بهترین زمان تعویض روغن موتور خودرو را چطور حساب کنیم؟

اما در مورد مدت‌زمان سپري شده از عمر روغن موتور چطور؟ اگر ميزان استفاده شما از خودرو کمتر از ۴۸۰۰ کيلومتر باشد و از نظر مسافت طي شده هنوز موعد تعويض روغن موتور نرسيده باشد، ولي از عمر آن بيش از سه ماه گذشته باشد، چه تصميمي مي‌گيريد و در چنين شرايطي واقعا براي عوض کردن روغن موتور خودروي‌تان به تعويض روغني‌ها مراجعه مي‌کنيد؟ جواب اين سوال معمولا منفي است. جالب اينجاست که خيلي‌ها در اين مورد مي‌گويند روغن يک فرآورده نفتي است که هزاران سال به‌صورت فسيل زير زمين مدفون بوده است. حال اگر شش ماه يا يک سال هم در خودرو بلااستفاده بماند چه مشکلي پيش مي‌آيدs

بازه زماني در تعويض روغن مهم است؟

جالب است بدانيد بي‌توجهي به بازه زماني سه ماهه براي تعويض روغن موتور خودرو ناشي از نوعي غفلت همگاني است که تقريبا در همه جاي دنيا رايج است و البته خيلي هم بي‌راه نيست!

آزمايش‌هايي که در سال ۱۳۸۷ شمسي / ۲۰۰۸ ميلادي از سوي آزمايشگاه «بلک استون» در ايالات متحده صورت گرفت، حاکي از آن است که حتي اگر روغني به مدت ده سال دست‌نخورده باقي‌مانده باشد، با وجود اين‌که کثيف شده و برخي از خواص خود را از دست داده، اما همچنان قابل مصرف است و استفاده از آن آسيبي را متوجه خودرو‌ نمي‌کند!

در اين حالت ممکن است بعضي از شاخص‌هاي روغن موتور دستخوش تغييراتي شده باشند؛ براي مثال «عدد قلياييت» يا TBN) Total Base Number) را که يکي از شاخصه‌هاي بسيار مهم روغن است در نظر بگيريد. اين عدد نشان مي‌دهد روغن تا چه حدي توانايي مقابله در محيط‌هاي اسيدي را دارد و به طور عادي بايد بالاتر از ده باشد. جالب اينجاست که پس از گذشت ده سال ممکن است اين شاخص تا پنج هم کاهش يافته باشد، ولي باعث نمي‌شود روغن کارايي خود را به‌طور کامل از دست داده باشد.

همچنين محققان دريافتند اين روغن مقداري از افزودني‌هاي خود را همچنان حفظ کرده و با وجود اين‌که درصد رطوبت آن کمي بالاست، استفاده از آن باعث آسيب رساندن به موتور خودرو نمي‌شود.

ممکن است اين سوال براي شما هم به وجود آمده باشد که آيا مي‌توان براي تعويض روغن موتور خودرو ده سال صبر کرد؟

واضح است که جواب اين پرسش منفي است، اما اگر موعد زماني تعويض روغن موتور خود را فراموش کرديد، اصلا جايي براي نگراني وجود ندارد.

اهميت زمان در تعويض روغن موتور

حال اين سوال مطرح مي‌شود که اصلا چرا بايد علاوه‌بر مسافت طي‌شده، محدوده زماني هم براي تعويض روغن موتور مدنظر قرار داده شود؟

در جواب بايد گفت با گذر زمان، روغن شروع به از دست دادن خواص اصلي خود مي‌کند. هرچقدر بيشتر از عمر روغن موتور بگذرد، ميزان گرانروي (ويسکوزيته) آن کاهش يافته و چسبناک‌تر مي‌شود. به همين دليل با گذشت زمان، از کارايي آن کاسته شده و توانايي خود را براي تسهيل لغزش اجزاي موتور از دست مي‌دهد.

