می‌خواستیم کاری دغدغه‌مند اجرا کنیم/شرایط تئاترهای خصوصی را درک کنیم

علی نیکزاد، نویسنده و کارگردان این نمایش و احسان میرزاابوالحسنی، تهیه‌کننده آن در گفتگو با ایسنا همچنین خواستار حمایت دولت چهاردهم از تئاتر و ارتقای امکانات سخت‌افزاری آن شدند.

او که نمایش خود را با برداشتی آزاد از نمایشنامه «دشمن مردم» هنریک ایبسن نوشته و کارگردانی می‌کند، درباره انتخاب این متن توضیح داد: دغدغه‌ای را که دوست داشتم با تماشاگران مطرح کنم، در این نمایشنامه یافتم و تلاش کردم از ساختار روایی نمایشنامه اصلی خیلی دور نشوم.

او ادامه داد: دوستان بسیار هشدار دادند که سراغ یک متن کلاسیک نروم چون مخاطب حال و حوصله این کارها را ندارد اما معتقدم ذات تئاتر، پایبندی به این متون است. هرچند تئاتر ما در قیاس با کشورهای اروپایی و آمریکایی عقب‌تر مانده ولی در شرایط تئاتر خودمان، رجوع به متون کلاسبک همچنان درست است چراکه این متون هنوز هم در کشور ما کاربرد دارند.

این کارگردان با اشاره به تغییراتی که بر نمایشنامه اصلی اعمال شده، افزود: تلاش کردم تغییرات به شکلی باشد که با تماشاگر امروز تئاتر ما به زبان مشترکی دست پیدا کند.

نیکزاد که مدت زمان این نمایش را در قیاس با متن اصلی کوتاه‌تر کرده، در این باره نیز توضیح داد: اصل برایم این است که مخاطب بتواند با نمایش ارتباط برقرار کند. همه ما به دنبال این هستیم که حرف و پیام کار به تماشاگر منتقل شود و چه فایده‌ای دارد که تماشاگر هنگام دیدن نمایش، مدام با تلفن همراه خود شبکه‌های اجتماعی را چک کند. بنابراین اصل اول، انتقال پیام است و برای دستیابی به آن باید تماشاگر را شناخت. این البته به معنای تسلیم در برابر تماشاگر نیست ولی باید راه ارتباط با او را پیدا کرد.

او با اشاره به تاثیر اینستاگرام در تغییر سلیقه تماشاگران اضافه کرد: اینستاگرام سلیقه تماشاگر را هم عوض کرده. یعنی تماشاگر امروز ما به خواندن مطالب کوتاه عادت کرده و مثلا حوصله خواندن رمان‌های طولانی را ندارد. به همین دلیل ما نیز سعی کردیم توجه به این سیلقه، مدت زمان نمایش را کمی بیش از یک ساعت در نظر بگیریم.

نیکزاد، پیدا کردن بازیگر برای بازی در تئاتر را یکی از مسائل جدید گروه‌های نمایشی دانست و توضیح داد: به تازگی با مساله تازه‌ای رو به رو شده‌ایم که پیش‌تر درگیر آن نبودیم. قبلا وقتی بازیگری پیشنهاد بازی در تئاتر را می‌پذیرفت، به مدت چند ماه بر آن تمرکز داشت و این روندی مرسوم در تئاتر بود اما به تدریج بازیگران مشهورتر بیشتر درگیر پروژه‌های تصویری شدند و حالا بازیگرانی که کمتر شناخته‌شده‌اند نیز درگیر فیلم کوتاه شده‌اند. این رفت و برگشت بین تئاتر و فیلم، روش بازیگران تئاتر ما را عوض کرده است. به همین دلیل با پروژه تئاتر شبیه پروژه تصویری برخورد می‌شود.

او اضافه کرد: در این وضعیت دیگر آن زیست گروهی تئاتر و آن تمرکز وجود ندارد. البته گروه ما کمتر با این مساله رو به روست ولی آنچه گفتم، به شکل کلی در فضای تئاتر ما دیده می‌شود و به همین دلیل انتخاب بازیگر در تئاتر بسیار سخت شده است. اغلب بازیگران خوب مشغول کار در پروژه‌های تصویری هستند و از سوی دیگر جمعیت مدعی بازیگری هم زیاد شده ولی برخی از آنان نمی‌توانند یک متن ساده معمولی را بخوانند چه برسد به متن نویسنده‌ای مانند بیضایی و این تاسف‌برانگیز است.

