‌هاي جاده مخصوص توانسته‌اند در اين سال بهاي فروش خود را به حدود ۳۱ هزار و ۴۵۰ ميليارد تومان برسانند، حال آنکه مبلغ بهاي تمام شده خام توليدشان حول و حوش ۲۹ هزار و ۵۹۰ ميليارد تومان برآورد بوده است. با تفريق اين دو از يکديگر، عدد هزار و ۸۶۰ ميليارد تومان به دست مي‌آيد که در مقايسه با سال ۹۵، کاهشي ۱۷ درصدي را نشان مي‌دهد. در سال ۹۷ اما اوضاع عکس شده است، چه آنکه ايران‌خودرويي‌ها بدون احتساب هزينه‌هاي مالي و... نيز زيان ديده‌اند. طبق گزارش موجود، اين شرکت در سال ۹۷ حدود ۲۳ هزار و ۶۲۰ ميليارد تومان صرف توليد کرده، اما بهاي فروش آن ۲۰ هزار و ۴۰۵ ميليارد تومان بوده است. بنابراين اختلاف بهاي توليد و فروش در سال تحت بررسي، ۳ هزار و ۲۱۵ ميليارد تومان بوده است که نسبت به ۹۶، حدود ۷۳ درصد رشد کرده است. اينکه چرا در سال ۹۷ چنين اتفاقي براي ايران خودرو افتاده و بهاي خام توليد از مبلغ فروش پيشي گرفته، بيش از هر مساله ديگري با تحريم و به تبع آن، رشد شديد هزينه‌هاي توليد در ارتباط بوده است. در نهايت اما ايران خودرو طي سال گذشته نيز با افزايش بهاي توليد نسبت به مبلغ فروش مواجه بود، چه آنکه حدود ۳۸ هزار و ۲۱۰ ميليارد تومان صرف توليد محصولات خود کرده اما در مقابل، درآمدي حدود ۳۳ هزار و ۳۲۰ ميليارد تومان از ناحيه فروش نصيب اين شرکت شده است. با اين حساب، نسبت بهاي توليد به فروش ايران خودرو در سال ۹۸ به چهار هزار و ۸۹۰ ميليارد تومان رسيده است. مقايسه اين عدد با سال ۹۷ نيز حکايت از صعود «نسبت بهاي توليد به بهاي فروش» ايران خودرو دارد، يعني ۲/ ۵۵درصد رشد.

از ايران‌خودرو بگذريم و به سايپا برويم و ببينيم هزينه‌هاي توليد و بهاي فروش محصولات اين شرکت طي بازه زماني تحت‌بررسي چقدر بوده است. سايپايي‌ها در سال ۱۳۹۲، بيش از سه هزار و ۴۰۰ ميليارد تومان صرف بهاي تمام‌شده توليدشان کرده‌اند و در مقابل مبلغ فروش آنها نيز نزديک به ۳‌هزار و ۶۸۰ ميليارد تومان بوده است. در سال ۱۳۹۳ هم سايپا توانسته بيش از ۶ هزار و ۹۰۰ ميليارد تومان خودرو بفروشد؛ حال آنکه مبلغ تمام‌شده توليد اين شرکت کمتر از پنج هزار و ۸۰۰ ميليارد تومان اعلام شده است. بنابراين نسبت اختلاف هزينه توليد خام و بهاي فروش سايپا در سال ۹۳ و نسبت به ۹۲ رشدي ۴۰۰ درصدي را نشان مي‌دهد. در سال ۹۴ نيز سايپا پنج هزار و ۷۶۱ ميليارد تومان صرف توليد محصولات خود کرده‌، حال آنکه بهاي فروش اين شرکت شش هزار و ۹۲۵ ميليارد تومان بوده است؛ يعني اختلافي هزار و ۱۶۴ ميليارد توماني و ۵/ ۶ درصد افزايش نسبت به ۹۳. طي سال ۹۵ نيز حدود چهار هزار و ۹۲۰ ميليارد تومان بهاي تمام شده توليد سايپا بوده، اما بهاي فروش آن پنج هزار و ۸۷۲ ميليارد تومان اعلام شده است، يعني اختلافي ۹۵۲ ميليارد توماني. بنابراين اختلاف بهاي خام توليد و فروش سايپا در ۹۵ و نسبت به ۹۴، بيش از ۷/ ۲۱ درصد کاهش يافته است. در سال ۹۶ نيز سايپايي‌ها حدود هفت هزار و ۱۰۴ ميليارد تومان صرف توليد محصولات‌شان کرده‌اند و در مقابل، حدودا ۹ هزار و ۴۳ ميليارد تومان مبلغ فروش شان بوده است که اختلافي هزار و ۹۳۹ ميليارد توماني را نشان مي‌دهد. بنابراين در مقايسه با سال ۹۵، اختلاف بهاي خام توليد و فروش، ۱۰۴ درصد رشد کرده است.

