مقایسه گیربکس اتوماتیک و دستی؛ با انواع گیربکس خودرو آشنا شوید

پرشين خودرو/ امروزه خيلي از خودروهاي جديد داراي گيربکس اتوماتيک هستند. اما واقعا گيربکس اتوماتيک بهتر است يا دستي؟ با ما همراه باشيد تا به مقايسه گيربکس اتوماتيک و دستي بپردازيم.
 
براي اينکه يک خودرو بتواند مسافتي را طي کند، لازم است چندين بار دنده عوض شود. اين کار به کمک بخشي مهم در خودرو به نام گيربکس يا جعبه دنده اتفاق مي‌افتد. در واقع وظيفه گيربکس آن است که انتقال قدرت از موتور خودرو به چرخ‌ها را مديريت کند و اين کار با تعويض دنده‌هاي خودرو اتفاق مي‌افتد. در دنده‌هاي پايين‌تر، شاهد سرعت کمتر و قدرت بيشتري هستيم. همين‌طور در دنده‌هاي بالا، سرعت افزايش و قدرت کاهش پيدا مي‌کند. از آنجايي که تغيير دادن وضعيت سرعت و قدرت اتومبيل ضروري به‌نظر مي‌رسد، نقش گيربکس در يک خودرو بسيار حياتي و غيرقابل انکار است.

همان‌طور که مي‌دانيد، انواع مختلفي از گيربکس‌ها وجود دارند که به‌طور کلي مي‌توانيم آنها را به دو گروه دستي و اتوماتيک تقسيم کنيم. گيربکس‌هاي اتوماتيک جديدتر هستند، اما برخي از افراد معتقدند که گيربکس‌هاي دستي کارايي بهتري دارند. به هر حال بايد گفت که هر کدام از اين گيربکس‌ها داراي مزايا و معايب خودشان هستند و به‌طور قطعي نمي‌توانيم يکي از آنها را نسبت به ديگري برتر بدانيم. به همين دليل در اين مقاله قصد داريم به مقايسه گيربکس اتوماتيک و دستي بپردازيم و همچنين انواع مختلف آنها را به شما معرفي کنيم. اگر مي‌خواهيد با گيربکس خودرو و مدل‌هاي مختلف آن بيشتر آشنا شويد، تا انتهاي اين مقاله با ما همراه باشيد.


 
معرفي انواع گيربکس خودرو
گيربکس‌ها انواع مختلفي دارند و هر کدام قابليت‌هاي خاصي را ارائه مي‌کنند. در واقع حتي در بين گيربکس‌هاي دستي و اتوماتيک‌ هم مدل‌هاي متنوعي وجود دارند که با توجه به عملکردشان، در خودروهاي مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرند. در ادامه مي‌خواهيم انواع گيربکس خودرو را معرفي کنيم و با ويژگي‌هاي آنها بيشتر آشنا شويم.

 
گيربکس دستي
گيربکس دستي تعريف ساده‌اي دارد؛ اين نوع از جعبه دنده‌ها نيازمند تعويض دنده به‌صورت دستي هستند. بسياري از خودروهاي داخلي از همين گيربکس استفاده مي‌کنند، يعني براي عوض کردن دنده آنها بايد اهرم دنده را در جهت‌هاي مختلف جابه‌جا کرد. در تمام خودروهايي که از جعبه دنده دستي استفاده مي‌کنند، يک پدال به نام کلاچ نيز وجود دارد که قبل از عوض کردن دنده‌ها حتما بايد اين پدال را فشار داد. در خودروهايي که گيربکس دستي دارند، راننده بيشتر درگير فرآيند تعويض دنده مي‌شود و کنترل بيشتري روي ميزان سرعت و شتاب خودرو دارد؛ به همين دليل بسياري از افرادي که به رانندگي علاقه دارند و از اين کار لذت مي‌برند، ترجيح مي‌دهند سوار خودروهايي با گيربکس دستي شوند.


