چند هشدار خطاب به بهرام افشاری؛ سینمای مستقل در آستانه نابودی است

در میز سینمای ایران، امیر قادری و رضا صدیق در حضور کریم امینی کارگردان اثر، فیلم سینمایی «مرد عینکی» را مورد نقد و بررسی قرار دادند.

«مرد عینکی» فیلمی چندپاره است

رضا صدیق در ابتدای این بخش با اشاره به چندپاره بودن فیلم «مرد عینکی» گفت: «مرد عینکی» به نوعی سقوط کریم امینی بعد از فیلمی مانند «فسیل» است. «مرد عینکی» در فیلمنامه، لحن اجرایی، فرم و بازی بهرام افشاری بسیار ضعیف‌تر «فسیل» است و یک فیلم چندپاره است. این فیلم ۳ ورودی دارد و همین عدم تسلط بر انتخاب شروع فیلم در تمام جریان فیلم موج می‌زند. «مرد عینکی» می‌خواهد که یک کمدی اکشن باشد اما آگاه بر خصوصیات فرم کمدی اکشن نیست.

کریم امینی در ادامه برنامه ضمن تبریک روز خبرنگار گفت: ورود به این جنس از کارها بسیار پرخطر است و ریسک دارد. من و آقای عامریان خودمان بارها به سینما رفته‌ایم و دیده‌ایم که مخاطبان تا پایان فیلم در سالن سینما نشسته بودند. فضای فرهنگی ما این اجازه را نمی‌دهد تا بدون معرفی و بامزه کردن شخصیت اول فیلم را شروع کنیم در نتیجه به آن چند دقیقه ابتدایی فیلم نیاز داشتیم تا شخصیت را معرفی کنیم.

اعتماد به‌نفس ساخت فیلم اکشن نداریم

در بخش دیگری از این برنامه امیر قادری گفت: سینمای ما هنوز این اعتمادبه‌نفس را ندارد که اعلام کند فیلم اکشن ساخته است و این ترس وجود دارد که اکشن فیلم آبکی و شبیه به نمونه‌های خارجی باشد. من نمی‌دانم رابطه آقای امینی و عامریان فیلم در ادامه چگونه خواهد بود اما من همواره دنبال این هستم که یک فیلمساز و کمپانی باهم حرکت کنند و فیلم به فیلم بهتر شوند. مثلاً رابطه سامان مقدم با هدایت فیلم اینگونه بود و روز به روز بهتر می‌شدند.‌

کریم امینی درباره همکاری‌های خود با ابراهیم عامریان بیان کرد: در ۲ فیلم قبلی که با آقای عامریان ساختم کاملاً پروداکشن در اختیار ما قرار داشت و اگر مشکلی هم وجود داشت از طرف من به عنوان کارگردان است. ما بودجه زیادی برای فیلم خرج نمی‌کنیم و همواره خیلی چارچوب‌دار حرکت می‌کردیم. مثلاً آقای عامریان خودشان به برزیل رفت و آمد داشتند اما برای ما سفر به برزیل به صرفه نبود.

رضا صدیق با اشاره به موفق نبودن فیلم‌های ایرانی که در خارج از کشور ساخته شده‌اند، گفت: به عقیده من همین در اختیار بودن پروداکشن به ضرر فیلم بوده است. من فیلم ایرانی سراغ ندارم که در خارج از کشور ساخته شده و موفق باشد. چرایی این مساله خودش یک موضوع مهم است.

امیر قادری نیز در رابطه با همین موضوع تصریح کرد: این اتفاق درباره فیلم‌هایی که در جزیره کیش ساخته می‌شوند نیز رخ می‌دهد. سینمای ایران هنوز این توانایی را ندارد که موقعیت‌ها و مکان‌های مختلف را از آن خود کند. فیلم‌هایی که توالی حادثه دارند امکان شخصیت پردازی در آن خیلی کمتر می‌شود. «مرد عینکی» یک تجربه جدید است اما با این وجود نیز ما هنوز اعتماد به نفس ساخت فیلم اکشن و پلیسی نداریم.

قادری تصریح کرد: سینمای اجتماعی ایران نگاه توریستی و از بالا به پایین به فقر دارند و دنبال کاسب‌کاری از فقر هستند به همین دلیل باعث می‌شود فاصله گذاری بین مخاطب پیش بیاید. در ۳ فیلم اخیر عامریان فیلم این نکته وجود ندارد.

