یاد «حمید سمندریان» زنده شد/ هنرمندی که کاشف سرعت نور بود

مهر/مراسم يادبود زنده‌ياد حميد سمندريان با حضور ۲ نسل از شاگردان اين مدرس مطرح تئاتر، عصر روز دوشنبه ۲۲ تيرماه در فرهنگسراي سرو برگزار شد و شاگردان زنده‌ياد سمندريان به ذکر خاطراتي از استاد خود پرداختند. در سومين سال درگذشت زنده‌ياد حميد سمندريان برخي از شاگردان اين مدرس و کارگردان مطرح تئاتر ايران از ۲ نسل مختلف در مراسمي در فرهنگسراي سرو در کنار هم حضور پيدا کردند. در اين مراسم سعيد اسدي مدرس تئاتر و دبير سي و چهارمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر کار اجراي برنامه را بر عهده داشت. وي در ابتداي سخنان خود يادآور شد: ما استاد را از دست داديم و اين به معناي فقدان ايشان نيست و او به تعداد شاگردانش در تئاتر تکثير پيدا کرده و تفکر و انديشه استاد بازآفريني مي‌شود. در ادامه صدراييان مدير فرهنگسراي سرو نيز به حاضران در مراسم خير مقدم گفت و سپس قطعه‌اي موسيقايي شامل دونوازي ني و دف، اجرا شد. اسدي در اين بخش از مراسم از زنده‌ياد سمندريان به عنوان يکي از تأثيرگذارتيرن هنرمندان در تاريخ تئاتر ايران و تئاتر مدرن ايران ياد کرد. سپس محمودرضا رحيمي به عنوان يکي از شاگردان زنده‌ياد سمندريان روي صحنه حضور پيدا کرد. وي با اشاره به آشنايي خود با زنده‌ياد سمندريان از سال‌هاي ۶۸ در دانشگاه تهران و حضور در کنار او به عنوان دستيار کارگردان در نمايش «دايره گچي قفقازي»، متذکر شد: اگر فرمول تئاتري که استاد سمندريان ارائه داد مدنظر مديران قرار مي‌گرفت، تئاتر ما در اين وضعيت قرار نمي‌گرفت و مدام از نقطه صفر کار خود را از سر نمي‌گرفت. اين کارگردان، بازيگر و مدرس تئاتر، زنده‌ياد سمندريان را پلي ميان تئاتر غلامحسين نوشين با تئاتر امروز دانست و تأکيد کرد: انسان فرهنگي مرگ ندارد و آن‌ها که بودجه فرهنگي را مانند چماقي بر سر ما مي‌کوبند بايد ببينند که بعد از گذشت ۳ سال از درگذشت استاد سمندريان، او همچنان در بين ما حضور دارد. ​وي درباره فرمول تئاتري ارائه شده از سوي زنده‌ياد سمندريان، توضيح داد: استاد سمندريان معتقد بود که نوجوانان، جوانان، نسل ميانه و همچنين پيشکسوت تئاتر بايد در کنار هم کار کنند و اثري را روي صحنه ببرند تا تئاتر معيار روي صحنه اجرا شود. رحيمي زنده‌ياد حميد سمندريان را هنرمندي دانست که هيچوقت فرهنگ چانه‌زني نداشت و تصريح کرد: دليل کمبود اجراهاي استاد سمندريان را عقب‌افتادگي مديران مي‌دانم زيرا مديران نمي‌توانند هنرمند را در يک چارچوب محدود کنند تا دوره مديريت‌شان به آرامي سپري شود. وي راه‌اندازي آموزشگاه سمندريان را يکي از اقدامات قابل توجه زنده‌ياد حميد سمندريان دانست. سعيد ذهني يکي ديگر از شاگردان زنده‌ياد سمندريان بود که در مراسم يادبود استاد خود، به ذکر خاطرات و ويژگي‌هاي او پرداخت. وي يادآور شد: بحث موسيقي باعث قرابت من با استاد شد و علاقه استاد به موسيقي بسيار زياد بود. استاد سمندريان اهميت خاصي براي شناخت علم موسيقي توسط هنرمندان تئاتر قائل بود ولي متأسفانه جاي چنين اهميتي در حال حاضر تئاتر ايران، خالي است. خيلي خوب مي‌شد که در دانشگاه‌ها واحدهاي موسيقي باري به هر جهت در نظر گرفته نمي‌شد. وي با اشاره به اهميت دادن و باور کردن هنرمندان جوان از سوي زنده‌ياد سمندريان، افزود: لحظه‌اي که استاد سمندريان از من به عنوان يک دانشجوي ترم ۲ خواست تا موسيقي نمايش «دايره گچي قفقازي» را بسازم، برايم لحظه‌اي فراموش نشدني است. اين آهنگساز با سابقه عرصه سينما و تئاتر سخنان خود را با بيان اين جمله که «جاي تو خالي نيست، جاي تو درد مي‌کند»، به پايان رساند. در اين بخش از مراسم يادبود زنده‌ياد سمندريان، تصاويري تحت عنوان «تأثير خورشيد» کاري از فرشاد فرشته حکمت و با صداي مهدي سلطاني از زنده‌ياد سمندريان و مراسم بازنشستگي او در دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران پخش شد. سپس با حضور ايرج راد، پرويز پورحسيني​ و هما جديکار از ميکاييل شهرستاني و محمودرضا رحيمي به عنوان ۲ تن از شاگردان زنده‌ياد حميد سمندريان، قدرداني شد. شهرستاني بعد از اين قدرداني به نحوه آشنايي خود با زنده‌ياد سمندريان در سال ۶۱ در کلاس‌هاي آموزشي در راديو اشاره کرد و گفت: استاد شاگردانش را بزرگ مي‌کرد تا ياد بگيرند که چگونه جاي پاي او قدم بگذارند. شنيدم برخي خود را سمندريان ثاني ناميده‌اند که برايم بسيار ناراحت کننده بود زيرا کسي نمي‌تواند جايگزين استاد سمندريان شود. بازيگر نمايش راديويي «فيزيکدان‌ها» و تئاتر «ازدواج آقاي مي‌سي‌سي‌پي» به کارگرداني زنده‌ياد حميد سمندريان، تأکيد کرد: استاد به درستي تعادل ميان تئاتر اقتباسي و تئاتري را که قرار بود متولد شود، برقرار کرد. استاد هميشه به دنبال يادگيري و به روز شدن بود. وي با بيان اينکه همواره استاد سمندريان را پدر معنوي خود مي‌دانم، اظهار کرد: اگر کسي مي‌خواهد درباره استاد سخن مناسبي بگويد، مناسب‌ترين سخن اين است که حميد سمندريان هميشه براي همه ما معلم بود. در ادامه ايرج راد نيز با بيان اينکه در ابتدا از طريق آثار زنده‌ياد حميد سمندريان با او آشنا شده بود، يادآور شد: در سال ۴۸ بود که استاد سمندريان، استاد فن بيان ما در دانشگاه بود. استاد هميشه بسيار صميمي و مانند يک دوست با شاگردان خود رابطه داشت و فکر نمي‌کنم کسي باشد که او را دوست نداشته باشد. علت اين دوست داشتن اين است که استاد بسيار صادق بود و هيچگاه بازي نمي‌کرد. وي با اشاره به حضور خود به عنوان بازيگر نمايش «مرده‌هاي بي‌کفن و دفن» به کارگرداني زنده‌ياد سمندريان، تأکيد کرد: استاد تئاتر را بسيار دوست داشت و براي تئاتر احترام قائل بود. براي کار کردن با استاد سمندريان بايد عاشق تئاتر باشيد و با تمام وجود تئاتر کار کنيد. وقتي استاد فرياد مي‌زد همه پي به عظمت و والايي تئاتر مي‌بردند. استاد سمندريان هميشه درباره تئاتر صحبت مي‌کرد و هيچوقت پشت‌سر کسي صحبت نمي‌کرد. به خاطر باور استاد به تئاتر بود که آثارش بسيار تأثيرگذار بودند. اين بازيگر و کارگردان با سابقه تئاتر با بيان اينکه کمتر کسي را در تئاتر ديده‌ام که به مانند استاد سمندريان نسبت به تئاتر ارادت، دانش و منش داشته باشد، اظهار کرد: استاد حميد سمندريان با تمام شاگرداني که پرورش داده، هميشه کار تئاتر مي‌کند. ​در بخش ديگري از مراسم يادبود زنده‌ياد حميد سمندريان در فرهنگسراي