 گيربکس اتوماتيک سنتي
اگر بخواهيم به‌طور مختصر و مفيد بگوييم، تفاوت عمده بين گيربکس اتوماتيک و دستي آن است که در گيربکس‌هاي اتوماتيک، راننده عمل تعويض دنده را انجام نمي‌دهد و به همين خاطر در خودروهايي که از اين سيستم بهره مي‌برند، پلال کلاچ وجود ندارد. گيربکس‌هاي اتوماتيک داراي مدل‌هاي مختلفي هستند، اما نمونه سنتي آن، از مبدل گشتاور به‌جاي کلاچ استفاده مي‌کند. در واقع مبدل گشتاور ارتباط بين روغن پيشرانه و چرخ‌ها را برقرار مي‌سازد و امکان تعويض دنده به‌صورت نرم و خودکار را فراهم مي‌آورد. استفاده از اين نوع گيربکس اتوماتيک در خودروهاي جديدتر منسوخ شده است و به‌جاي آن از مدل‌هاي به‌روزتري استفاده مي‌شود. در ادامه انواع گيربکس اتوماتيک را معرفي مي‌کنيم.

 

گيربکس اتوماتيک AMT
اين نوع از گيربکس‌ها در واقع همان گيربکس‌هاي معمولي هستند که با اضافه شدن عملگرهاي الکترومکانيکي، تعويض دنده و کلاچ‌گيري را به‌طور اتوماتيک انجام مي‌دهد. مي‌توان گفت که گيربکس‌هاي AMT در بين ساير نمونه‌هاي اتوماتيک از همه ساده‌تر و ارزان‌تر هستند. به‌خاطر شباهت‌هاي زيادي هم که با جعبه دنده‌هاي دستي دارند، هزينه تعميرشان پايين‌تر است. از ديگر مزيت‌هاي گيربکس AMT مي‌توان به مصرف سوخت پايين و زمان تعويض کمتر (در مقايسه با گيربکس‌هاي دستي) اشاره کرد. معمولا خودروهايي که از اين نوع جعبه دنده اتوماتيک استفاده مي‌کنند، امکان سوييچ به حالت دستي را دارند؛ يعني راننده ‌مي‌تواند خودش با استفاده از کليدهاي روي فرمان يا اهرم دنده، براي تعويض دنده اقدام کند.
 

گيربکس اتوماتيک AT
رايج‌ترين نوع گيربکس در خودروهاي سواري با نام AT شناخته مي‌شود. عملکرد گيربکس‌هاي AT به اين صورت است که در هنگام افزايش سرعت، به دليل فشار روغن در گيربکس، به‌صورت خودکار به دنده بالاتر تغيير مي‌کند. زماني که سرعت کم مي‌شود، دنده نيز بلافاصله پايين‌تر مي‌آيد. جعبه‌دنده‌هاي AT داراي سيستمي هستند که اصطلاحا به آن سياره‌اي گفته مي‌شود. اين سيستم به کمک فناوري هيدروليک، امکان تعويض سريع دنده‌ها را ميسر مي‌کند. اما اگر بخواهيم به‌طور خلاصه بگوييم، گيربکس‌هاي AT نسبت به مدل AMT سريع‌تر هستند و راحت‌تر بين دنده‌هاي مختلف سوييچ مي‌کنند.

گيربکس اتوماتيک CVT
اولين بار کمپاني نيسان از گيربکس‌هاي اتوماتيک CVT استفاده کرد، اما به‌دليل عملکرد بسيار خوبي که اين گيربکس‌ها دارند، به‌تدريج ساير شرکت‌ها نيز به استفاده از آن روي آوردند. در اين جعبه دنده‌ها، انتقال قدرت به‌وسيله دو مخروط و يک تسمه که آنها را به هم متصل مي‌کند، انجام مي‌گيرد. مزيت اصلي گيربکس CVT آن است که موقع تعويض دنده، دور موتور افت نمي‌کند و خودرو دچار تکان نمي‌شود. گيربکس‌هاي CVT امروزه بسيار محبوب هستند و به دليل راحتي تعويض دنده، اکثر مشتريان هم ترجيح مي‌دهند که خودروهايي با گيربکس اتوماتيک CVT تهيه کنند.
 