بهرام افشاری در منطقه هشدار قرار دارد

در ادامه این میز رضا صدیق با تاکید بر این نکته که بهرام افشاری می‌تواند افق روشنی در سینما داشته باشد، گفت: پژمان جمشیدی خودش را در دسترس قرار داده و باعث شده است مخاطب از او دل‌زده شود. بازیگر همواره باید شأن و جایگاه خودش را بداند. به نظر می‌رسد که بهرام افشاری در ایفای نقش کمدی به منطقه هشدار رسیده است یعنی باید به او هشدار داد که کمی جدی‌تر به جایگاه خودش در سینما نگاه کند و قدر جایگاهی که به دست آورده است، بداند.

کریم امینی در پاسخ به رضا صدیق بیان کرد: به نظر من اینگونه نیست و شاید جوی علیه پژمان جمشیدی راه افتاده است. بهرام افشاری سراغ چالش‌های جدیدی در سینما می‌رود و خودش را تکرار نمی‌کند. ما نمی‌توانیم بازیگری مانند بهرام افشاری را از سینمای کمدی بگیریم و به سمت سینمای اجتماعی سوق دهیم. به عقیده من جریان روشنفکری گاهی بازیگران کمدی را له می‌کند.

پلتفرم‌ها و نهادهای دولتی ۲ معضل گران شدن تولید

پرونده ویژه این قسمت از برنامه «تولید در سینمای ایران» نام داشت و سید ضیا هاشمی، سید ابراهیم عامریان و سید علی قائم مقامی در این بخش حضور داشتند.

سید ضیا هاشمی در ابتدای این میز عنوان کرد: گران شدن تولید در سینما صرفاً مربوط به پلتفرم‌ها نیست و چند عامل دارد؛ یک مورد حضور نهادها و خود دولت است. مثلاً در دوره‌ای یک مدیر می‌گوید چند فیلم جنگی بسازید که اکثرشان نیز اکران نمی‌شوند. مورد دوم نیز برخی افراد مرفه هستند که هیچ ربطی به سینما نداشتند و صرفاً چون پول داشتند و می‌خواستند ازطریق سینما دیده شوند و پس از ساخت چند فیلم نیز ناپدید شدند. درواقع پول‌های بی حساب و کتاب باعث گران شدن تولید در سینما شد.

در ادامه علی قائم مقامی تصریح کرد: پیش‌تر تنها بنیاد سینمایی فارابی و حوزه هنری در تولید فیلم فعالیت داشتند اما در ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر نهادهای دولتی بسیاری به عرصه تولید فیلم ورود کردند. نهاد دولتی پول در اختیار دارد و به همین دلیل یک پروژه گران قیمت تعریف می‌کند. عواملشان نیز بعضاً اولین حضورشان در سینما است. وقتی فیلم دولتی می‌شود عوامل فیلم تخفیف هم نمی‌دهند. پارسال در فیلم «شاه نقش» بازیگری ۱۰ روز با ما کار کرد و رقم بسیار ناچیزی دریافت کرد و به من گفت که نگران نباش و من ۱۰ برابر این مبلغ را از شبکه نمایش خانگی و فیلم‌های دولتی می‌گیرم.

ابراهیم عامریان نیز درباره بودجه فیلم سینمایی «مرد عینکی» گفت: ما ۲ سال پیش این فیلم را ساختیم و در آن زمان حدود ۳۰ میلیارد برای فیلم هزینه کردیم که امروز باید ۲ برابر برایش هزینه کنیم. ارگان‌ها در افزایش قیمت تولید مؤثر هستند اما خود سینماگران نیز در این زمینه تأثیرگذار هستند. بازیگران از بخش خصوصی نیز توقع دستمزد بخش دولتی را دارند. تا یک جایی ما هم نمی‌توانیم جلوی این قضیه ایستادگی کنیم زیرا رکن اصلی یک فیلم بازیگر است. امروزه تمام صنوف برای خودشان کف و سقف حقوق درنظر گرفته‌اند و عوامل پشت دوربین نیز دستمزد خودشان را بسیار بالا برده‌اند. متأسفانه خودشان یک طرفه در صنوف یکسری اعداد و ارقام را تصویب می‌کنند که به ضرر سینما و تهیه‌کنندگان است.