نیکزاد با تایید اینکه بخش عمده‌ای از این وضعیت محصول شرایط اقتصادی فعلی است، ادامه داد: هر قدمی که برای پروژه تئاتری برمی‌دارید، مدام با موانع مالی مواجه می‌شوید که در تصمیم‌گیری شما اثرگذار خواهد بود. اما در هر حال یاد گرفته‌ایم در شرایط سخت کار کنیم و همین که تهیه‌کننده‌ای خصوصی مانند تهیه‌کننده ما برای تئاتر سرمایه‌گذاری می‌کند، جای تقدیر دارد.

او در ادامه درباره چالش گروه‌های نمایشی در زمینه اطلاع‌رسانی گفت: در شرایط فعلی، اینستاگرام خیلی به دیده شدن کارها کمک می‌کند ولی حجم مطالب در آن آنچنان زیاد است که دیده شدن در این حجم بالای عرضه اطلاعات، دشواری‌های خاص خودش را دارد. اما شخصا برایم یکسری رسانه مرجع وجود دارد که همچنان جایگاه خود را دارند و در بزنگاه‌ها، همواره مردم به رسانه‌های رسمی مراجعه می‌کنند در حالیکه در شرایط عادی، بیشتر مردم در فضای اینستاگرام وقت‌گذرانی می‌کنند که جنبه تفریحی آن پررنگ‌تر است.

نیکزاد که نمایش خود را در عمارت نوفل لوشاتو اجرا می‌کند، در ادامه با ارایه توضیحاتی درباره شرایط اجرای تئاتر در سالن‌های خصوصی گفت: اول باید تصمیم بگیریم تئاتر دولتی باشد یا بخش خصوصی آن را اداره کند زیرا وضعیتی بین این دو سخت است. اگر تصمیم بر این باشد که تئاتر دولتی باشد، باید چیزی شبیه اداره تئاتر داشته باشیم اما تجربه نشان داده هر جا دولت وارد کار شده است، خیلی شاهد اتفاقات پیشرویی نبوده‌ایم و بیشتر یک حالت کارمندی ایجاد شده است ولی بخش خصوصی واقعی چنین نیست و بازار عرضه و تقاضا به وجود می‌آورد و تماشاخانه‌های خصوصی می‌کوشند سلیقه انواع مخاطب را در نظر بگیرند.

وی ادامه داد: تجربه فعلی تئاتر شهر و تالار وحدت و مقایسه با بخش خصوصی نشان می‌دهد هرچه تعداد سالن‌های خصوصی بیشتر شود، به نفع تئاتر و تماشاگر است. البته پیش از کرونا سالن‌های خیلی زیادی داشتیم که به دلیل شرایط کرونایی با مشکلاتی رو به رو و بعضا تعطیل شدند.

نیکزاد تجربه همکاری با عمارت نوفل لوشاتو را رضایت‌بخش دانست و اضافه کرد: این همکاری برای ما تجربه خوبی بود. هم مدیریت سالن و هم کارکنان آن کار خود را می‌دانند و خوشبختانه با این مجموعه مشکلی نداشتیم. البته محدودیت‌هایی دارد ولی در بخش خصوصی واقعی، این محدودیت‌ها طبیعی است.

این کارگردان ادامه داد: همه دوست دارند در سالنی با امکانات بالا کار کنند ولی طبیعتا یک تماشاخانه خصوصی نمی‌تواند امکاناتی مانند تالار وحدت یا تئاترشهر داشته باشد و این در حالی است که بهره‌وری سالن‌های دولتی در قیاس با امکانات‌شان پایین‌تر است. از سوی دیگر اگر از قدیمی‌های تئاتر پرس و جو کنیم، خواهند گفت که در دهه‌های ۲۰، ۳۰، ۴۰ و حتی ۵۰ در چه شرایط دشواری کار می‌کرده‌اند چراکه اصولا تئاتر، بضاعت اندکی دارد و بازار آن محدود است.

او در پاسخ به اینکه برخی از فعالان تئاتر نسبت به کمبود امکانات تماشاخانه‌های خصوصی گله‌مند هستند، گفت: گله‌های دوستان همه محترم است ولی باید واقع‌بین باشیم و رویایی به مسائل نگاه نکنیم. تئاتر ما با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند و بازار محدود آن هم با مشکلاتی رو به رو است. همچنانکه بعد از وقوع هر اتفاقی، اولین جایی که تعطیل می‌شود، تئاتر است. بنابراین نباید از بخش خصوصی انتظار امکانات آنچنانی داشته باشیم بلکه باید محدودیت‌های آن را درک کنیم.