گيربکس اتوماتيک DCT
گيربکس‌هاي DCT جديدترين نوع جعبه دنده استفاده شده در خودروها هستند که از فناوري جالبي هم استفاده مي‌کنند. اين فناوري را ابتدا کمپاني آئودي در اواخر دهه 90 ميلادي معرفي کرد، اما ابتدا شرکت پورشه بود که آن را در اتومبيل‌هاي اسپرت خودش مورد استفاده قرار داد. اگر بخواهيم به‌طور ساده توضيح دهيم، سيستم DCT شباهت زيادي به گيربکس‌هاي دستي دارد،‌ اما در واقع از دو گيربکس مستقل تشکيل شده است که يکي براي دنده‌هاي معمولي و ديگري براي دنده‌هاي معکوس هستند. اين ويژگي باعث مي‌شود تا دنده بعدي هميشه آماده به کار باشد؛ در نتيجه زمان لازم براي تعويض دنده به حداقل مي‌رسد و اين کار بدون هرگونه افت دور موتور و با سرعت بالا انجام مي‌گيرد. گيربکس‌هاي DCT نه‌تنها سوييچ بين دنده‌ها را تسريع مي‌بخشند، بلکه مصرف سوخت را نيز کاهش مي‌دهند. به اين گيربکس‌ها اصطلاحا دوکلاچه هم گفته مي‌شود.


گيربکس اتوماتيک AL4
گيربکس اتوماتيک AL4 ساخت شرکت رنو فرانسه بوده و از آن در بسياري از اتومبيل‌هاي اين شرکت و همچنين خودروهاي شرکت پژو استفاده شده است. به همين دليل مي‌توانيم بگوييم که جعبه دنده AL4 در خيلي از خودروهاي اتوماتيک بازار داخلي ما هم مورد استفاده قرار مي‌گيرد. به‌طور کلي مي‌توان گفته که AL4 يکي از گيربکس‌هاي باکيفيت در بازار ايران است. اين جعبه دنده به دليل برخورداري از سيستم کلاچ سياره‌اي، سرعت تعويض دنده مناسب و همچنين بهره‌مندي از دو سيستم دستي و خودکار، در سطح جهاني هم به عنوان يک گيربکس استاندارد و باکيفيت شناخته مي‌شود.
 

گيربکس اتوماتيک ZF
اين گيربکس ساخت شرکت آلماني ZF است که براي اولين بار کمپاني BMW از آن در خودروهاي خود استفاده کرد. کمپاني ZF بيشتر در زمينه توليد قطعات براي خودروهاي سنگين تخصص دارد و گيربکس‌هاي اين کمپاني هم در ايران معمولا براي ماشين‌هاي سنگين استفاده مي‌شوند. البته اين شرکت آلماني، گيربکس‌هاي بسيار پيشرفته براي خودروهاي سواري نيز توليد مي‌کند که بيشتر روي خودروهاي آلماني استفاده مي‌شوند.


 

مقايسه گيربکس اتوماتيک و دستي؛ کدام يک بهتر است؟
در اين بخش از مقاله مي‌خواهيم به مقايسه گيربکس اتوماتيک با دستي بپردازيم. سوالي که اکثر افراد مي‌پرسند آن است که بالاخره گيربکس اتوماتيک بهتر است يا دستي؟ پاسخ دادن به اين سوال با يک کلمه يا يک جمله کار راحتي نيست؛ به هر حال هر کدام از اين جعبه دنده‌ها داراي مزايا و معايبي هستند. ممکن است از نظر يک فرد، گيربکس اتوماتيک بهتر باشد و فرد ديگر، گيربکس دستي را برتر بداند. براي اينکه بتوانيم به‌شکل اصولي‌تري به مقايسه گيربکس اتوماتيک و دستي بپردازيم، بهتر است به ويژگي‌هاي برجسته هر کدام از آنها اشاره کنيم:


ويژگي‌هاي گيربکس دستي
اگرچه گيربکس‌هاي دستي در مقايسه با نمونه‌هاي اتوماتيک، قديمي‌تر هستند، ما هنوز هم طرفداران خودشان را دارند. بسياري از رانندگان دوست دارند خودشان تعويض دنده را انجام دهند و به همين خاطر از جعبه دنده دستي استقبال بيشتري مي‌کنند. مهمترين مزاياي گيربکس‌هاي دستي عبارتند از:

کنترل بهتر: اصلي‌ترين ويژگي گيربکس‌هاي دستي که باعث محبوبيت آنها مي‌شود، کنترل بيشتري است که در اختيار راننده مي‌گذارند. گيربکس‌هاي اتوماتيک به‌گونه‌اي طراحي شده‌اند که با افزايش يا کاهش سرعت، بلافاصله به دنده بالاتر يا پايين‌تر سوييچ مي‌کنند. اما در گيربکس‌هاي دستي، راننده مي‌تواند خودش دنده بعدي را پيش‌بيني کند يا در مواقع لزوم، از دنده پايين‌تر براي افزايش قدرت استفاده نمايد.
 
قيمت پايين‌تر: مزيت دوم جعبه دنده دستي، قيمت پايين‌تر آن است. اگر مي‌خواهيد خودرويي با قيمت مقرون به صرفه خريداري کنيد، بهتر است به سراغ مدل‌هايي برويد که گيربکس دستي دارند.

هزينه تعمير کمتر: گيربکس‌هاي دستي به دليل ساختار ساده‌تري که دارند، کمتر دچار عيب مي‌شوند و در صورت خرابي هم هزينه تعمير آنها به مراتب کمتر از گيربکس‌هاي اتوماتيک است. البته گيربکس‌هاي دستي داراي کلاچ نيز هستند که بايد احتمال خراب شدن اين قطعه را هم در نظر بگيريم.
 
مصرف سوخت پايين‌تر: به‌طور کلي جعبه دنده‌هاي دستي سبک‌تر هستند و تعداد دنده‌هاي بيشتري دارند. به همين دليل مي‌توانيد با مقدار بنزيني که زده‌ايد، کيلومتر بيشتري را رانندگي کنيد. در مجموع مصرف سوخت در خودروهايي که گيربکس دستي دارند، حدود 10 تا 15 درصد کمتر از خودروهايي با گيربکس اتوماتيک است.
 

ويژگي‌هاي گيربکس اتوماتيک
گيربکس‌هاي اتوماتيک در ظاهر محبوب‌تر از مدل‌هاي دستي هستند، اما لزوما همه رانندگان به استفاده از آنها تمايل ندارند. البته جعبه دنده‌هاي اتوماتيک در چند مورد عملکرد بهتري نسبت به گيربکس‌هاي دستي ارائه مي‌کنند، اما در مجموع نمي‌توان راي قطعي به برتري آنها داد. در ادامه به ويژگي‌هاي اصلي اين گيربکس‌ها اشاره مي‌کنيم:


راحتي در رانندگي: همان‌طور که گفتيم، گيربکس‌هاي اتوماتيک بدون نياز به کلاچ‌گيري اقدام به تعويض دنده مي‌کنند؛ يعني با افزايش يا کاهش سرعت، دنده را به‌طور خودکار بالا برده يا پايين مي‌آورند. به همين دليل رانندگي با خودروهايي که جعبه دنده اتوماتيک دارند بسيار آسان‌تر است.
 