۵۰ درصد بودجه تولید برای بازیگران است

وی افزود: ما اکنون درحال کستینگ یک فیلم اجتماعی به نام «باد وحشی» هستیم و اعداد و ارقام بسیار عجیبی به ما پیشنهاد می‌شود. با قیمتی که دوستان می‌دهند یک فیلم اجتماعی حدود ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز دارد. این فیلم باید ۳۰۰ میلیارد تومان بفروشد تا هزینه تولیدش را دربیاورد. برای فیلم «باد وحشی» هنوز نتوانسته‌ایم به عوامل ثابت برسیم به این دلیل که اگر هرچه عوامل می‌گویند ما پرداخت کنیم به ضرر خود سینما است.

قائم‌مقامی با بیان این موضوع که دیگر فیلمی زیر ۲۵ میلیارد تومان نمی‌توان تولید کرد، عنوان کرد: اکنون برای یک فیلم معمولی باید ۲۵ تا ۳۰ میلیارد تومان هزینه کرد. ۵۰ درصد بودجه یک فیلم برای بازیگر است. ۱۰ درصد کارگردان و ۱۰ تا ۱۵ درصد هم هزینه‌های جاری و باقی بودجه برای عوامل فنی است.

در ادامه میز پرونده ویژه، سید ضیا هاشمی گفت: صنوف ارقامی را تعیین می‌کنند که حقشان است زیرا ما سندیکای ثابت تهیه کنندگی نداریم. در گذشته وقتی بازیگری دستمزد نجومی درخواست می‌کرد بلافاصله در سندیکای تهیه کنندگان اعلام می‌کردیم که بازیگر حق فعالیت ندارد اما امروز چنین چیزی را نداریم و ۴ صنف تهیه کنندگی داریم. درنتیجه دوستان بدون کارشناسی و نظر تهیه کنندگان برای خودشان کف و سقف دستمزد تعیین می‌کنند. اگر ما یک صنف داشتیم حرفمان محکم‌تر بیان می‌شد.

بازیگران شراکت در سهم فروش فیلم را قبول نمی‌کنند

وی افزود: برای استخدام دائمی عوامل فنی معمولاً کارگردانان این اتفاق را قبول نمی‌کنند و خودشان دوست دارند فیلمبردار و تدوینگر را انتخاب کنند. یک زمانی پیشنهاد دادم که طبق طرحی هر بازیگری بنا بر فروش فیلم‌هایش دستمزد دریافت کند. معمولاً بازیگران این را قبول نمی‌کنند که در سهم فروش فیلم شریک شوند زیرا خودشان می‌دانند که فیلم‌ها فروش خوبی ندارند. تا کنون فقط رضا عطاران با من قرارداد درصدی بسته که به خاطر انصاف او است و پای سود و زیان اثر نیز ایستاده است.

در بخش دیگری از این میز سید ضیا هاشمی بیان کرد: بازیگران در شرایطی قرار دارند که قبول نمی‌کنند قرارداد سالانه ببندند زیرا می‌دانند سال بعد دستمزدشان چند برابر می‌شود. ولی در سینمای هالیوود هم می‌بینیم که از درآمد فیلم درصدی را به بازیگر اختصاص می‌دهند. در دنیا وقتی فیلمی فروش نکند دستمزد بازیگر به شدت افت می‌کند و باکس آفیس مبلغ دستمزد بازیگر را تعیین می‌کند. اما در ایران وقتی فیلمی نمی‌فروشد دستمزد بازیگرش ۲ برابر می‌شود.

به دلیل سرورهای ناامن فیلم‌ها در آستانه قاچاق هستند

عامریان با اشاره به قاچاق فیلم‌ها تاکید کرد: متأسفانه سرورهای ناامنی داریم و هر لحظه ممکن است فیلم‌ها قاچاق شوند. این هزینه فیلم‌ها می‌تواند در ارگان‌ها صرفه جویی شود و یک بار سرورها را تعویض کنند که فیلم‌ها نیز با کیفیت خوب اکران شود. نکته دیگر اینکه دستمزد عوامل و بازیگران نیز دست ما نیست و از طرفی هم دولت نیز باید با ما در قیمت بلیت و سوبسیدها همکاری کند. با همین منوال تا یکی دو سال آینده ما دیگر نمی‌توانیم فیلمی بسازیم.

سید ضیا هاشمی گفت: از دولت امیدی نیست زیرا دچار تغییر و تحولات زیادی می‌شود و نسبت به خیلی موارد آگاه نیستند. اگر سندیکای تهیه کنندگان قدرتمند باشد می‌توانند جلوی خیلی جریانات بایستند و تصمیم‌گیری کنند.