امروزه در ساخت روغن موتور از ترکيب مواد مصنوعي استفاده مي‌شود تا افول خواص روغن را تا حد ممکن به تأخير بيندازند و شما بتوانيد ديرتر به تعويض آن اقدام کنيد. اما در هر صورت همچنان نياز است يک بازه زماني براي تعويض روغن موتور رعايت شود.

زمان طلايي تعويض روغن

اين‌که به‌طور متوسط بعد از پيمودن ۴۸۰۰ کيلومتر با خودرو، زمان تعويض روغن موتور آن فرامي‌رسد، يک توصيه عمومي است که در اکثر موارد هم به نظر سخت‌گيرانه مي‌آيد! در واقع مي‌توان گفت مکانيک‌هاي ماهر و خبره، اين عدد را به عنوان يک مسافت متوسط مطرح کرده‌اند که هيچ خودرويي در پيمايش‌هاي کمتر از آن نيازي به عوض کردن روغن موتور پيدا نخواهد کرد.

اما براي پيدا کردن بهترين زمان تعويض روغن موتور خودروي‌تان، بايد به دفترچه راهنماي کاربري آن مراجعه کنيد. واقعيت اين است که خودرو‌هاي مختلف براي انجام سرويس‌ها و خدمات مکانيکي، زمان‌بندي‌هاي متفاوتي نسبت به هم دارند. به‌ويژه آن‌که در سال‌هاي اخير با پيشرفت چشمگير فناوري در عرصه خودروسازي، تلاش متخصصان بر آن بوده که محدوده زماني مورد نياز براي تعويض روغن موتور را تا حد امکان طولاني‌تر کنند. امروزه برخي از خودرو‌ها پس از طي کردن مسافت‌هايي نظير ۱۲ هزار و ۱۶ هزار کيلومتر يا با طي شدن شش تا ۱۲ ماه به تعويض روغن نياز پيدا مي‌کنند.

در مجموع حتي اگر از خودروي‌تان استفاده زيادي نمي‌کنيد و به حد نصاب کيلومتري براي عوض کردن روغن موتور نمي‌رسيد، بهتر است حداقل سالي دو بار اقدام به تعويض آن کنيد. ممکن است به نظر برسد روغن موتور خودروي‌تان از لحاظ ظاهري هيچ تغييري نکرده و مشکلي ندارد، ولي رطوبتي که با گذر زمان در روغن ايجاد مي‌شود و قابل رؤيت نيست، مي‌تواند موجب کاهش عمر مفيد موتور خودروي شما شود. اين رطوبت وقتي ايجاد مي‌شود که براي مدت طولاني از خودرو استفاده نکرده باشيد. در اين حالت به دليل کار نکردن موتور، روغن به ميزان کافي گرم نمي‌شود تا رطوبت ايجاد شده در آن تبخير شود و از بين برود.

بررسي ظاهر روغن موتور

با بيرون کشيدن ميله مدرج گِيج (Gauge) تعبيه‌شده در کنار موتور خودرو، مي‌توانيد ميزان روغن موجود و همچنين وضعيت ظاهري آن را بررسي کنيد. اولين موردي که بايد مدنظر قرار دهيد سطح روغن موتور است که با روغني‌شدن تعداد درجات حک شده بر روي اين ميله قابل تشخيص است.

گاهي ممکن است سطح روغن پايين رفته باشد که در اين صورت لازم است مقداري روغن موتور به آن افزوده شود. مورد بعدي که بايد بسنجيد، ميزان چسبندگي روغن موتور است که مي‌توانيد آن را با لمس کردن مقداري از روغن موجود بر روي ميله بررسي کنيد. اگر چسبندگي روغن زياد باشد بدان معناست که گرانروي آن افزايش يافته و ممکن است بر اثر روان حرکت نکردن قطعات داخل موتور بر روي يکديگر، منجر به آسيب ديدن موتور خودرو شود.