در سال ۹۷ اما نسبت هزينه و فروش محصولات سايپا عکس شده؛ به‌نحوي‌که ۱۰ هزار و ۴۳۰ ميليارد تومان مبلغ بهاي تمام‌‌‌‌شده اين شرکت بوده، اما مبلغ فروش، عدد هشت هزار و ۴۷۵ ميليارد تومان را نشان مي‌دهد. با توجه به اختلاف هزار و ۹۹۵ ميليارد توماني بين بهاي توليد و فروش، اين نسبت در مقايسه با سال ۹۶ کمتر از يک دهم درصد بالا رفته است. سرانجام در سال ۹۸ نيز بهاي توليد محصولات سايپا به ۱۳ هزار و ۳۷۷ ميليارد تومان رسيده که نسبت به مبلغ ۱۴ هزار و ۳۰۳ ميليارد توماني فروش، اختلافي ۹۳۶ ميليارد توماني را نشان مي‌دهد؛ يعني ۵۳درصد افت نسبت به ۹۷.

به پارس‌خودرو برويم و ببينيم سومين خودروساز بزرگ ايران چه کارنامه‌اي در بحث بهاي توليد و فروش در بازه زماني تحت بررسي از خود به‌جا گذاشته است. مبلغ بهاي تمام‌شده توليد اين شرکت در سال ۱۳۹۲ بيش از ۸۶۱ ميليارد تومان بوده، اما مبلغ فروش آن کمي بيش از ۸۹۰ ميليارد تومان بوده است. در سال ۹۳ نيز مبلغ بهاي تمام‌شده توليد پارس‌خودرو به حدود ۸۸۰ ميليارد تومان رسيده که با مبلغ فروش تقريبا برابري مي‌کند. بنابراين نسبت اختلاف بهاي خام توليد و فروش پارس‌خودرو در سال ۹۳ و در مقايسه با ۹۲، کمتر يک دهم درصد است. طي سال ۹۴ نيز مبلغ بهاي تمام‌شده توليد پارس‌خودرو بيش از هزار و ۵۶۳ ميليارد تومان بوده و در مقابل، مبلغ فروش به يک‌هزار و ۷۰۱ ميليارد تومان رسيده است؛ يعني اختلافي ۱۳۸ ميليارد توماني که نسبت به ۹۳، رشد قابل توجهي را نشان مي‌دهد.

در سال ۹۵ نيز مبلغ فروش پارس‌خودرو چهار هزار و ۳۳۳ ميليارد تومان بوده، اما بهاي خام توليد اين شرکت حدودا سه هزار ۸۹۶ ميليارد تومان ثبت شده است. بنابراين بين اين دو اختلافي ۴۳۷ ميليارد توماني برقرار است که نسبت به ۹۴، بالغ بر ۲۱۷ درصد رشد را نشان مي‌دهد. در سال ۹۶ نيز مبلغ فروش پارس‌خودرو عدد ۶ هزار و ۶۷۹ ميليارد تومان را به ثبت رسانده، اما مبلغ بهاي تمام‌شده توليد آن، ۶ هزار و ۱۴۶ ميليارد تومان اعلام شده است؛ يعني اختلافي ۵۳۳ ميليارد توماني و ۲۲درصد افزايش نسبت به ۹۵. طي سال ۹۷ اما داستان ايران‌خودرو و سايپا براي پارس‌خودرو نيز تکرار شده، چه آنکه مبلغ بهاي تمام شده توليد اين شرکت با عدد چهار هزار و ۲۵۴ميليارد تومان از مبلغ فروش آن يعني سه هزار و ۸۵۲ ميليارد تومان جلو زده است. با توجه به اختلاف ۴۰۲ ميليارد توماني بهاي خام توليد و فروش، اين نسبت در مقايسه با ۹۶حدود ۶/ ۲۴ درصد کاهش داشته است. نهايتا در سال ۹۸، پارس‌خودرو هزار و ۱۵۲ ميليارد تومان صرف توليد محصولاتش کرده و از محل فروش، هزار و ۹۶ ميليارد تومان به دست آورده است که اختلافي ۵۶ ميليارد توماني را نشان مي‌دهد. با توجه به اين رقم، نسبت اختلاف بهاي خام توليد و فروش پارس‌خودرو در سال ۹۸، حدود ۸۷ درصد افت داشته است.

هرچند بررسي مبالغ بهاي تمام‌شده توليد و مبلغ فروش خودروسازان طي سال‌هاي ۹۲ تا ۹۸، در ظاهر نشان مي‌دهد آنها در بيشتر اين سال‌ها سود کسب کرده‌اند، اما چون ديگر هزينه‌ها (به‌خصوص هزينه‌هاي مالي) در مبلغ بهاي تمام‌شده توليد حساب نشده، سه خودروساز بزرگ کشور عملا دوراني ضررده را پشت‌سر گذاشته‌اند و هنوز هم در زيان هستند.