عامریان: با یک فیلم اجتماعی به کن می‌روم

در ادامه نیز علی قائم مقامی با اشاره به جریانی که فیلمسازان را به سمت پلتفرم‌ها سوق می‌دهد، گفت: نهادهای ارگانی باید به اسم فیلم فاخر عطش تولیدشان را کم‌تر کنند و اجازه دهند که بخش خصوصی کار کند. با تداوم این شرایط بخش خصوصی دو سه سال دیگر نمی‌تواند در جشنواره‌ها فیلم بسازد و فیلمسازان نیز کم‌کم به سمت پلتفرم‌ها می‌روند.

ابراهیم عامریان در پایان اظهار کرد: در پایان می‌خواهم مثالی بزنم. من به طور جدی می‌خواهم وارد سینمای اجتماعی شوم و حتی از الان غرفه در جشنواره کن را رزور کرده‌ام که به عنوان سینمای ایران در جشنواره کن حضور داشته باشم. من این قدم را برای سینمای اجتماعی برداشتم زیرا در سینمای کمدی به جایی رسیدم که دوست داشتم. من می‌خواهم با عوامل و بازیگران خوب فیلم باکیفیت بسازم و درخواستم از عوامل این است که با ما راه بیایند. خودمان باید به داد سینما و بخش خصوصی برسیم.

نگاهی بر جهان سینمایی وس اندرسون

آرش خوشخو و رامتین شهبازی در میز سینمای جهان نیز به نقد و بررسی فیلم «طرح فنیقی» ساخته وس اندرسون پرداختند.

در ابتدای این میز آرش خوشخو گفت: من طرفدار وس اندرسون هستم اما او پس از فیلم «هتل بزرگ بوداپست» فیلم‌های سختی می‌سازد. یعنی دنبال کردن طرح داستانی‌اش خیلی سخت شده است. وقتی درباره سبک فیلمسازی صحبت می‌کنیم، وس اندرسون یک فیلمساز دارای سبک است. همچنین فردگرایی شدید یکی از ویژگی‌های فیلم‌های این فیلمساز است. در این فیلم ما با یک شروع خارق‌العاده مواجه هستیم و وقتی داستان فیلم شروع می‌شود ما با سکته‌هایی در متن مواجه هستیم.

رامتین شهبازی با اشاره به فیلمسازی وس اندرسون بیان کرد: وقتی درباره فیلمسازی مانند وس اندرسون صحبت می‌کنیم نمی‌توانیم او را جدا از جریانات هنری دنیا ببینیم. اکنون یک جریان هنری در دنیا حاکم است که وس اندرسون هم در دل آن قرار دارد. بحث هنر جدید شامل عناصر مختلفی است که در سینما، موسیقی، هنرهای تجسمی وجود دارد و رفتن به سمت این فرم در جایی اجتناب ناپذیر است و مرز میان هنرها برداشته شده است. در این جنس فیلم‌ها چیزی به نام میزانسن به شکل کلاسیک وجود ندارد و تفسیر ذهنی کارگردان نیز به میزانسن اضافه شده است. عدم احاطه به گستره این هنرها باعث می‌شود که نسبت به فیلمسازی مانند وس اندرسون فاصله ایجاد شود.

بهروز افخمی گفت: اولین فیلم وس اندرسون که دیدم «هتل بزرگ بوداپست» بود که متوجه شدم هرگز میانه خوبی با این فیلمساز نخواهم داشت زیرا فیلم حوصله من را سر می‌برد. وس اندرسون شکل به شدت متظاهرانه‌ای از پرداخت را در فیلمسازی دارد.

رامتین شهبازی تصریح کرد: وس اندرسون پلان‌ها و سکانس‌های ایزومتریک طراحی می‌کند که کاملاً براساس طراحی‌های هندسی و صنعتی گرفته شده است. همچنین ناتمام ماندن همه چیز در جهان این فیلم ساختگی بودن جهانی را نشان می‌دهد که شما نمی‌توانید در آن به پلات مشخصی دست پیدا کنید اما در نهایت به نتیجه می‌رسید.

آرش خوشخو در پایان گفت: نکته پایانی که می‌خواهم بیان کنم این است که تم اصلی تمام فیلم‌های وس اندرسون معصومیت است.