موسیقی‌های ماندگار دهه‌ شصتی دفاع مقدس

باشگاه خبرنگاران/ در سي سال گذشته آثار زيادي در سينماي دفاع مقدس ساخته شده که هميشه به کارگردانان و بازيگران آن اهميت داده مي شد اما اين بار علاوه بر اين دو گروه، مي خواهيم به آهنگسازان سينماي جنگ که تک به تک افرادي تاثيرگذار بر روند فيلم هاي سينمايي بوده اند نگاهي بيندازيم. برخي از موسيقي‌هاي فيلم‌هاي دفاع مقدسي آنچنان ماندگار شده‌اند، که گاهي اوقات طنين انداز شدن نواي آن‌ها تمام لحظات به ياد ماندني آن آثار را در جلوي چشمانمان زنده مي‌کند. البته بماند که آنقدر از تاريخ جنگ نگذشته و آنقدرها آثار سينمايي و از جمله موسيقايي در حد توان و در شأن هشت سال دفاع مقدس ساخته نشده ولي فعالان اين عرصه تا جايي که در توان بوده سعي کرده اند تا حدودي عرض ارادت خود را به ساحت شهدا و جانبازان هشت سال دفاع مقدس ابراز نمايند. تنها و تنها به موسيقي سينماي "رسول ملاقلي پور"، "ابراهيم حاتمي کيا" و "احمدرضا درويش" پرداختن خود صفحه ها مطلب مي طلبد. 1361 اولين فيلم اين جمع که در حوزه دفاع مقدس ساخته شد مربوط مي شود به فيلمي از "ناصر محمدي" با بازي "ناصر واثق"، "اصغر جلاليان" و منصور برادران" که نام آن "جانبازان" است. آهنگسازي اين فيلم را "حسين واثقي" انجام داده و "جمشيد جم" در اين فيلم خوانده است. 1362 در اين سال فيلم "ديار عاشقان" جزء آثاري بود که کارگرداني آن را "حسن کاربخش" برعهده داشته و در آن هنرمنداني چون "محسن صادقي"، "پرويز پرستويي" و "قدرت الله لطيفي" بازي مي کردند. آهنگسازي "ديار عاشقان" را "کامبيز روشن روان" بر روي شعري از "پرويز بيک حبيب آبادي" انجام داد. در ادامه "جواد طاهري" در بحبوحه ي جنگ فيلم "عبور از ميدان مين" را با بازي "سعيد راد"، "مجيد مظفري"، "فرهنگ حيدري" و "رسول توکلي" ساخت. در اين اثر به جاي ساخت موسيقي "روبيک منصوري" ترجيح داده که از موسيقي انتخابي استفاده کرده و آنرا با اين اثر سينمايي ميکس کند. "رسول ملاقلي پور" کارگردان مطرح سينماي جنگ اولين فيلم خود را در اين سال ساخت، که در آن "محمود نوروز"، "ابوالفضل دهقانيان" و "محمود ترکالکي" به ايفاي نقش مي پردازند. نام اين فيلم "نينوا" است که موسيقي آنرا "احمد انوشه" ساخته. "ياد" عنوان فيلم ديگري در حوزه دفاع مقدس است که در سال 1362 به کارگرداني "عباس شيخ بابايي" با بازي "مهدي چاياني"، "احمد طالبي نژاد" و "سعيد سعادت" در حوزه سينماي دفاع مقدس توليد شده که آهنگسازي آن بر عهده ي "محمدرضا عليقلي" و "بيژن کامکار" خواننده و نوازنده ي مطرح موسيقي ايراني در اين اثر خوانندگي کرده است. 1363 "جلال مقدم" با فيلم "آشيانه‌ي مهر" سعي کرد که يک فيلم اجتماعي با موضوع جنگ و به تبعات آن در خانواده بپردازد. آهنگسازي "مجيد انتظامي" در اين اثر شايد اولين حضور جدي وي در حوزه سينماي دفاع مقدس باشد. در "آشيانه ي مهر" "جهانگير الماسي"، "پروانه معصومي"، "هادي اسلامي" و "پروين سليماني" به ايفاي نقش پرداختند. "اکبر صادقي" با فيلم "پايگاه جهنمي" تلاش کرد که شوري مضاعف در بين جوانان راه بياندازد که مسلما بسياري از جوانان عشق فيلم هاي جنگي اين اثر را به خاطر دارند. در اين اثر نيز مثل فيلم "عبور از ميدان مين"، "روبيک منصوري" انتخاب موسيقي کرده و در اصل امور فني صدا را برعهده داشته است. در "پايگاه جهنمي" "فرامرز قريبيان"، "جمشيد هاشم پور"، "کاظم افرندنيا" و "زکريا هاشمي" بازي مي کردند. "شهريار بحراني" در همين ايام بود که رو به ساخت سينماي دفاع مقدس آورد. فيلمي باعنوان "پرچمدار" را ساخت که در آن "عباس ناصري"، "سيداحمد ميرعلايي" و "رضا آقاربي" بازي کردند. آهنگسازي "پرچمدار" را "علي شکوهي" بر روي شعري از "حجت الله گودرزي" ساخت. "حماسه مهران" را "حميد طاهريان" با بازي "حسين ملکي"، "مرضيه لشکري" و "روح انگيز مهتدي" ساخت که در آن "مجتبي ميرزاده" به عنوان آهنگساز حضور داشت. "زندان دولتي" عنوان فيلم دفاع مقدسي ديگري است که در سال 1363 توليد شد که در آن "عبدالرضا اکبري"، "علي اميدوار"، "امير خرم دل"، "احمدرضا درويش" و "رضا راد" بازي مي کردند. "کامبيز روشن روان" در اين اثر سينمايي نيز به عنوان آهنگساز حضور داشت. "زنگ اول" از آثار دفاع مقدسي در حوزه کودک است که در طول گذشت اين چند سال از جنگ تحميلي ساخته شده که در آن "جلال مقامي"، "محبوبه بيات" و "گوهر گلکار" به ايفاي نقش پرداختند. آهنگسازان "زنگ اول" "سيروس فاطمي" و "فرامرز رسولي" بودند و "نظام فاطمي" اين اثر سينمايي را کارگرداني کرد. موج ساخت فيلم هاي سينمايي با موضوع دفاع مقدس در اين سال با سرعت در حال ادامه است که بايد به فيلم "سرباز کوچک" نيز به عنوان يک فيلم کودک محور در حوزه دفاع مقدس اشاره کرد که کارگرداني آنرا "سعيد بخشعليان" انجام داده و "علي عيني"، "هادي زرين کمر" و "اسماعيل رسولي" در آن بازي کردند. همان طور که "سرباز کوچک" يک اثر جمع و جور است مسلما آنقدر بودجه اي براي ساخت موسيقي ندارد به همين خاطر "بهروز شهامت" از موسيقي انتخابي براي اين فيلم استفاده کرد. "فرار" به کارگرداني "جمشيد حيدري" نيز جز همان فيلم هايي است که کارگردان سعي کرده با انتخاب موسيقي هزينه هاي خود را کم کند به همين خاطر "رضا ميرلوحي" وظيفه ي انتخاب موسيقي را برعهده داشته است. در "فرار" "مهدي فخيم زاده"، "احمد هاشمي"، "حسين شهاب" و "نعمت حقيقي" بازي مي کنند. "سيامک اطلسي" فيلم "مشت" را با گوشه چشمي به جبهه‌هاي نبرد حق عليه باطل در سطح اجتماع و وضعيت افراد جامعه در آن دوره مي سازد که در اين اثر نيز "روبيک منصوري" وظيفه ي انتخاب موسيقي را برعهده دارد. در "مشت" "بهزاد جوان بخش"، "عنايت بخشي"، "علي محزون"، "ثريا حکمت" و "نهمت الله گرجي" بازي مي کردند. 1364 "رسول ملاقلي پور" که يک پايش در منطقه و ديگر پايش درگير ساخت فيلم بود پس از "نينوا" به سراغ "بلمي به سوي ساحل" رفت که يکي از آثار نوستالژيک سينماي دفاع مقدس است. آهنگسازي "بلمي به سوي ساحل" را "اميد نفر" انجام داده و "خسرو ضيايي"، "عطاالله سلمانيان"، "بهزاد بهزادپور"، "جعفر دهقان"، "فريد کشن فلاح" و "حسين محرم" بازي کردند. "ابراهيم قاضي زاده" و "پلاک" اثري براي افرادي که توجه ويژه با آثار تکاوري داشتند خصوصا اينکه "حسين گيل" به عنوان يک تکاور در آن ديده شود. از ديگر بازيگران پلاک بايد به "مصطفي طاري"، "آرش تاج تهراني" و "رضا راد" اشاره کرد. "مجيد انتظامي" شخصيت شاخص موسيقي جنگ اين روزهاي ما آهنگسازي "پلاک" را انجام داده است. و "تيغ و ابريشم"، "مسعود کيميايي" را خيلي‌ها اثر بي ربطي به جنگ مي دانند اما نگارنده بر توجه اين کارگردان به جامعه اي که در حال جنگ است و تبعات آن در اين جامعه ديده مي شود اعتقاد دارد. "گيتي پاشايي" آهنگسازي "تيغ و ابريشم" را انجام داده و "ناصر چشم آذر" و "آندره آرزومانيان" موسيقي آن را اجرا کرده که "منوچهر رياحي" ناظر ضبط موسيقي هاي "تيغ و ابريشم" بوده است. "جلال پيشواييان"، "جمشيد هاشم پور"، "فرامرز صديقي"، "فريماه فرجامي"، "محمد صالح علا"، "مجيد مظفري" و "سيروس گرجستاني" در "تيغ و ابريشم" بازي کردند. اگر فيلم سينمايي "هويت" را اولين اثر شاعر سينماي دفاع مقدس "ابراهيم حاتمي کيا" بدانيم که آهنگسازي آنرا "احمدرضا محسني" انجام داده و در آن "جليل فرجاد"، "رضا اسدي" و "علي غلامي" بازي کردند. "هويت" چند روز پيش از شبکه ي نمايش پخش شد. 1365 "باشو غريبه‌ي کوچک" تنها اثر "بهرام بيضايي" است که به لايه‌هايي از دفاع مقدس مي پردازد که "فيروز ملک زاده" اجراي موسيقي يکي از بهترين فيلم هاي تاريخ سينماي ايران را انجام داده است. در "باشو غريبه کوچک" "سوسن تسليمي"، "پرويز پورحسيني" و "اکبر دودکار" بازي کردند. "رسول ملاقلي پور" را حال به عنوان يک کارگردان سينماي جنگ مي سازند که در اين سال با فيلم "پرواز در شب" خود از دفاع مقدس مي گويد که در آن "محمدرضا عليقلي" آهنگسازي کرده و "فرج الله سلحشور"، "علي يعقوب زاده"، "تاجبخش فناييان"، "جعفر دهقان" و "سيدجواد هاشمي" بازي کرده اند. "شهريار بحراني" فيلم سينمايي "گذرگاه" را در همان دوره اي سخات که ملاقلي پور "پرواز درشب" را مي ساخت که "مجيد انتظامي" بازهم در خدمت ديگري به موسيقي دفاع مقدس موسيقي اين فيلم راساخت. در "گذرگاه" "خسرو ضيايي"، "عطاالله سلمانيان"، "اردلان شجاع کاوه"، "مهرداد خوشبخت" و "علي شاه حاتمي" بازي کردند. 1366 "با من از فردا بگو" نيز جز فيلم‌هاي کودک محوري است که در آن اشاراتي به دوران جنگ دارد که کارگرداني آنرا "فريدون کوچکيان" انجام داده و در آن "سيروس گرجستاني"، "گوهر خيرانديش"، "منيژه سليمي" و "کمند اميرسليماني" بازي کردند. "علي رحيمان" به عنوان آهنگساز در فيلم "با من از فردا بگو" حضور داشت. و حال همکاري "سيف الله داد" و "مجيد انتظامي" در فيلم بسيار خوبي با نام "کاني مانگا" که "فرامرز قريبيان"، "عبدالرضا اکبري"، "رضا رويگري" و "علي ثابت" در آن بازي کرده اند. 1367 و بازهم "رسول ملاقلي پور" با فيلم "افق" که گويي وي از همکاري با "محمدرضا عليقلي" راضي بوده که در اين پروژه نيز منجر به همکاري مجدد آن‌ها شد. در "افق" "جهانبخش سلطاني"، "سيدجواد هاشمي" و "مهرزاد نوشيرواني" به ايفاي نقش پرداختند. "محمدرضا عليقلي" که گويي اين سال را بسيار پرکار در زمينه ي آثار دفاع مقدسي آغاز کرده حال در طي همکاري اش با "مجتبي راعي" آهنگسازي فيلم "انسان و اسلحه" اي را انجام داده که در آن "فرج الله سلحشور"، "خسرو ضيايي" و "محمد احمدي" بازي کرده اند. حاتمي کيا "ديده بان" و "سيدمحمد ميرزماني" آهنگساز نيز در همين سال چنين فيلم تاثيرگذار را ساختند. در "ديده بان" "مهرداد سليماني"، "عليرضا حيدري" و "غلامرضا علي اکبري" بازي کردند. "کمال تبريزي" پس از همکاري و دستياري در کنار "ابراهيم حاتمي کيا" حال خود تصميم گرفته که فيلمي در باب جبهه و جنگ بسازد و آن هم فيلمي مي شود باعنوان "عبور" که در آن "سيدعلي اکبر اروعي"، "عبدالرضا آشتياني" و "علي جليلي باله" بازي مي کنند. آهنگسازي "عبور" را "سيدمحمد ميرزماني" انجام داده است. 1368 "آخرين پرواز" عنوان اولين فيلم رسمي "احمدرضا درويش" در مقام کارگردان است که در آن "فرامرز صديقي"، "سرور رجايي"، "مهدي وثوقي راد" و "عبدالرضا اکبري" به ايفاي نقش مي پردازند. بازهم "مجيد انتظامي" اين بار با يک گروه موسيقي کامل در کنار "آخرين پرواز" است که بايد از اين گروه موسيقي به "کريم قرباني"، "ارسلان کامکار"، "آندره آرزومانيان" "خاچيک باباييان"، "امير بهشتي"، "منوچهر يزداني"، "عليرضا خورشيدفر"، "رضا عالمي"، "منوچهر انصاري"، "سياوش ظهرالدين"، "مسعود غريب نواز"، "جاويد مجلسي"، "کيومرث ميرداديان"، "همايون رحيميان" و "علي قوامي" اشاره کرد. "باغ سيد" از ديگر فيلم هايي است که در اين سال به کارگرداني "محمدرضا اسلاملو" توليد شده و در آن "محرم زينال زاده"، "رويا نونهالي" و "زهره سرمدي" بازي کردند. "مهرداد کرباسي" آهنگساز "باغ سيد" است. حاتمي کيا که روزها و سال هاي سرشلوغي خود را سپري مي کند اين بار با فيلم "مهاجر" با بازي "سيدعليرضا خاتمي"، "سيدابراهيم اصغرزاده"، "عليرضا حيدري"، "اصغر نقي زاده" و "بهروز شعيبي" بر پرده ي سينماها آمده که در آن آهنگسازي به عهده ي "کريم گوگردچي" بوده است. 1369 در سال 69 بايد اولين فيلم را "آتش در خرمن" دانست که "سعيد حاجي ميري" آنرا کارگرداني کرده و در آن "لفته حيدري"، "حسين ياري" و "نعمت الله لارياني" بازي مي کردند. زنده ياد "بابک بيات" آهنگساز فقيد ايراني موسيقي اين فيلم را ساخته است. "کامبوزيا پرتوي" اين بار در فضايي به کودکان سرمي زند که آوارگي کودکان جنگ دغدغه ي آن دوران وي بوده فيلمي با نام "بازي بزرگان" که در آن "رزگار محمدامين"، "رژان عمري" و "شادي قاضي پور" بازي کرده اند. موسيقي اين فيلم را "مهرداد جنابي" ساخته است. و حالا "محمدمهدي عسگرپور" و فيلم "پرواز درنهايت" که در آن "غلامرضا علي اکبري"، "سيدحسين سجادپور" و "محسن زنگنه" به ايفاي نقش مي پردازند و "کامبيز روشن روان" در آن آهنگسازي کرده است. "کمال تبريزي" در واکنش به خيانت هاي بني صدر حدود يک دهه ي گذشته حال فيلمي باعنوان "در مسلخ عشق" را مي سازد که در آن "محمود بي غم"، "امير يزداني" و "حسين ياري" بازي مي کنند و آهنگسازي آن برعهده ي "کريم گوگردچي" است. در ادامه ي اين سال "عروس حلبچه" توسط "حسين کاربخش" با بازي "پريوش نظريه"، "ولي الله مومني" و "آتش تقي پور" ساخته شد که آهنگسازي آنرا "فريدون ناصري" انجام داد. "رسول ملاقلي پور" پس از يک سال سکوت در سال 69 "فيلم "مجنون" را با بازي "مسعود کرامتي"، "رضا خندان" و "بهزاد بهزادپور" ساخت که آهنگسازي آنرا يار غار ملاقلي پور يعني "محمدرضا عليقلي" برعهده داشت. 1370 در سال 70 "عبدالله باکيده" با فيلم "پوتين" جز اولين فعالان سينماي دفاع مقدس بود که در "پوتين" "محسن مکاري"، "علي شعاعي" و "محمد برسوزيان" بازي کردند. "مجيد انتظامي" آهنگسازي اين فيلم را انجام داده است. "جمال شورجه" را خيلي ها با همين فيلم "عمليات کرکوک" مي شناسند که آهنگسازي آنرا "محمدرضا عليقلي" بر روي شعري از "استاد محمدحسين شهريار" ساخت. در "عمليات کرکوک" "جهانبخش سلطاني"، "محمد زينال زاده"، "جعفر دهقان" و "اردلان شجاع کاوه" هنرنمايي کردند. عاشقانه اي از آقاي شاعر که نامش "وصل نيکان" و بازيگرانش "حسن عباسي"، "کبري فرخي"، "حبيب الله بهمني" و "اصغر نقي زاده" هستند. موسيقي اثر هفتادي حاتمي کيا را "مجيد انتظامي" ساخته و "محسن کلهر"، "ناصر فرهودي" و "رحيم ناحي" صدابرداران اين موسيقي سخت و سنگين بودند. "عزيزالله حميدنژاد" در طول کارگرداني اش به سراغ يک عاشقانه پدر و پسري مي رود که در طول جنگ به وفور اتفاق افتاده ولي در موسيقي و سينما کمتر به آن پرداخته شده که نام آن "هور در آتش" است که در آن "مهدي فقيه"، "مهدي قلي پور"، "حسين ياري" و "محمدرضا مهدوي" به ايفاي نقش مي پرداختند. آهنگسازي "هور در آتش" را "کامبيز روشن روان" انجام داده است. 1371 اما تا به امروز به آن صورت سخني از "ابراهيم حاتمي کيا" بر سر زبان ها نبود تا اينکه حاتمي‌کيا فيلمي ارائه داد که با واکنش هاي بسياري روبرو شد فيلمي تاثيرگذار با نام "از کرخه تا راين" که در آن "هما روستا"، "علي دهکردي"، "هانس نويمان" و "اصغر نقي زاده" هنرنمايي کردند. "از کرخه تا راين" يکي از فيلم هاي سينمايي است که داراي آهنگسازي بسيار مهمي هم است آهنگي که هنوزم که هنوز گاهي اوقات به تنهايي در تلويزيون پخش شده و ديده مي شود که تاثيرگذاري خود را هنوز دارد. البته اگر دلتان براي اين سبک از موسيقي خصوصا موسيقي فيلم "از کرخه تا راين" "مجيد انتظامي" تنگ شد، کافي است که به بعضي از آسانسورها سري بزنيد حتما در اين مکان ها اين آثار ارزشمند را خواهيد شنيد. در ادامه "مجتبي راعي" فيلمي را باعنوان "تونل" ارائه داد که در آن "مهدي فقيه"، عبدالحسين برزيده" و "عليرضا اسحاقي" بازي مي کردند. آهنگسازي تونل برعهده ي "سيدمحمد ميرزماني" بود. "رسول ملاقلي پور" پاي ثابت سينماي دفاع مقدس اين بار با فيلم "حماسه ي مجنون" با بازي "جهانبخش سلطاني"، "جعفر دهقان" و "سيدجواد هاشمي" به سينما آمد. همکاري بين ملاقلي پور با "محمدرضا عليقلي" در بحث آهنگسازي هم چنان ادامه دارد اما براي اولين بار فيلم هاي آقا رسول به خود خواننده مي بيند که در "حماسه مجنون" "سيامک عليقلي" به عنوان خواننده حضور دارد. تا اينجا بيشتر فيلم هاي دفاع مقدس از آن افرادي بود که در اين زمينه خود را ثابت کرده اند اما اگر از "سيروس مقدم" کارگردان مطرح تلويزيون در سينما آن هم در آن سال ها آن هم سينماي دفاع مقدس بگوييم شايد تعجب آور باشد. اما درست است. "سيروس مقدم" در سال 71 با ساخت فيلم "شکوه بازشگت" با بازي "جشميد مشايخي"، "افسانه بايگان" و "داريوش مودبيان" و چند فيلم سينمايي ديگر پيش از اين خود را شناسانده بود. آهنگسازي اين اثر دفاع مقدسي مقدم را "پرهام پرواس" انجام داد. 1372 *"علي شاه حاتمي" اين بار به سراغ ايده اي ديگر از "بهزاد بهزادپور" رفته تا با آن فيلم "آخرين شناسايي" را بسازد. در "آخرين شناسايي" "فرزين اژدري"، "پيمان شريعتي"، "غلامرضا علي اکبري" و "رضا ايرانمنش" بازي کرده اند. "فريبرز لاچيني" نوازنده پيشکسوت پيانو آهنگسازي اين فيلم شاه حاتمي را انجام داده است. "پايان کودکي" نشان دهنده ي توجه خاص "کمال تبريزي" به سينماي جنگ به همراه سينماي کودک است که در آثار ساخته شده اش هميشه اين دو نکته را با هم چفت و بست داده است. "حسين زندباف" آهنگسازي "پايان کودکي" را انجام داده و "جعفر صادقي" ضبط موسيقي زندباف را، که در اين اثر "جهانگير الماسي"، "فريبا کوثري" و "امير اسماعيلي" بازي مي کنند. "حسن کار بخش" با ساخت فيلم "پرواز از اردوگاه" درباره ي شهداي خلبانسعي کرد ارادت خود را به ساحت آن ها ابراز نمايد. آهنگسازي فيلم "پرواز از اردوگاه" را "سعيد انصاري" انجام داده و در اين اثر هنرمنداني چون "جمشيد هاشم پور"، "ميرمحمد تجدد" و "فريدون مالکي" بازي کردند. و اما "جنگ نفتکش ها" نيز يکي ديگر از آثار دفاع مقدسي است که فضاي آن در جبهه هاي جنگ نمي گذرد بلکه اين بار تمامي لحظات در يک نفتکش بزرگ سپري مي شود. "محمد بزرگ نيا" هميشه به حضور آثارش بر روي دريا علاقه اي خواست داشته که اين هم خود بهانه اي براي به تصوير کشيده شدن "جنگ نفتکش ها" بود. در "جنگ نفتکش ها" "عزت الله انتظامي"، "مجيد مظفري"، "جمشيد جهانزاده"، "ژاله علو" و "فاطمه گودرزي" بازي مي کنند. وظيفه ي آهنگسازي اين فيلم عظيم برعهده ي "بابک بيات" بوده و گروه ضبط آن "محسن کلهر"، "ناصر فرهودي" و "رحيم ناجي" بوده است. برعکس سال هاي گذشته در اين سال تجربه ها و افراد ناآشنا ترند در اين حوزه نمونه اش "احمد مرادپور" و فيلم "سجاده آتش" که در آن "رضا ايرانمنش"، "علي پوريان" و "حبيب الله حداد" بازي کرده اند. آهنگسازي اين فيلم را يار ديرين موسيقي سينماي جنگ "محمدرضا عليقلي" انجام داده است.