امنيت بيشتر هنگام رانندگي: هميشه گفته مي‌شود که براي تسلط بيشتر در هنگام رانندگي، بهتر است هر دو دست راننده روي فرمان باشد. اما در خودروهايي که گيربکس دستي دارند، به ناچار يک دست بايد براي عوض کردن دنده درگير شود و اين موضوع مي‌تواند امنيت سرنشينان اتومبيل را به خظر بيندازد. در خودروهاي اتوماتيک نيازي به عوض کردن دنده به‌صورت دستي نيست و راننده مي‌تواند هميشه از هر دو دست خود براي هدايت فرمان استفاده کند.

مناسب براي مسيرهاي شيب‌دار و تپه‌اي: اگر يک راننده تازه‌کار باشيد و بخواهيد در مسيرهايي که داراي شيب منفي يا مثبت هستند حرکت کنيد، احتمالا با مشکلات زيادي مواجه خواهيد شد. مخصوصا زماني که بخواهيد در مسير شيب‌دار توقف کنيد و مجددا حرکت نماييد. در اين شرايط حتي احتمال خاموش شدن خودرو نيز وجود دارد. خوشبختانه گيربکس‌هاي اتوماتيک اين مشکل را حل کرده‌اند و در هنگام رانندگي در شيب، به خوبي تعويض دنده را مديريت مي‌کنند.
 
استفاده راحت‌تر در ترافيک: رانندگي در ترافيک سنگين با خودرويي که گيربکس دستي دارد کار آساني نيست. شما بايد مدام کلاچ بگيريد و دنده عوض کنيد. اما اگر اتومبيل شما داراي گيربکس خودکار باشد، فقط با پدال‌هاي گاز و ترمز و بدون نياز به عوض کردن دنده مي‌توانيد به‌راحتي رانندگي کنيد.
 



سوالات متداول درباره انواع گيربکس
تا به اينجا به نکات مختلف پيرامون انواع گيربکس‌ها پرداختيم، اما ممکن است سوالات ديگري هم داشته باشيد که در مطالب بالا به آنها اشاره نشده است. براي همين منظور، ما در ادامه تعدادي از متداول‌ترين پرسش‌هاي مخاطبان درباره جعبه‌ دنده‌ها را مطرح مي‌کنيم و به آنها پاسخ مي‌دهيم. همچنان با ما همراه باشيد.


تفاوت گيربکس اتوماتيک و CVT در چيست؟
بسياري از افراد درباره تفاوت گيربکس اتوماتيک و CVT سوال مي‌کنند. در واقع اين سوال درست نيست، چون گيربکس‌هاي CVT نوعي گيربکس اتوماتيک هستند و نمي‌توان بين اين دو تمايز قائل شد. در بين تمام جعبه دنده‌هاي اتوماتيک، مدل‌هاي CVT و DCT به‌دليل عملکرد خوبي که دارند، محبوب‌تر هستند. اگر بخواهيم به انواع گيربکس اتوماتيک CVT هم اشاره کنيم مي‌توانيم از مدل‌هاي تسمه‌محور، رچتينگ، هيدرواستاتيک و ... نام ببريم هر کدام کاربرد خاص خودشان را دارند.


تفاوت گيربکس CVT با DCT در چيست؟
در بحث تفاوت گيربکس CVT با DCT بايد به اين نکته اشاره کنيم که علي‌رغم تمايزها در نحوه عملکرد، هر دوي اين گيربکس‌ها از محبوبيت زيادي برخوردارند و تعويض سريع دنده از ويژگي‌هاي مثبت آنهاست. اما به‌طور کلي گيربکس‌هاي DCT تا حدودي سريع‌تر هستند و به دليل دو کلاچه بودن، همواره دنده بعدي را به‌صورت آماده به‌کار قرار مي‌دهند و همين امر باعث مي‌شود که هنگام تغيير سرعت، هيچ‌گونه افت دور موتور به‌خاطر تعويض دنده را شاهد نباشيم.
 

