علی نصیریان: تئاتر را نمی‌توان دیکته کرد

علی نصیریان (بازیگر و کارگردان پیشکسوت تئاتر)، حمید نیلی (مدیرکل هنرهای نمایشی)، پریسا مقتدی (مدیر تماشاخانه سنگلج)، توحید معصومی (مشاورعالی اداره‌کل هنرهای نمایشی)، ایرج راد، هادی مرزبان، داوود فتحعلی بیگی، جواد انصافی، اکبر رحمتی، اصغر همت، کاظم هژیرآزاد، نادر فلاح، داوود داداشی،  عباس جمالی، رحمت امینی و… از هنرمندانی بودند که در این مراسم حضور داشتند.

علی نصیریان در ابتدای این نشست گفت: تئاتر یک اتفاق تکثیرناپذیر است. شما عکس یا فیلم را تکثیر می‌کنید اما تئاتر در لحظه اتفاق می‌افتد.

او در بخشی از سخنانش به یاد و خاطره اجراهایی که در تماشاخانه سنگلج داشت، پرداخت و بیان کرد: من همیشه سعی کردم تا موضع‌گیری خودخواهانه و سیاسی خاصی نداشته باشم و خاطرات و اتفاقات را بدون جانبداری مطرح کنم.

نصیریان ادامه داد: سنگلج مهم‌‎ترین سالن نمایشی ما و بهتر از تئاترشهر است. این سالن خیلی خوب ساخته شده است. ما این زمین کناری را برای اضافه کردن بک استیج و کارگاه دکورسازی در نظر داشتیم.

 این هنرمند پیشکسوت اضافه کرد: تئاتر یک ملت براساس آثار دراماتیک آن یعنی نمایشنامه‌هایش معرفی می‌شود. ما در زمینه بازیگری و کارگردانی کارهایی انجام داده بودیم اما درباره نمایشنامه‌نویسی اتفاق نیفتاده بود و بعدها کم‌کم به آن پرداخته شد.

او با تاکید بر اینکه نمایش ایرانی باید تقویت شود، یادآوری کرد: در دهه ۳۰ هیچ درسی برای نمایشنامه نویسی نبود، اما اکنون نمایشنامه‌نویسی ما بهتر شده است. نمایشنامه‌نویسی هنر بسیار جذاب و خوبی است. نمایشنامه‌نویسی ایرانی که در دهه ۴۰ شکل گرفت، روی فیلمنامه‌نویسی هم تاثیر گذاشت.

نصیریان اضافه کرد: دراما یک عمل و اتفاق است. تمام آثار دراماتیک دنیا روی نقاط ضعف و فرازوفرودهای انسانی انگشت گذاشته‌اند و هیچ‌ نمایشنامه‌ای روی نکته مثبت انگشت نگذاشته است. همانطور که ارسطو این هنر را تزکیه انسان می‌داند. اما متاسفانه ما کاری را که نقد کرده و گرفتاری را بیان می‌کند، سیاه نمایی می‌نامیم. به همین دلیل مهم‌ترین چیزی که مدیران فرهنگی و هنرمندان باید داشته باشند، اطلاعات کافی از حرفه‌ای است که در آن مشغول هستند.

او ادامه داد: تئاتر را نمی‌توان دیکته کرد؛ یک جوشش خلاقه انسانی و درونی است و باید دید آن نویسنده چه در مغز داشته که این اجرا براساس آن شکل گرفته است. افرادی چون محمد رحمانیان و محمد چرم‌شیر در این نسل آدم‌های اهلی هستند. از این افراد برای پیشبرد نمایش ایرانی بهره ببرید. هر نسلی استعدادهای خود را داراست و این آدم های جدید خیلی درجه یک هستند.

این هنرمند اظهار کرد: بیضایی در کار نمایشنامه‌نویسی ایرانی نخبه است، شاید نسل جدید به او نرسند اما استعداد دارند و از آن‌ها نباید غافل شد.

نصیریان در پایان سخنانش گفت: در دام و چارچوب نمایشنامه‌های سنتی نمانید. از آنها استفاده کنید و محتوای تازه براساس نیاز جامعه پرداخت کنید. شما پیشرو و معلم جامعه هستید. بخش عمده هنر زیبایی است و این ملت باید زیبایی ببیند. این هنر است که دریچه تنفس تازه برای ملت ایجاد می‌کند.

حمید نیلی، مدیرکل هنرهای نمایشی در این نشست بیان کرد: بارقه امیدی از صحبت‌های شهردار در شورای شهر مطرح شده است که زمین کناری به تماشاخانه اضافه بشود و این به رایزنی آقای وزیر بستگی دارد.

او ادامه داد: تلاش کرده‌ایم تا این جلسه با حضور وزیر و استادان پیشکسوت هنر در مورد بررسی وضعیت تئاتر ایرانی و تماشاخانه سنگلج برگزار شود. سعی می‌کنیم تا ساختمان اداره تئاتر سابق فضایی برای موزه تئاتر و کارگاهی برای نمایش ایرانی باشد.

پریسا مقتدی نیز گفت: تلاش استاد نصیریان و دیگر بزرگان این بوده است که طرح توسعه سنگلج به اجرا برسد و امیدواریم سال بعد در ۶۰ سالگی این تالار با این اتفاق همراه باشد.