اما احسان میرزاابوالحسنی، تهیه‌کننده این نمایش درباره چالش‌هایی که تهیه‌کنندگان تئاتر در شرایط فعلی با آن مواجه می‌شوند، گفت: اگر تهیه‌کننده‌ای اسپانسر نداشته باشد، کارش را به سختی پیش خواهد برد. نمایش ما هم چنین شرایطی دارد چون تمام هزینه‌های کار به صورت شخصی تامین شده است.

او تاکید کرد: برای ما مهم این بود که نمایش‌مان حرفی برای گفتن داشته باشد. نمی‌خواستیم یک کار دم‌دستی اجرا کنیم. نمی‌خواستیم نمایشی طنز روی صحنه بیاوریم که فقط جنبه تفریحی داشته باشد بلکه برایمان مهم بود کاری اجرا کنیم که بر تماشاگر تاثیر بگذارد و او را به تفکر وادارد. به همین دلیل مخاطبان ما، خاص هستند.

این تهیه‌کننده با تاکید بر ضرورت مخاطب‌شناسی در تئاتر افزود: امروزه مقوله مخاطب شناسی به بخش تأثیرگذاری در همه حوزه‌ها بخصوص هنر تبدیل شده است. بر این اساس، بدون شناخت سلیقه مخاطبان تئاتر، نمی‌توان برنامه‌ریزی هدفمند و کارآمدی برای ارتقاء سلیقه هنری و فرهنگی مخاطب انجام داد. بنابراین یک تئاتر خوب باید از چهار مبحث مهم متن، صحنه، بازیگر، میزانسن بهره ببرد تا به اثری جذاب و چالش‌برانگیز دست یابیم که برای تماشگر تلنگری باشد و او در پایان نمایش با حال خوب از سالن خارج شود.

این تهیه‌کننده درباره اطلاع‌رسانی نمایش‌های روی صحنه در شرایطی که اغلب ابزارهای اطلاع‌رسانی فیلتر هستند، توضیح داد: همچنان مخاطب ما به اینستاگرام و تلگرام رجوع می‌کند و برای جذب او در همین فضا باید کاری متفاوت ارایه بدهیم که به دلیل محدودیت بودجه، شدنی نیست. بنابراین ما مانند برخی از گروه‌ها نمی‌توانیم تبلیغات آنچنانی داشته باشیم.

ابوالحسنی با اشاره به شرایط دشوار اقتصادی افزود: هر تهیه‌کننده‌ای دنبال سود است ولی گاهی به این سود دست نمی‌یابد. در این شرایط اجرای یک کار تاثیرگذار، با دشواری‌های فراوان رخ می‌دهد.

او در پاسخ به وضعیت کمک هزینه دریافتی این نمایش توضیح داد: هیچ کمک‌هزینه‌ای دریافت نکرده‌ایم و تمام هزینه‌های کار را به صورت شخصی تامین کرده‌ایم. امیدواریم دولت چهاردهم برای حمایت از تهیه‌کنندگان شخصی تدبیری داشته باشد و کمک کند تا کارهای باکیفیت و تاثیرگذار اجرا بشود. منظور این نیست که دولت به گروه‌های نمایشی یا بخش خصوصی پولی بدهد بلکه می‌تواند امکانات سخت‌افزاری ایجاد کند مانند ساخت سالن‌های تمرین و اجرا تا گروه‌های نمایشی ناچار نشوند بابت این موارد هم پولی بپردازند.

ابوالحسنی با ابراز رضایت از همکاری با عمارت نوفل لوشاتو ادامه داد: این تماشاخانه یکی از بهترین سالن‌های خصوصی است و خوشبختانه تاکنون مشکلی با آن نداشته‌ایم. چندین ماه است که مشغول همکاری با آقای نامور و همکاران ایشان هستیم و هم ایشان به عنوان مدیر و هم دیگر همکاران مجموعه بسیار همراه و پای کار هستند.

نمایش «حق با مردم بود» هر شب ساعت ۲۱ و پانزده دقیقه در عمارت نوفل لوشاتو روی صحنه می‌رود.