قطب‌الدین صادقی: هویت یک شهر، فرهنگِ آن است

این پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با ایسنا و در حاشیۀ برگزاری کارگاه تئاتر اقتباس که طی دو روز در تماشاخانۀ تخصصی جم شاهین‌شهر برگزار شد و یکی از رویدادهای ویژۀ پیش از برگزاری جشنوارۀ ملی تئاتر اقتباس شاهین‌شهر به‌شمار می‌رفت، بیان کرد: از روز نخستِ شکل‌گیری تاریخ تئاتر، تأثیرپذیرفتنِ مستقیم وغیرمستقیم، جرح و تعدیل و یا تصحیح و تغییر در متون مختلف و ارائۀ نسخه‌ای دیگر از آن به منظور یک نمایش تازه، به‌عنوان یک سنت مطرح بوده و همچنان نیز ادامه دارد. در ایران و در دارالفنون نیز اقتباس از متون تئاتر دیالوگیِ نوع غربی وجود داشته و از همان‌روز نخست از متون مولیر اقتباس شده است؛ یعنی اثر او را گرفته و جنبه‌های ناخوانایی که با جامعۀ ما منطبق نبوده و مصداقی نداشته را حذف کرده و جنبه‌های مشترکِ آن با فرهنگ ایرانی را با اندکی جرح و تعدیل تقویت می‌کردند تا بتوانند به ارتباط سلیسی دست پیدا کنند.

او با بیان اینکه امروز نیز بخشی از تئاتر ایران تئاتر اقتباسی است، ادامه داد: همواره این گرایش وجود داشته که ما باید با سازوکار و دخل و تصرف دوباره، به نسخۀ نمایشی برسیم و این به معنای اقتباس است؛ یعنی جنبه‌هایی از واقعه یا اثر را حذف کرده و جنبه‌های قابل درک و فهمِ آن را تقویت می‌کنیم که این رویکرد موجب غنای تئاتر است.

قطب‌الدین صادقی که طی دو روز در تماشاخانۀ تخصصی جم شاهین‌شهر، تدریس کارگاه دو روزۀ تئاتر اقتباس را به عهده داشت، گفت: در ایران و به دلایل مختلفی ادبیات نمایشی وجود ندارد ولی آثار کلاسیک بسیار ارزنده و غنی ازنوع حماسی، عرفانی، تغزلی و غیره موجود است که سودگرفتن از آن‌ها می‌تواند تئاتر ما را غنی کرده و جوانان را با گنجینۀ فرهنگی دیرین ایران و با ریشه‌های هویت ملی آشنا کرده و ظرفیت‌های جدی فرهنگی را ارائه کند.

این کارگردان، نویسنده و نمایشنامه‌نویس با اشاره به گفتاری از «آنتونی گیدِنز» دربارۀ هویت، توضیح داد: برای حفظ هویت و به گفتۀ این جامعه‌شناس، اول‌ازهمه باید داشته‌های خود را دسته‌بندی کرد، یعنی باید مشخص کرد که چه چیزهایی دارید؟ در گذشته چه کرده‌اید؟ چه چیزی آفریده‌اید؟ از چه تکنیک‌ها و روش‌هایی استفاده کرده‌اید؟ و چه محتوایی تولید کردید؟ یعنی باید بدانید صاحبِ چه گذشته‌ای هستید و در این گذشته چه چیزهایی وجود داشته؟ و لازم است که آن‌ها را شناسایی و دسته‌بندی کنید.

او که یکی از شخصیت‌های اثرگذار در حوزۀ تئاتر و سینمای ایران به شمار می‌رود، ادامه داد: «گیدِنز» نکتۀ دوم برای حفظ هویت را تولید دانسته است؛ او اشاره کرده که شناساییِ گذشته به تنهایی کافی نیست و باید آن را داده و تولید کنید و تولیداتِ شما در راستای داشته‌های گذشته باشد. همچنین سومین و مهم‌ترین موضوع از نگاه این جامعه‌شناس برای حفظ هویت، تداوم است، به این معنا که تولیدات باید مداومت داشته و پشت‌سرهم مانند یک جریان سیال و پیوسته انجام شوند.

صادقی با ابراز خرسندی از اینکه مدیریت شهری شاهین‌شهر به‌طور جدی به فرهنگ و هنر ازجمله تئاتر و به‌ویژه موضوع تئاتر اقتباسی پرداخته و این موضوع نشان می‌دهد که شاهین‌شهر درحال دست‌یافتن به تعریف درستی از مدیریت است، بیان کرد: فرهنگ، هویت مردم است، در همۀ دنیا هویت هر شهر به فرهنگ و هنرِ آن وابسته است و شهرداری‌ها مسئولیت فرهنگ و هنر یک شهر را به عهده دارند. در تمام اروپا و حتی در برخی از کشورهای همسایه، همۀ گالری‌ها، تماشاخانه‌ها، سینماها و دانشکده‌های هنری زیرنظر شهرداری و با مسئولیت و هزینۀ این نهاد فعالیت می‌کنند و وزارت فرهنگ و هنر فقط این موضوع را مهندسی می‌کند، یعنی این وزارتخانه دست به تولید نمی‌زند و صاحب تولید و فرهنگ و هنر در همه شهرهای توسعه‌یافته در دنیا شهرداری‌ها هستند که نهادهای مردمی بوده و بزرگ‌ترین وظیفۀ آن‌ها پاسداشت فرهنگ و هنر مردم است.