گيربکس‌هاي AL4 و ZF چه فرقي با يکديگر دارند؟
اگر بخواهيم به‌طور مختصر به مقايسه گيربکس AL4 و ZF بپردازيم، بايد بگوييم که جعبه دنده AL4 ساخت کشور فرانسه است، اما گيربکس‌هاي ZF در آلمان ساخته مي‌شوند. گيربکس AL4 در بسياري از خودروهاي پژو و رنو استفاده شده و حتي در کشور ما نيز همين گيربکس روي اتومبيل‌هاي مختلف اين دو کمپاني ديده مي‌شود. در سوي ديگر، گيربکس ZF (به‌خصوص در مدل‌هاي جديد) بيشتر براي خودروهاي لوکس آلماني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. نمونه‌هاي قديمي اين گيربکس در ايران، روي ماشين‌هاي سنگين سوار شده‌اند.


آيا تفاوتي بين گيربکس BE3 و BE4 وجود دارد؟
گيربکس‌هاي BE گونه‌اي از گيربکس‌هاي دستي هستند که بيشتر در خودروهاي کمپاني پژو و سيتروئن از آنها استفاده شده است. اين گيربکس‌ها براي اتومبيل‌هايي با محور محرک جلو يا FWD مناسب هستند. جعبه دنده‌هاي BE پنج دنده جلو و يک دنده عقب دارند. شرکت ايران‌خودرو هم روي تعدادي از محصولات خود از جمله سمند، از همين گيربکس استفاده کرده است. در باب مقايسه گيربکس BE3 و BE4 بايد بگوييم که جعبه دنده BE3 در خودروهايي مانند سمند و پژو پارس با موتور XU7 استفاده شده و در خودروهايي با موتور TU5 نيز شاهد گيربکس BE4 هستيم که نسخه ارتقا يافته BE3 به حساب مي‌آيد.


کدام خودروها از گيربکس CVT استفاده مي‌کنند؟
عده‌اي سوال مي‌کنند که چه ماشين هايي گيربکس CVT دارند؟ در پاسخ بايد بگوييم که بسياري از اتومبيل‌هاي مدرن و باکيفيت از اين گيربکس اتوماتيک استفاده مي‌کنند. براي مثال آئودي A7، تويوتا هايلندر، رنو کولئوس، لکسوس NX‎، نيسان جوک و بسياري ديگر از خودروهاي معروف داراي همين جعبه دنده هستند.
 

انواع گيربکس هاي صنعتي کدامند؟
در انتهاي مقاله بد نيست اشاره‌اي کوتاه يه گيربکس‌هاي صنعتي هم داشته باشيم، چون جعبه دنده‌ها فقط در خودروها مورد استفاده قرار نمي‌گيرند و بسياري از دستگاه‌هاي صنعتي نيز داراي گيربکس هستند. اگر بخواهيم انواع گيربکس هاي صنعتي را نام ببريم مي‌توانيم به گيربکس حلزوني (Worm Gearbox)، گيربکس هليکال يا شافت مستقيم (Helical Gearbox)، گيربکس آويز (Parallel Shaft Gearbox)، گيربکس کرانويل پينيون (Crown Wheel Pinion Gearbox)، گيربکس صنعتي (Industrial Gearbox)، گيربکس خورشيدي (Planetary Gearbox)، گيربکس دور متغير و گيربکس اکسترودر اشاره کنيم.

---

بازار

---

در اين مقاله به مقايسه گيربکس اتوماتيک و دستي پرداختيم و با انواع و ويژگي‌هاي هر کدام از آنها آشنا شديم. همان‌طور که گفتيم، هم گيربکس‌هاي دستي و هم گيربکس‌هاي اتوماتيک داراي مزاياي مخصوص به خودشان هستند و انتخاب آنها به سليقه و انتظارات افراد مربوط مي‌شود. لطفا شما هم به ما بگوييد که ترجيح مي‌دهيد اتومبيل‌تان داراي گيربکس دستي باشد يا اتوماتيک؟

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar