فیلم «مزار شریف»، ادای دین سینما

ايرنا/ فيلم سينمايي مزار شريف به کارگرداني حسن برزيده با دستمايه قرار دادن يک حادثه تروريستي، تلاش کرده تا در حد توان دين خود را به قربانيان و شهداي حمله ددمنشانه و غير انساني طالبان به کنسولگري ايران را ادا کند. سينما در طول تاريخ کارکردهاي متفاوتي داشته است. سرگرم کنندگي، تصويرگري يک حقيقت و يا نمايان کردن روياهاي مانده در پس يک فيلمساز در قاب هاي متفاوت با فرم هاي گوناگون در ادوار مختلف تاريخي آنچيزي است که از سينما بر جاي مانده و در پس اين فراز و نشيب کارکردي، آثاري نيز خوش درخشيده اند. نمونه اين کارکرد ساخت آثار متعدد پس از جنگ جهاني است. آثاري که با رويکرد به تصوير کشيدن يک فاجعه انساني، تصوير زندگي يک شخصيت نمادي از اين مهم محسوب مي شود و آثاري همچون جوخه، غلاف تمام فلزي، نجات سرجوخه رايان و حتا فارست کمپ با موضوع جنگ ويتنام از جمله آثاري است که در سينماي دنيا توليد شده و فيلمسازان آمريکايي بر اساس نگاه و رويکرد خود، روايت خاص خود را درباره پديده اي بنام جنگ به طور مستتر و يا عريان مطرح کرده اند. همچنين کوچکترين اتفاقات و حوادث رخ داده در يک سرزمين موجب مي شود فيلمساز گاه به صورت شخصي و گاه با حمايت پنهان دولت متبوع اثري را بر اساس اهداف مشخصي خلق کند؛ در عين حال فيلمسازان گاه با تحريف تاريخ و يا روايت هاي تخيلي اين اهداف را دنبال مي کنند. سينماي ما اما کمتر به موضوعات مهم تاريخي بخصوص تاريخ معاصر پرداخته و سهم ما از قهرمانان حقيقي اندک است. بررسي اتفاقات و عمليات تروريستي که از ابتداي دهه 60 تاکنون از سوي منافقين و دولت هاي غربي رخ داده نشان مي دهد تعداد اين حوادث بسيار زياد است. يکي از اين عمليات هاي تروريستي به شهادت رساندن ديپلمات هاي ايراني در کنسولگري افغانستان روز 17 مرداد 1377 (08 آگوست 1998) در کنسولگري ايران در مزار شريف به دنبال اشغال شهر توسط نيروهاي طالبان بود. در اين حادثه تروريستي 10 ديپلمات و محمود صارمي خبرنگار ايرنا به شهادت رسيدند و اين روز به عنوان روز خبرنگار در تقويم ثبت شد. با وجود پيچيدگي هاي اين ماجرا و در عين حال جذابيت هاي اين اتفاق سينماي ايران از پرداختن به اين موضوع دور ماند. حال پس از گذر 16 سال از اين واقعه سينماي ايران با ساخت فيلم مزار شريف تلاش کرده اين کم کاري را جبران کند. حسن برزيده که آثاري همچون دکل و پرواز خاموش را در کارنامه خود دارد پس از گذر از دوران دوري از فيلمسازي اين بار با مزار شريف که در سي و سومين جشنواره فيلم فجر به نمايش درآمد، تلاش کرد دين خود را به شهيد صارمي و ديپلمات هاي ايراني شهيد در مزار شريف افغانستان ادا کند. فيلمساز در عين حال در بستر روايت اين حادثه تروريستي تلاش کرده تحليل خود را از عاملان اين جنايت به تصوير بکشد. «الله مدد شاهسون» شخصيت اصلي فيلم برزيده همان تنها بازمانده حادثه تروريستي مزار شريف است و برزيده تلاش کرده با ارائه روايتي از پيچ و خم پيش روي اين بازمانده، تصويري از شهادت ديپلمات هاي ايراني را تصوير کند. به عبارتي فيلم که لحني حماسي و اميدبخش دارد، فرار تنها شاهد اين حادثه را دستمايه قرار داده و از خلال اين ماجراي پرتنش به نقش دولت هاي خارجي در واقعه مي پردازد. فارغ از نگاه ها و نقد هاي زيباشناسانه به فرم و محتواي اين اثر سينمايي، مزار شريف مي تواند آغازي بر ساخت آثار سينمايي بر حوادث و فجايع تحميلي به ايران اسلامي باشد. نکته اساسي آن که برخي معتقدند با ساخت يک فيلم درباره يک موضوع ديگر نبايد درباره آن سوژه و يا رخداد اثري توليد شود در صورتي که در سينماي دنيا شاهد توليد انبوهي فيلم در باره يک اتفاق هستيم. نمونه اين امر را مي توان در آثار متعددي که درباره جنگ ويتنام از نگاه آمريکايي ها روايت شده مشاهده کرد. امروز شايد اين مهم قابل بررسي باشد که چرا سينماي ايران در ساليان گذشته از ساخت فيلم درباره حمله شيميايي به سردشت، ترور شخصيت هاي بزرگ انقلاب اسلامي، ترور دانشمندان هسته اي دور مانده است؟ ذکر اين مهم ضروري است که امروز آثار سينمايي در قالب يک سند مي تواند براي مردم دنيا و نسل جوان، درباره روايتي اطلاعاتي را در اختيار آنان قرار دهد. با توجه به تغيير رويکرد اسناد در لقاي به روز شدن فن آوري، آثار سينمايي در آينده اي نچندان به اسناد تاريخي تبديل خواهند شد چرا که تصوير قدرت بيشتري نسبت به آثار مکتوب در اثرگذاري دارد. در اين حالت با توجه به بمباران اطلاعاتي در عصر ديجيتال، ارائه اطلاعات صحيح به نسل جوان از طريق سينما امري ضروري به نظر مي رسد و عدم توجه به اين مهم در امتداد تاريخ به تغيير حقايق منجر خواهد شد. مزار شريف و آثاري از اين دست قطعا نياز به نقد و بررسي عالمانه از سوي کارشناسان سينمايي دارد اما تخريب و تحت فشار قرار دادن فيلمسازي که با ساخت اثري درباره شهيدان ديپلمات و شهيد صارمي تلاش کرده اداي دين به آنان کرده باشد راه را براي توليد اين آثار و استقبال فيلمسازان از توليد چنين فيلم هايي مي بندد و بهتر آنکه به جاي تلاش براي تسويه حساب هاي شخصي کمي در تلاش براي ترغيب فيلمسازان کاربلد براي ساخت فيلم هايي با موضوع اتفاقات تاريخي معاصر باشيم.