فرزاد موتمن: «جدایی نادر از سیمین» خیانتکارانه بود!

فرزاد موتمن در ابتدای این نشست گفت: فیلم «شب‌های روشن» یک اقتباس کاملاً آزاد از رمان داستایفسکی است. اصل این داستان مربوط به شهر سن پطرزبورگ در قرن ۱۹ بوده و از مسیر زندگی و فرهنگ ما نمی‌گذرد. در نتیجه ما باید فکر می‌کردیم که چگونه این قصه را به نوعی از زندگی خود عبور دهیم تا یک فیلم سینمایی بر مبنای آن قابلیت ساخته شدن داشته باشد.

وی ادامه داد: کاراکتر اصلی رمان داستایفسکی مردی است که هیچ‌کس علاقه‌ای به معاشرت با او ندارد. من فکر کردم هیچ مخاطبی نمی‌خواهد داستان مردی را ببیند که مورد علاقه دیگران نیست. به همین دلیل مسیر را برعکس پیمودیم و قصه مردی را روایت کردیم که در عین جذابیت و سمپات بودن، به‌صورت خودخواسته نمی‌خواهد با کسی معاشرت کند و در نهایت ورود یک زن به زندگی او، به نوعی حادثه محرک را ایجاد می‌کند.

موتمن با بیان اینکه در این فیلم کم‌تر از دیالوگ‌های رمان استفاده شد، بیان کرد: زمانی که عقیقی فیلمنامه را می‌نوشت من در کنار او بودم و یک بار تصمیم گرفتم همچون فال گرفتن به سراغ کتاب «شب‌های روشن» برویم و به صورت اتفاقی دیالوگی از کتاب را وارد فیلم کنیم.

اقتباس وفادارانه؛ بله یا خیر؟

کارگردان «سراسر شب» اظهار کرد: به نظر من یک اقتباس کاملاً وفادارانه از ادبیات در سینما نتیجه مناسبی به همراه ندارد. اگر به اقتباس‌های مهم دنیا نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که نتیجه نهایی آن‌ها بیش از سینما به فوتورمان شبیه هستند. در نتیجه بهتر است شرایط و قصه زندگی خودمان را وارد جهان فیلم کنیم.

ادبیات مدرن بی‌ارتباط با زندگی ایرانی

در ادامه هیوا مسیح گفت: به نظر من دوره اقتباس از ادبیات در حال حاضر به پایان رسیده است. ادبیات مدرن در کشور شباهتی به زندگی ایرانی ندارد و تحت تأثیر وضعیت فرهنگی غرب یا نوع تفکرات صادق هدایت و غلامحسین ساعدی است.

وی بیان کرد: «لیلی و مجنون» در واقع یک رمان است که به صورت نظم سروده شده است. جوهره لیلی و مجنون جدایی نیست. زمانی که می‌خواهیم فیلمی درباره جدایی در کشور ساخته شود، نتیجه اثری خیانتکارانه همچون «جدایی نادر از سیمین» خواهد بود. به عقیده من جوهره لیلی و مجنون درباره عشق است.

بازخوانی سینمای شاعرانه و انتقاد از تحریف تاریخی

مسیح با بیان اینکه در سینمای ایران فیلم‌های «شب‌های روشن» و «ناخدا خورشید» تنها آثاری هستند که مبتنی بر جهان‌بینی ادبی نیستند، افزود: در سینمای ایران و دنیا معمولاً قصه یک رمان را به‌صورت روایی مطرح می‌کنند. نمونه آن فیلم «داشتن و نداشتن» است که هاوارد هاکس بر مبنای آن فیلم ساخت.

موتمن در پاسخ به سوالی درباره سینماگر مؤلف گفت: امر تألیف بیش از هر چیز در نوع دکوپاژ نمود دارد. متاسفانه گاهی فیلم‌ها برای دریافت پروانه ساخت دچار تغییرات زیادی می‌شوند و این اتفاق برای «سراسر شب» رخ داد.

هیوا مسیح با اشاره به جمله «سینما از سینما زاده می‌شود» گفت: آرونوفسکی در فیلم «نوح»، روایت متفاوتی از داستانی باستانی ارائه داده است. در سینما قرار نیست لزوماً قصه یا پیام وجود داشته باشد. دوربین هنرمند در دوران مدرن رو به زمین قرار می‌گیرد و نوعی قداست‌زدایی صورت می‌گیرد. در واقع آرونوفسکی شخصیت نوح را به‌صورت زمینی به تصویر کشید.

موتمن نیز در خصوص مشکلات پیش روی سینمای ایران در امر اقتباس‌های خلاقانه بیان کرد: ادبیات ایران چندان صورتی تخیلی ندارد و شاید تنها بتوان به منطق‌الطیر عطار و شاهنامه فردوسی اشاره کرد. در سال‌های اخیر امکان اقتباس برای همه فیلمسازان وجود ندارد. همینطور تیراژ بسیاری از کتاب‌ها به سیصد جلد رسیده و این معضل مهمی است.

سلسله نشست‌های «کتاب و سینما» هر روز توسط سازمان سینمایی در سرای هنرگان کتاب سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب برگزار می‌شود.

ششمین نشست امروز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت ساعت ۱۶ با حضور کیانوش عیاری، حبیب احمدزاده و مهرزاد دانش با موضوع «عیار متن، عیار سینما» برگزار می‌شود.