سرو، هما جديکار به عنوان يکي ديگر از شاگردان اين هنرمند فقيد تئاتر به ذکر خاطرات خود از زنده‌ياد سمندريان پرداخت و گفت: سال ۵۱ بود که براي شرکت در آزمون نمايش عروسکي دانشکده هنرهاي دراماتيک براي اولين بار استاد سمندريان را ديدم که به همراه دکتر فروغ و اسکار باتک آزمون مي‌گرفت. اين مدرس تئاتر عروسکي تأکيد کرد: از استاد سمندريان منزلت و صداقت را ياد گرفتم. او هميشه محکم و استوار و پر از دانش و بينش و اخلاق بود. جديکار با اشاره به برگزاري جشن بازنشستگي زنده‌ياد حميد سمندريان در دانشکده پرديس هنرهاي زيباي دانشگاه تهران، در حاليکه متأثر شده بود، يادآور شد: در آن سال سالني در گروه هنرهاي نمايشي دانشکده به نام استاد حميد سمندريان نامگذاري شد. در ادامه پرويز پورحسيني يکي از شاگردان با سابقه زنده‌ياد سمندريان و از اولين اعضاي گروه تئاتر پازارگاد به همراه زنده‌ياد پرويز فني‌زاده نيز به ذکر خاطراتي از استاد خود پرداخت. وي با اشاره به اينکه زنده‌ياد سمندريان واژه «خولي» را براي شاگردان مورد علاقه‌اش استفاده مي‌کرد، سخنان خود را با ديالوگي از شخصيت نينا در نمايش «مرغ دريايي» اثر چخوف که با کارگرداني پري صابري اجرا شده بود شروع کرد و گفت: ايمان داشته باش تا بتواني صليب‌ات را به دوش بکشي. وي با بيان اينکه در سال ۳۸ به همراه فني‌زاده و چند هنرمند جوان ديگر گروه پازارگاد را شکل داديم و استاد سمندريان هم کارگرداني آثار گروه را عهده‌دار شد، تأکيد کرد: حالا هم براي اينکه تئاتر ما جريان داشته باشد بايد خودمان گروه تشکيل دهيم و به هيچ دولتي وابسته نباشيم. بعد از سخنان پورحسيني که با احساس درباره کار طولاني مدت خود در چاپخانه و بعد از آن حضور در تمرينات گروه به سرپرستي زنده‌ياد سمندريان و همچنين دوستي ۵۰ ساله‌اش با او و تجربه توليد تئاتر تلويزيوني «به سوي دمشق» صحبت کرد، از پورحسيني و جمال اجلالي به عنوان ۲ شاگرد ديگر زنده‌ياد حميد سمندريان قدرداني شد. البته قرار بود حسين عاطفي نيز جزو اين تقديرشدگان باشد که در مراسم حضور نداشت. بعد از اين قدرداني، جمال اجلالي با بيان اينکه من اصلا بلد نيستم حرف بزنم و نمي‌دانم چگونه روي صحنه تئاتر بازي کردم، تأکيد کرد: از زماني که با استاد سمندريان آشنا شدم و شاگردش بودم، هميشه به ياد او و لحظاتي که با او بودم بخصوص از سال ۵۷ که با حميد لبخنده و حسين عاطفي شب‌ها را هم در خانه استاد سمندريان مي‌خوابيديم، هستم. اين بازيگر با سابقه سينما و تئاتر در ادامه سخنان خود، اظهار کرد: ما هر روز صبح که از خواب بيدار مي‌شويم، خورشيد را مي‌بينيم و بعد روزهاي‌مان سپري مي‌شوند و مي‌ميريم. ميليون‌ها آدم در جهان زندگي کردند و مردند ولي يک نفر بود که خورشيد و نور آن نگاه کرد و سرعت نور را کشف کرد. حميد سمندريان براي من ما همان کاشف سرعت نور بود. اجلالي تصريح کرد: نمي‌دانم چطور مي‌شود در اين کشور بتوانيم سمندريان‌ها را داشته باشيم. در پايان اين مراسم عکس زنده‌ياد حميد سمندريان توسط هنرمندان حاضر در مراسم امضا شد و همچنين عکسي از هر کدام از هنرمندان قدرداني شده و شاگردان زنده‌ياد سمندريان نيز با امضاي حاضران در مراسم، به آن‌ها اهدا شد.