این هنرمند اضافه کرد: این خواسته خانواده تئاتر است و شهرداری باید از هنرمندان حمایت و همراهی کند؛ چراکه یکی از وظایف شهرداری حمایت از فرهنگ و هنر است و بنا به ضرورت های پیش رو نیاز به گسترش دارد.

مقتدی در پایان از مدیرکل هنرهای نمایشی تقاضا کرد تا در ادامه روند برگزاری مکتب‌خانه سنگلج به منظور رشد و گسترش نمایش ایرانی همراه آنها باشد.

ایرج راد دیگر هنرمند حاضر در این رویداد گفت: یکی از اشکالات تئاتر کنار گذاشتن نمایش ایرانی با ورود تئاتر فرنگی به ایران بود. در حالیکه نمایش آیینی سنتی درون مایه بسیار عالی دارد و اگر ما به روزرسانی داشتیم، الان به تکرار نمی‌رسیدیم.

این بازیگر باسابقه ادامه داد: خانواده تئاتر یک خانواده جهانی است. هر کشوری در این خانواده با شناسنامه و فرهنگ خودش حضور دارد. ما نیز نیاز داریم تا حرکتی در این راستا داشته باشیم.

راد اظهار کرد: آقای نصیریان دنبال پول و حاشیه نبوده است و تمام وجودش در هر بخشی که فعالیت کرده برای  هنر بوده است و آنچه بیان می‌کند توجه به جوهره قضیه است و خواهش می‌کنم تئاتر را از وضعیت فعلی که بسیار ناهنجار هست نجات دهید.

همچنین عباس جمالی، دیگر هنرمند جوان حاضر در برنامه بیان کرد: نمایش ایرانی به دو بخش موزه‌ای و نوگرا تقسیم می‌شود. بخش موزه‌ای باید به عنوان منبع مورد توجه قرار بگیرد و بخش دوم باید به روزرسانی شده تا بتواند ارتباط بهتری با مخاطب برقرارکند.

او ادامه داد: ما نیز چون استاد نصیریان باور داریم که نوگرایی برای نمایش ایرانی باید در نمایشنامه و ادبیات نمایشی شکل بگیرد. نمایش ایرانی بسیار کاربردی است و طی این سال‌ها خوشبختانه خودش باعث ماندگاری و بقای خود شده است و ما باید برای نوگرایی آن کار جدیدی انجام دهیم.

هادی مرزبان نیز گفت: ما خوب حرف نمی‌زنیم اما خوب عمل نمی‌کنیم. به دلیل راحت‌طلبی و ناآگاهی حاضر به شناخت آثار و هنرمندان ایرانی نیستیم و فقط به متون و نویسنده‌های غربی توجه داریم.

داوود فتحعلی بیگی نیز با ذکر این نکته که مهم‌ترین مشکل ما در عدم شناخت آثار ایرانی و فعالیت در زمینه نمایش ایرانی، دانشگاه‌ها هستند، اظهار کرد: بارها شنیده‌ام دانشجویان به دلیل اجرای نمایش ایرانی مورد تمسخر قرار گرفته‌اند. ما به دلیل عدم شناخت و نشناختن منابع، ارزش نمایش ایرانی را کتمان می‌کنیم.

او ادامه داد: نمایش روایی یکی از پر امکان‌ترین تئاترهای دنیاست که هر نوع قصه‌ای را می‌توان با آن ارائه داد. ما باید آن را به خوبی بشناسیم، چراکه اگر سرچشمه را کور کنیم به جایی نمی‌رسیم. تئاتر ایرانی نیازمند مرکزی برای پژوهش، آموزش و آفرینش است. ما سال‌هاست به دنبال ظرفیت‌شناسی بوده و هستیم و باید این امکان فراهم شود تا بتوانیم این هنر را زنده نگه داریم.

اسماعیل خلج دیگر هنرمند حاضر نیز بیان کرد: وقتی مخاطب بلیت تماشای یک اثر نمایشی را خریداری می‌کند ما به عنوان گروه به او بدهکار هستیم. شاید بتوانیم با استفاده از صنایع شعری در تئاتر بیشتر کار کنیم و نمایش ایرانی را به روزتر، گسترده و اشاعه دهیم تا همه از آن بهره ببرند.

او ادامه داد: نمایش ایرانی مانند درختی است که باید برای تمامی مخاطبان میوه داشته باشد. هر قشری با توجه به سلیقه خود از اثر سرگرمی، اندیشه و مفاهیم عمیق دریافت کند.

اکبر رحمتی نیز بر عدم ارتباط و شناخت نسل امروز از تئاتر و هنرمندان نسل گذشته تاکید کرد.

همچنین اصغر همت طی سخنانی بیان کرد: نمایش ایرانی زمانی می‌تواند موفق باشد که تنها به بخش روایی نپرداخته و کنشگری را به کار بگیرد. در حالیکه اکنون روایتگری جایگزین کنشگری شده است.

در پایان علی نصیریان و حمید نیلی مدیرکل هنرهای نمایشی نشان تماشاخانه سنگلج را به پاس سال‌ها تلاش اسماعیل خلج، بازیگر، نمایشنامه‌نویس و کارگردان در زمینه نمایش ایرانی به او تقدیم کردند.