توجه به رنگ روغن موتور مي‌تواند مورد ديگري براي بررسي کردن باشد. اگر رنگ روغن موتور کمي روشن‌تر يا تيره‌تر از حد معمول به نظر برسد (يا حتي در موارد شديد حاوي لايه‌اي از کف بر روي آن باشد)، احتمالا مشکل به نشت کردن مايع خنک‌کننده به داخل روغن مربوط مي‌شود که ممکن است بر اثر پاره شدن يک واشر ايجاد شده باشد. پس در اين صورت بهتر است در اولين گام، از سلامت واشر‌ها مطمئن شويد.

مورد بعدي که بررسي کردن آن بسيار مهم است، يافتن براده آهن در روغن موتور است. بايد با دقت به روغن نگاه کنيد و دنبال تکه‌هاي آهني بسيار ريز و درخشان بگرديد! اگر آن‌ها را ديديد، نشان‌دهنده آسيب دروني موتور است. اين براده‌ها معمولا بر اثر اصطکاک ناشي از روان نبودن لغزش قطعات درون موتور بر روي يکديگر ايجاد مي‌شوند که در واقع نشان‌دهنده همان افزايش گرانروي روغن موتور هستند. در مجموع با توجه به علائمي که مي‌توان آن‌ها را با بررسي ظاهري روغن موتور تشخيص داد، به نظر مي‌رسد براي اطمينان از ميزان و سلامت ظاهري روغن، حداقل ماهي يک بار بايد ميله مدرج مذکور را بيرون بکشيد و آن را به دقت بررسي کنيد.

تاثير شرايط محيطي سخت بر زمان‌بندي تعويض روغن موتور

زمان‌بندي تعويض روغن موتور (و به طور کلي انجام سرويس‌هاي دوره‌اي خودرو) مي‌تواند تحت‌تاثير عوامل تشديدکننده بيروني قرار گرفته و تغيير کند. به اين نوع زمان‌بندي که براساس شرايط خاص و سخت برنامه‌ريزي مي‌شود، زمان‌بندي «سخت‌گيرانه» (Severe) گفته مي‌شود که معمولا آن را با همين عنوان در دفترچه‌هاي راهنماي کاربري خودرو‌ها مي‌توان پيدا کرد.

براي مثال رانندگي در شرايط آب و هوايي سخت، حمل بار‌هاي سنگين با خودرو، بکسل کردن خودرويي ديگر و شرايطي از اين نوع، باعث تحميل فشار مضاعف به موتور خودرو شده و زمان تعويض روغن را تغيير مي‌دهد.

ممکن است يک نفر استفاده کمي از خودرو داشته باشد و آن هم محدود و به فواصل بسيار کوتاه؛ حتي اين فرد نيز براي انجام سرويس‌هاي دوره‌اي خودرو و مخصوصا تعويض روغن موتور آن، بايد از زمان‌بندي سخت‌گيرانه پيروي کند! براي درک بهتر اين موضوع، فرد سالمندي را تصور کنيد که هر از گاهي براي رفت و آمد به فروشگاه نزديک منزلش از خودرو استفاده مي‌کند. از طرف ديگر توجه داشته باشيد که براي رسيدن دماي موتور خودرو به ميزاني که باعث تبخير و از بين رفتن رطوبت متراکم‌شده در روغن آن شود، به طور معمول پيمودن مسافتي در حدود ۱۶ کيلومتر مورد نياز است.

بديهي است در چنين حالتي که سفر‌هاي بيش از ۱۶ کيلومتر به‌ندرت صورت مي‌پذيرد، خطر ناشي از باقي ماندن و متراکم شدن رطوبت درون روغن موتور به طرز چشمگيري بالا مي‌رود؛ بنابر اين براي جلوگيري از کاهش عمر مفيد موتور خودرو، بايد روغن آن را مطابق با زمان‌بندي سخت‌گيرانه تعويض کرد.